دانلود مقاله بازآفرینی شهری بافت های تاریخی ، رویکردی مناسب به منظور احیاء حیات مدنی نمونه موردی : محله کهنه خیابان تبریز

بخشی از مقاله

چکیده

غالب شهر های امروزی که دارای پیشینه و قدمت هستند در بطن خود بافت های تاریخی را نهفته دارند که از ارزش والایی برخوردارند. امر حفاظت و بازآفرینی از بافت های با ارزش تاریخی از اجزای پیکره فرهنگی جامعه به شمار می آید و تحقق آن به فعالیت های فرهنگی مداوم نیاز دارد، زیرا میراث تاریخی تبلور فرهنگ گذشته هر جامعه

است این رویکرد راهی برای احیاء و بهبود کیفیت زندگی شهری از طریق بهبود و توسعه خصوصیات ویژه تاریخی و جاذبه های فرهنگی و گردشگری مکان است. بافت های تاریخی شهر ها به دلیل وجود آثار، یادمان و میراثی از گذشته ها نیز از جمله بخش های با ارزش حفظ فرهنگ و میراث تاریخی شهر می باشند. بافت تاریخی"خیابان "تبریز با توجه به قدمت و ارزش تاریخی آن و با دارا بودن عناصر با ارزش ،در جهت ارتقا و بازآفرینی بافت انتخاب شده است. در این تحقیق تلاش شده است تا با بهره گیری از اصول احیاء ، راهکارهایی برای بازآفرینی بافت تاریخی ارائه گردد.روش تحقیق توصیفی و تحلیلی است.ابتدا به مرور و بعد از مطالعه و شناخت وضعیت موجود بافت و استنتاج اصول و معیارهای بازآفرینی از مطالعات انجام شده، راهکارهایی برای احیاء محله خیابان ارائه شده و طراحی محدوده مورد نظر شکل گرفته است.

واژههای کلیدی: بافت تاریخی، بازآفرینی، احیاء ، محله خیابان ،حیات مدنی، مداخله

-1 مقدمه :

فرآیند توسعه شهری و روند تغییرات بافت تاریخی و مرکزی شهرها دستخوش ایده های متنوعی در قرن اخیر بوده است که بر مبنای شرایط مکان و زمان و سیاست های توسعه شکل گرفته و با ایده های متفاوتی در سیر تغییرات خود مواجه بوده است.فضاهای شهری بویژه محدوده های بافت تاریخی و قدیمی به علت وجود جاذبه های نوستالژیک ،معماری ،فرهنگی بناهای با ارزش که نمادی از شرایط اقتصادی،اعتقادی و اجتماعی آن دوران می باشد از جمله نواحی مهم شهر به حساب می آید. بازآفرینی شهری شکل کامل و جامعی از عمل و سیاست است و با تاکید بر اقدامات یکپارچه و نیاز به مشارکت مردم سبب بروز ایده هایی در زمینه توانمندی سازی بافت می شود.

عدم امنیت،کمبود خدمات و تاسیسات شهری،عدم حس تعلق مردم به بافت ، عدم سرزندگی بافت، فرسودگی و جاذب نبودن این فضاها و خالی از سکنه وگردشگر شدن آنها از جمله مشکلات موجود در این بافتهاست که آنها را رو به افول برده است.

-2 طرح مسئله:

بافت های قدیم و کهن شهرها به واسطه قدمت و عناصـر تـاریخی ذی ارزش،قرارگیـری بـازار اصـلی شـهر در آن و...دارای جایگاه ویژه ای در ساختار فضایی شهر می باشند. با مرور زمان تغییراتی در آداب و رسوم،خواسته ها نیازها،رفتارها،سنت ها در شهرها رخ می دهد که این تغییرات تاثیر خود را در وجوه مختلف شهرها چه از لحاظ کالبدی و چه غیر کالبدی برجـای میگذارد و آنچه که متعلق به دیروز بوده و آنچه که متعلق به امروز است خود را از یکدیگر متمایز میکنند.شهرها که مظهـر تمدن، نمادی از آداب و رسوم،رفتارها، سنتها و تعاملات اجتماعی مردم هستند با گذشت زمان و افزایش قدمت شـهرها، بـا ارزش تر می شوند و قدمت یک مکان، نمادی از هویت مردم و آن شـهر مـی باشـد.بـا توجـه بـه میـراث فرهنگـی بشـر در سراسرجهان میتوان گفت که بافتهای تاریخی از با ارزش ترین آثار فرهنگی محسوب می شوند.این بافتهای تاریخی نه تنهـا میراث گذشتگان بلکه نمادی از هویت و فرهنگ مردم شهرها به حساب می آیند و به همین دلیل باید به عنوان ثروت های فرهنگی به بهترین نحو حفاظت شده مورد استفاده های بهینه و صحیح قرار گرفته و در اختیار نسل های آینده قرار گیرند.

