بخشی از مقاله
چکیده
یکی از عوامل تأثیرگذار در تعاملات اجتماعی ویژگیهای حرکتی عابران پیاده است. حضور جمعی انسان در معابر بافتهای تاریخی باعث محوریت در فضای شهری و نوع ارتباطات آنها در شبکههای شهری بر خواسته از نیازهای انسانی - عملکردی - است. بنابراین عدم پرداختن به تعاملات اجتماعی ناشی از پیاده مداری در بافتهای تاریخی باعث ازهمگسسته شدن بافت و زوال حیات مدنی برای عابران میشود و دستیابی به ماندگاری حیات اجتماعی و همچنین پایداری در بافتهای تاریخی دشوار خواهد بود. این در حالی است که محدودههای تاریخی شهری دارای قابلیتهای تاریخی - فرهنگی زیادی است و راهکار تعاملات اجتماعی در مسیرهای پیاده راه در بافت تاریخی بهعنوان گامی برای محافظت از بافت و هدایت عابران میتواند در ارتقاء حیات شهری مؤثر باشد.
هدف از این پژوهش دستیابی به مسیر پیاده راه در محور میدان نقشجهان بهمنظور ارتقای کیفیت حیات مدنی برای رسیدن به تدوین یک استراتژی مناسب است. روش پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی و ازلحاظ روش توصیفی- تحلیلی است، روش جمعآوری دادهها به صورت اسنادی - پیمایشی و در تحلیل دادهها از مدل ترکیبی تحلیل استراتژیک SWOT ومدل برنامه ریزی استراتزیک QSPM استفاده شده است.در بررسی یافته ها و نتایج بدست آمده از توزیع پرسشنامه بین عابران و همچنین مصاحبه با کارشناسان این حوزه پرداخته شده است.
تحلیل های حاصل از مدل SWOT نشان می دهد که مرکز تاریخی شهر اصفهان علیرغم اینکه برخوردار از ظرفیت تبدیل شدن به یک محدوده حیات مدنی - پیاده راه - را دارا است ؛ضعف زیر ساخت های اجتماعی و عدم برنامه مدون در راستای ساماندهی حیات مدنی - پیاده راه - ار موانع اساسی در جهت رسیدن به هدف پژوهش می باشد. ودر جدول اولویت بندی استراتژی های انتخاب شده QSPM حاکی از آن است که از میان چهار استراتژی برگزیده استراتژی مشارکت مردم با آموزش و فرهنگ سازی در راستای زندگی جمعی و ارتقاء کیفیت شهری نسبت به دیگر استراتژی ها از اولویت بالایی برخوردار است .
مقدمه
شهرها ،روستاها و مجموعه های زیستی ،سرشار از خاطراتی است که در ذهن ساکنان ، جایگاهی همیشه ماندنی دارند.خاطراتی که گاه فردی اند و از جایگاه مهمی در بیوگرافی فرد برخوردارند و گاه ،جمعی و در میان همه شهروندان واعضای جامعه ،مشترک،خاطراتی از گذشته های مشترک که پیوندی نا گسستنی با هویت جمعی افراد و هویت مکانی پیدا می کنند [1] فضاهای عمومی ناشی از تعاملات اجتماعی مکانهایی هستند داری ابعاد فرهنگی- اجتماعی که این امکان را فراهم میکند که افراد بهطور همزمان درکنارهمدیگرحضورداشته باشند لذا مسیرهای پیاده ارتباطات اجتماعی را تقویت میکند مسیرهای پیاده در شهرهای تاریخی نقش بارزی در اصالت مکانی و کالبدی داشتهاند و معابر بهعنوان استخوانبندی شهر باعث هم پیوندی مکان و یکپارچگی در فضا میشده است از طرفی تردد خودروها در فضای شهری و ایجاد برشهای متعدد درمیان بافت تاریخی توسط خیابانهای کشیده شده باعث کاهش حیات شهری و یکی از مشکلات بافتهای تاریخی است که بهعنوان یک پیامد منفی در گسترش شبکه ارتباطات اثرات مخربی بروی بافتهای تاریخی میگذارد و انسجام و یکپارچگی بافت تاریخی را مخدوش میکند که در بلندمدت باعث زوال حیات مدنی شده و همچنین ورود وسایل نقلیه به درون شهرها - بافتهای تاریخی - باعث افت کیفیت شهری و عدم تعاملات اجتماعی، عدم فرصتی مناسب برای حضور انسان، عدم امنیت برای شهروندان، فراموششدن جایگاه انسان، از بین رفتن تدریجی آثار تاریخی و ازهمگسیختگی استخوانبندی و محورهای شهری و بهطورکلی موجب پایین آمدن کیفیت محیط شهری از منظرهای مختلف گردیده است.