-3 ضرورت و اهمیت مساله

اغلب شهرهای تاریخی ایران دارای هسته اولیـه و بافـت کهـن تـاریخی مـی باشـند کـه از ارزش قابـل تـوجهی برخـوردار است.حضورعناصر و فضاهای ارزشمند تاریخی جلوه خاصی به این بافتها بخشیده است.اما این بافتهای تاریخی با گذر زمـان و مواجــه شــدن بــا تغییــرات و تحــولات متعــدد بتــدریج در معــرض نارســایی و اخــتلال در ابعــاد مختلــف کالبــدی، کارکردی،اقتصادی،اجتماعی و ..قرار می گیرند.حضور مدرنیسم در دهه های اول قرن بیستم آثـار جبـران ناپـذیری را بـرای بافتهای کشور ما به دنبال داشته که خیابان کشی ها عامل اصلی آن می باشد .در صورت بی تـوجهی بـه بافتهـای تـاریخی مشکلات متعددی گریبان گیر این بافتها می شود که صدمه زیادی به هویت ،اقتصاد،کالبد،فرهنگ ،ارزش تاریخی و زیسـت محیطی خواهدزد(پوراحمد،حبیبی،کشاورز،.(89

بازآفرینی شهری به عنوان اصلی ترین رویکرد مرمت و حفاظت شهری براساس تحلیل دقیق وضع یک منطقـه ،تطـابق هـم زمان بافت کالبدی،ساختارهای اجتماعی، بنیان اقتصادی و وضع محیط زیست یک منطقه را دنبال می کند.

2

-4 هدف تحقیق

اصلی ترین هدف و راهبرد اساسی اقدامات مداخله ای برای بهسازی و نوسازی بافت تاریخی و طراحی آنها بازگردانـدن ایـن مجموعه ها به چرخه زندگی است.زنده ماندن بافت در گرو فعالیتها و مشارکت آن در زندگی جاری درشهر است.بـه همـین دلیل میتوان به امور نوسازی و احیاء بافت هـای تـاریخی شـهر و طراحـی در محورهـای تـاریخی بـا هـدف ایجـاد روحیـه گردشگری فرهنگی و با ایجاد سرزندگی پرداخت که می توانـد عامـل افـزایش دهنـده حضـور مـردم و جـذب گردشـگران باشد(امین زاده،دادرس،102،.(1391

-5 بافت شهری:

بافت شهر از نظر فیزیکی عبارت است از دانه بندی و درهم تنیدگی فضاها و عناصر شهری که با توجه به ویژگی های محیط طبیعی به ویژه توپوگرافی و اقلیم در محدوده شهر یعنی بلوک ها و محله های شهری به طور فشرده یا گسسته و با نظمی خاص جایگزین شده اند(توسلی ،1368،.(5

بافت هر شهر کمیتی پویا و در حال تغییر است که نحوه شکل گیری ،چگونگی و فاصله بین عناصر شهری را معین می کند.

حصول شرایط ارتقای اجتماعی مبتنی بر پویایی بازرگانی و صنعتی،سودآوری خدمات و افزایش آن و رشد جمعیت ، سبب جابجایی مکانی و طبقه بندی انسانها در محدوده جغرافیایی شهر ها شده و در نتیجه سبب خروج هر منطقه به سوی منطقه بیرونی و تشکیل نوع خاصی از بافت شهری در فضای جغرافیایی شهر ها شده است.

بافت هر شهر نحوه شکل گیری و مراحل رشد و توسعه شهر را در طول تاریخ نشان میدهد. یکی از عوامل اصلی و بسیار مهم شکل گیری بافت شهر در گذشته،عوامل محیط طبیعی بوده است.سه عامل توپوگرافی زمین،آب و هوا و منابع آبی عوامل اساسی و مهم طبیعت اند که در بافت شهرهای قدیمی ایران تاثیر عمیقی به جای گذاشته اند ( سلطان زاده،1365،.(299

-6 بافت ها و محله های تاریخی :

اصطلاح بافت تاریخی به ویژه آنجا که موضوع خود را عطف به شهر نمی کند،می تواند سخن از مجموعه رابطه هایی داشـته باشد که ذاتی تاریخی دارند و نه اینکه قالبی باشد از جنس کالبدی یا فیزیکی (فلامکی،40،.(1392

اصطلاح تاریخی بودن معمولا داشتن عمری کم و بیش بلند،داشتن تاریخچه ای که بتواند گذار پیاپی نسل ها را گـواهی بـر تجربه اندوزی و ترقی و پیشرفت بگیرد،به میان می آیدوالبته تاریخی بودن یک بافت شهری تنها به شرط داشتن ماجراها و رویدادها و جنبش ها نیست و از دیدگاهی دیگر بافت شهری که ماندگار شده تا آدمیان درونش زندگی کنند تاریخی است. عبارت »بافت شهری تاریخی« ، فضایی را متصور می شود که تمامی عناصر فیزیکی مکانی با نام »شهر« را با تمام ابعـاد روز اجتماعی و اقتصادی آن، در بر گرفته و »تـاریخی بـودن« جنبـه زمـانی و بـه نـوعی فرهنگـی و ارزشـی آن را تعریـف مـی کند. بنابراین می توان با شناخت خصوصیات دو مفهوم مذکور،به مفهوم عبارت نزدیک تر شد.اگر »تاریخی بودن« را از لحاظ ذات زمانی خود تعریف کنیم می توانچنین گفت که هر مکانی به محض فرا رسیدن لحظه بعد،قدیمی می شود(حنـاچی،پور سراجیان،148،.(1391

به طور خلاصه آنچه در موضوع بافت شهری سبب اطلاق تاریخی بودن به مکان و توجه و نگهداری از آن مـی شـود، ارزش هایی است که بر اثر گذشت زمان در آن مکان ذخیره گشته اند و بسیاری از آنها به علت همان عامل گذشت زمان،در حـال حاضر بالفعل شده اند(حناچی،پورسراجیان،148،.(1391

3

-7 ارزشهای بافتهای تاریخی:
- ارزشهای تاریخی تجدید ناپذیر:

این ارزشها از مفاهیمی فراتر از محدودیت های زمانی و مادی ناشی می شوند،تنها عینیت کالبدی اثر تجلی می یابند و فقط از همین رهگذر، برای انسان قابل فهم و ماندگار می شوند.برای حفاظت از این ارزشها ، ناگزیر از صیانت امانت دارانه به اصالت مادی آثار هستیم. مجموعه عوامل موثر در شکل گیری کالبد مادی اثر یا ظهور آن در عالم ماده را می توان در چهار شاخه اصلی »مصالح«، »طرح«، »رابطه با بستر فیزیکی« و » مهارت ها« دسته بندی کرد.
- ارزشهای فرهنگی:

ارزش های فرهنگی به مجموعه ای از ارزش های آثار گفته می شود که به مرور زمان در آنها به ودیعه گذاشته شده و بدین سان به مثابه کیفیاتی پیوسته و مداوم، از سیر تاریخی اثر و قدمت آنحاصل شده اند.این وجهه ارزشی آثار، در قالب »ارزش اعتقادی «، »ارزش هویتی« ،»ارزش ناشی از قدمت«، »ارزش تدوام خاطرات جمعی« و »ارزش وحدت در عین تنوع« شناخته می شود.