سالهاست حضور وسایل نقلیه در محور استانداری در پیرامون میدان نقشجهان عاملی تهدیدکننده برای مجموعه آثار تاریخی میدان نقشجهان وحیات مدنی برای شهروندان بوده است ،مساله حیات مدنی در بافت های تاریخی سالهاست که در کشورهای مختلف مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است ،بافت تاریخی قرون وسطی ایی کپنهاگ - گذر استروگت - و لندن و هلند و... همگی جزء پروژه های موفقی بوده اند که عرصه های همگانی »حیات مدنی« را بررسی کرده اند.میدان نقش جهان اصفهان یکی از با ارزش ترین فضاهای شهری محسوب می شود و با توجه به قرار گیری آن در مرکز تاریخی شهر که از ابتدای شکل گیری آن مکانی برای مراودات اجتماعی ،حکومتی،نظامی،برگزاری مراسم ،خرید و فروش و... بوده است و به عنوان مکانی در حیات انسان ها نقش بسزایی داشته است اما در سال های اخیر به دلیل تغییرات در دسترسی ها در میدان نقش جهان و پیرامون آن دچار تغییرات ساختاری و فضایی گردیده است که باعث از دست رفتن ارزش های منحصر به فرد این اثر شده است و خیابان های تازه احداث دچار بی هویتی و گم گشتگی در فضاها شده است .
هنوز راهکاری اساسی برای ساماندهی این خیابان اتخاذ نگردیده است هدف از این پژوهش ایجاد حیات مدنی در بافت تاریخی میدان نقش جهان از طریق پیاده مداری می باشد،برای رسیدن به این هدف ،پژوهش حاضر در چهار بخش تنظیم شده است ،بخش اول به مفاهیم و روش پژوهش ،بخش دوم به ارزیابی عوامل داخلی و خارجی پرداخته شده است و بخش سوم به تدوین راهبردها و بخش چهارم به ماتریس استراتژی و برنامه ریزی کمی و نتیجه گیری راهبردها به پایان رسیده است .
هدف پژوهش
-تدوین استراتژی مناسب و بهینه حیات مدنی با تاکید بر پیاده مداری در بافت تاریخی پیرامون میدان نقش جهان است .
سوال پژوهش
-1اولویت بندی راهبردهای موثردر حیات مدنی بافت تاریخی پیرامون میدان نقش جهان باتاکید بر پیاده مداری کدام هستند؟ -2کدام یک از راهبردهای مطرح شده در بهینه سازی حیات مدنی با تاکید بر پیاده مداری در بافت تاریخی موثر است ؟
بررسی و پیشینه حیات مدنی و پیاده راه
نخستین اقدام در تفکیک حرکت سواره از پیاده در دنیا در سال 1858 توسط شهر ساز و معمار امریکایی به نام »فردریک لاو اولمستد« صورت گرفت ،و این الگویی شد برای تمامی شهرهای تاریخی برای محافظت از بافت شهری که به جدا سازی حرکت سواره از پیاده بر اساس برنامه ریزی حمل و نقل انجامید که به تدریج تا به امروز منجر به شکل گیری جنبش پیاده مداری و گسترش آن در برنامه ریزی شهری شده است که هر ساله همایش هایی را در این زمینه در کشورهای مختلف بر گزار می شود ، لینچ برداشت های تصویر ذهنی مردم درفضای شهری در مطالعاتش بررسی می کند [2]جین جیکوبز رابطه بین پیاده مداری را به عنوان کیفیتی با امنیت ،افزایش حضور مردم و افزایش تعاملات اجتماعی بیان می کند >3] وایت افزایش تعاملات اجتماعی در سرزندگی فضاهای شهری تاثیر گذار می داند >4@ اپلیارد در کتابی بهعنوان خیابانهای قابل زیست به مباحث تجربی برای انسانی کردن محیطهای شهری میپردازد .