تاریخچه بافت تاریخی شهر،ارزش های نهفته در هر شهر را نشان می دهد و شناخت آن از ضرورت های مداخله در بافت شهری است.برخی از ارزش های نهفته در بافت های تاریخی که باید به آن ها توجه داشت :
- شان فرهنگی - تاریخی
- ترکیب خاص با طبیعت

- قابلیت تبدیل به مراکز گردشگری و تفریحی

- ارزش های باستان شناسی
- تعلق تاریخی شهر و یا تعلق خاطرات جمعی
روش های مداخله در بافت تاریخی :
- رویکردهای مداخله و مرمت و بهسازی شهری در سیر تکامل و تحول خود از بازسازی،باززنده سازی،نوسازی،توسعه مجدد به بازآفرینی و نوزایی شهری تکامل یافته است و در این مسیر گذاری را از حوزه توجه صرف به کالبد به عرصه تاکید بر ملاحظات اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی و هنری تجربه کرده است(پیرحیاتی و همکاران،2،.(1392

-8 انواع مداخله شهری :
- 1940 پاکسازی،نوسازی،توسعه مجدد

- 1950 باز سازی

- 1960 باز زنده سازی،احیاء،ساماندهی

- 1970 نو شدن با رویکرد هماهنگی اقتصادی،اجتماعی و کالبدی

- 1980 توسعه شهری و اعطای مسئولیت به بخش خصوصی به جای دولت مرکزی

- از 1980 باز آفرینی شهری با رویکرد فرهنگی،اجتماعی،اقتصادی،کالبدی
- 1990 نو شدن با رویکرد هماهنگی اقتصادی،اجتماعی و کالبدی

اصولا مرمت در سیر تاریخ دگرگونی و تحول خود در دوران معاصر به ویژه از دهه 1950 به بعد تا کنون 6 مرحله و دوره متفاوت را پشت سر گذاشته است که هر کدام از این شش مرحله با هدف احیا و مرمت مراکز و بافت های قدیمی شهری بیانگر سطوح مقتضی از مداخله در وضعیت موجود است.دوره اول دهه 1950 است که سالهای پس از جنگ جهانی دوم می باشد و به واسطه وسیع تخریب ناشی از جنگ باز سازی به عنوان اولویت در دستور کار قرار گرفت.

4

در دهه 1960 به بعد مرمت با رویکرد باززنده سازی و تجدید حیات بافت ها و محله های شهری اختصاص دارد در این رویکرد احیای اقتصادی و اجتماعی محلات نیز مورد توجه قرار می گیرد.

دهه 1970 سالهای توجه به مقوله نوسازی شهری است که کماکان ملاحظات کالبدی فضا به منظور ساماندهی بافت های رو به زوال شهری در اولویت مرمت شهری است.

در دهه 1980 نگرش اقتصادی به بافت و محلات فرسوده و رو به زوال از طریق توسعه مجدد شهری در کانون توجه سیاست شهری قرار دارد . در ادامه دهه 1980 و دهه 1990 مرمت شهری با نگرش معاصر سازی در دستور کار بوده.باز آفرینی شهری که نوعی نگاه مداخله ای با نگاه به گذشته بدون پاکسازی هویت تاریخی به خلق هویتی جدید متناسب با شرایط زندگی مردم می پردازد.(حناچی و دیگران،287،(1386

-9 احیای محله های تاریخی شهرها :

احیاء محله های تاریخی شهری،هم نوسازی بافت فیزیکی و هم استفاده اقتصادی فعال یا بهره بـرداری از بناهـا و فضـاها را شامل می شود. هر یک از این اقدامات می تواند مقدمه دیگری باشد، به طور مثال اجـرای یـک طـرح زیباسـازی فضـاها یـا احیای فیزیکی می تواند راهبردی کوتاه مدت برای محقق ساختن یک طرح احیای اقتصادی عمیق در دراز مـدت باشـد.در دراز مدت، احیای اقتصادی امری است ضروری.زیرا این امر،بهـره بـرداری ثمـربخش از حـوزه خصوصـی اسـت کـه هزینـه نگهداری حوزه عمومی را تامین می کند (حناچی،پورسراجیان،6،.(1391
از جمله مسائل چالش برانگیز شهرها برخورد مناسب با میراث ارزشمند گذشـته اسـت . از دهـه 1970 اهمیـت منـاطق و محله های تاریخی شهرها مورد ارزیابی مجدد قرار گرفته است . نخستین حرکت در زمینه سیاسـت هـای حفـاظتی محلـه های تاریخی تنها در راستای حفظ و نگهداری ساختمان ها ، سازه ها و دیگر بناها انجام گرفته که اغلب این گونـه اقـدامات حفاظتی شکلی ملی و یا مذهبی داشت .

اهمیت حفظ و نگهداری از مجموعه بناهای تاریخی با تبدیل شدن به سیاست های منطقـه ای گسـترش یافـت . مـوج دوم حفاظت - یا به بیان دقیق تر - سیاست های حفاظت ، به مجموعه بناهای تاریخی ، چشـم انـدازهای شـهری و همچنـین فضاهای بین بناها می پردازد .

-10 نظریه اندیشمندان درباره احیای بافت شهری:

• اوژن ویوله لودوک:

از جمله افراد صاحب سبک در معماری که بر دانش این رشته، تسلط کـافی داشـته اسـت»ویولـه لـودوک«،رهبـر جنـبش »رسیونالیسم« است.در چارچوب نظریه »لودوک« ، مسئله اصالت و صحت نظر شخص مرمت گر، اهمیت بیش از انـدازه ای دارد.آموزه های »لودوک« به مرمت کننده اجازه میدهد که به بهانه حذف قسمت های غیر اصیل بناهای کهن، سبب از بین بردن ساختمان هایی شود که جزو میراث و ثروت های فرهنگی و سازنده بافت شهری بوده اند.چنان کـه در مـوارد زیـادی، پیروان روش »لودوک« برخی بخش های کهنسال بناهای تاریخی را از بین بردند یا تزییناتی بر پیکر این بناها افزودنـد کـه نشانی از اصالت در آنها نیست.

• لوئیس مامفورد:

مامفورد((1990-1895مورخ آمریکایی، نسبت به شهر،دیدگاهی تاریخی داشت و آن را بیش از هر چیز، یک مفهوم تمـدنی در نظر می گرفت.

نظریه های مامفورد در مورد دخالت در بافت های تاریخی را در موارد زیر می توان بیان کرد: - مرمت،امری است بطئی و جزئی که ممکن است سال ها طول بکشد.

5

- بافت های تاریخی،تنها ارزش تاریخی ندارند،بلکه دارای بعدی زیباشناسانه هم هستند.
- تعادل بخشی جمعیت در بافت قدیم شایان توجه است.

بر اساس این نظریات،اصول کلی مورد نظر وی را می توان مطرح کردن طرح هـای مرمـت در درون طـرح هـای آمایشـی ، معاصرسازی، ضرورت حضور شهروندان دانست.راهکارهای او نیز جذابیت و روحیه آرام بخشی اقدامات مرمتی، عدم اقدام به صورت مقطعی و کاهش تراکم در بافت قدیم می باشد(حناچی،پورسراجیان،116،.(1391

-11 بازسازی شهری:

بازسازی به معنای از نو ساختن است.بازسازی زمانی صورت می گیرد که در بنا، مجموعه و یا فضای شهری، فرسـودگی بـه صورت کامل ایجاد شده باشد.فرسودگی کامل معمولا بر اثر فرسودگی فعالیت و کالبد توامان صورت می پذیرد.ایجاد فضـای شهری معاصر یا سازمان فضایی جدید و موزونی است که بتواند گفت و گوی خلاق بین گذشته و آینده را نشان دهد.

در تعریف مفهومی، بازسازی شامل اقداماتی که برای رفع فرسودگی کامل فضا انجام می شود و اقداماتی که بر اساس سوانح طبیعی یا ناگهانی صورت می پذیرد،می باشد.

هدف از بازسازی خلق فضای شهری معاصر و جدید و مو زون به منظور گفت و گوی خلاق گذشته و آینده بـوده اصـول آن کاربست فناوری های جدید و ایجاد تضاد میان فضای جدید با قدیم است(حبیبی،مقصودی،32،.(1390

-12باز زنده سازی:

باززنده سازی مجموعه اقدانات متنوع و تکمیلی برای بازگردانیدن حیات مجدد به بنا،مجموعه وبافت شهری تاریخی است و هدف آن احیا و بازگرداندن حیات و دمیدن روح جدید بر بافـت در عرصـه هـای مختلـف اجتماعی،اقتصـادی و فرهنگـی از طریـــق تغییـــر بخشـــهایی از بافـــت مشـــروط بـــر ممانعـــت از کـــوچکترین خدشـــه ای بـــر کـــل آن مـــی باشد(حبیبی،مقصودی،29،.(1390

باز زنده سازی شهری سخن از اقداماتی دارد که موضوع کارشان کندوکاو در چهارچوب زندگی در حال استمرار است.به این معنا که به کاوشی نظم یافته که روی عناصر و اجزاء بناها و شهرهای تاریخی صورت می گیرد چشم می دوزد. یک باززنـده سازی کالبدی می تواند به محدوده ای عمومی جذاب بیانجامد که به خوبی نیز از آن حفاظـت شـود.بـا ایـن حـال،در بلنـد مدت،باز زنده سازی اقتصادی مورد نیاز است چرا که در نهایت در لوای بهره گیری کار آمد از حوزه خصوص برای نگهـداری از حوزه عمومی به کار گرفته می شود (زیاری،53،.(1390

-13گذار از راهبردهای مرمت شهری به بازآفرینی:

سه دهه آخر قرن بیستم با جریانی در مرمت شهری همراه است که آن را در وهله اول می توان » تجدید نسل شـهرها« نـام نهاد.از آنجایی که »نوسازی شهری« در عصر خود و تا قبل از شکل گرفتن رویکرد تعملی ،عمدتا با غلبه دیدگاه تک سـویه »تجدید کالبد« همراهی می شد،تضاد و عدم تناسب میان ویژگی های کالبدی و محتوایی بسیاری از شهرها رو بـه افـزایش نهاد.

به عبارت بهتر باید گفت،»تجدید نسل شهرها « قبل از آنکه تبدیل به شعاری در دست شهرسـازان نسـل نـو شود،ریشـه در عوض شدن خود نسل شهروندان و به تبع آن شهرسازان دارد(لطفی،76،.(1390

از دهه 1970 به بعد دورانی آغاز می شودکه در آن،گذشته از زمینـه هـای فرهنگی،جغرافیـایی و تـاریخی گوناگون،جریـان نسبتا مشترکی در جهت بازتدوین ارزش های اجتماعی و جنبه های کیفی حیات مدنی به وجـود مـی آید،کـه در آن تنهـا

6

رشد اقتصادی معیار توسعه نبوده و اقتصاد وسیله ای است برای دستیابی به ابعاد متنـوع از توسـعه یـافتگی.رویکـردی کـه بدین سان پدید می آید و به ترتیبی سرنوشت ساز،بر روند دگردیسی شهرها غالب می شود.

به این ترتیب،می توان دید که مجموعه ای از تحولات اجتماعی و جریان های سیاسـی،زمینه ای نـو را بـرای طـرح دوبـاره مفهوم » مرمت و حفاظت شهری« مهیا می سازند. نسل جدید،شهر خود را طلب می کند و شهر موجود را در راهی قرار مـی دهد که روایت دیگری از مرمت،حفاظت و باززنده سازی شهری را در خود می پذیرد.حرکتی که آن را »بازآفرینی شـهری« نامیده اند(لطفی،79،.(1390

-14بازآفرینی :

بازآفرینی در معنای مفهومی معادل خلق فضای شهری جدید با حفظ ویژگی های اصلی فضایی (کالبدی و فعالیتی)قـدیم و ارائه شخصیت و هویت متفاوت می باشد.هدف آن بازآفرینی فضا با ویژگی های ارزش های کهن فضـا و یـافتن شخصـیت و هویت مستقل می باشد و اصول بازآفرینی،حفظ ویژگی های ارزشی بافت کهن ، خلق ویژگی های جدید و متناسب بـا نیـاز روز و تعریف مجدد ارزشهای کهن برای پاسخگویی به نیاز های معاصر است(حبیبی،مقصودی،25،.(1390

-15باز آفرینی شهری :

ادبیات شهر شناختی و مرمت شهری جهانی،بیش از سـه دهـه اسـت کـه واژه ای نـو را بـرای گسـترش فضـای نظریـه ای متخصصان به میدان آورده است.واژه باز آفرینی سخن از دیدگاهی بس گسترده دارد و افقـی نـو را در نظـاره بـر شـهرهای تاریخی به میان می آورد باز آفرینی بر دو گسـتره متمـایز مـی نگـرد کـه عبـارت اول،بـاز: آفرینـی فضـای شـهری ،جـوّ شهرساختی و طعم و بویی که آن را تعریف می کند،به شکلی نو و بنا بر معیار هـا و هـدفهایی کـه متکـی بـر تجربـه هـای گذشته اند و نه برابر با آنهادوم. پیاپی ای نسلهای شهرنشین به معنای نو شـدن فضـای زیسـتی یـا جـوّ انسـانی،اجتماعی و فرهنگی در شهر جایی که پدیده ها ی شهری نگاهی تازه دارند (فلامکی،84،.(1392
از دهه 1990 به بعد مرمت و بهسازی شهری با نگرش بازآفرینی به عنوان رویکردی جدید مطرح گردید و مفهـومی جـامع به خود گرفت.به گونه ای که به معنای بهبود وضعیت بافت های تاریخی و قدیمی در جنبه های کالبدی،اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی است.این نوع نگاه به مرمت و بهسازی واکنشی است در مقابل چالش های نو ظهوری چون جهانی شدن،تغییرات ساختاری و عدم تعادل های فضایی ناشی از رشد گسترده شهرها که امکان ایجاد رویکردی جامع،یکپارچه و عمل گرا بـرای پاسخ به مسایل شهری را فراهم آورده است.باز آفرینی شهری به کارکرد و اثرات متقابل منابع و محرک هـای بسـیاری کـه موجب وقوع تغییرات شهری می شو ند می پردازد و پاسخی است به فرصـت هـا و چـالش هـایی کـه در یـک مـاکن رو بـه انحطاط در یک زمان مشخص پیش می آید(پیرحیاتی و همکاران،3،.(1392

-16باز آفرینی بافت های تاریخی :

بافت های شهری با ارزش تاریخی، به علت دارا بودن ارزشهای بالقوه و بالفعل خود با وجود فرسـودگی هـای مختلـف مـورد توجه ویژه قرار می گیرند و برای احیا ی آنها تلاش می شود.بنابراین آگاهی از ارزشهایی که در یک بافـت شـهری تـاریخی وجــود دارد بــر حساســیت موضــوع احیــای آن و در نتیجــه احســاس مســئولیت بیشــتر در برابــر آن مــی افزایــد (حناچی،پورسراجیان،11،.(1391

بافت تاریخی از مهمترین بخش های هویتی هر جامعه محسوب می شود و پیدایش آن پیرو اطاعت از ساختارهای اقلیمی و فرهنگی است ( فلامکی،1392،.(127

7

فرسودگی بناها و ناحیه ها نتیجه نابرابری خدمات رسانی در بافت های تاریخی شهری است . باززنـده سـازی نیازمنـد رفـع این نا برابری است که در بافت کالبدی یا در فعالیتهای اقتصادی داخل آن ریشه دارد.باز زنده سـازی محلـه هـای تـاریخی شهری نیازمند نوسازی بافت کالبدی و استفاده موثر اقتصادی از آن بناها و فضاها است.بناهـای باززنـده سـازی شـده فقـط ظرفی برای قلمرو عمومی که آن نیز یک سازه ی اجتماعی است،فراهم می آورد.بنابراین،نشاط و پویش محله هـای تـاریخی بایستی بیش از آن که زیبا یا تماشایی باشد اصیل باشد(زیاری،1390،.(35

سیاست گذاری های در باز آفرینی شهری به سه صورت زیر می باشند:
-1 نوع اول که مربوط به دهه قبل از 1960 بوده و تاکید بر ویژگی های کالبدی و محیط مصـنوع دارد ،هـدف از آن بهبود شرایط سکونتی غیر قابل تحمل در ساختمان های قدیمی و احیای رویکرد پاکسازی بوده است.

-2 نوع دوم بر بازآفرینی محلات به عنوان یک راهکار جامع با تاکید بر مسائل اجتماعی مطرح می گردد. نوع سوم بازآفرینی به ویژه در مراکز شهری و راهکار اجرایی با تاکید بر توسعه اقتصادی است.

-17جمع بندی :