بخشی از مقاله
چکیده:
اختلالات رفتاری به کلیهی رفتارهای غیرعادی، تکراری و آزاردهنده مانند ناخن جویدن،کندن مو، مکیدن شست، تیک، پرخاشگری، اختلالات اضطرابی، اختلالات خلقی و ... اطلاق میشود که باعث اختلال در عملکرد اجتماعی و یادگیری کودک میشود. در واقع رفتار کودک زبان گویای او است. هر چه کودک در ارتباط با دیگران و بیان احساسات و نیازهای خود مشکلات بیشتری داشته باشد، دارای اختلال های رفتاری- روانی بیشتری خواهد بود. این مطالعه یک مطالعه مروری از نوع یکپارچه است که با جستجوی گستردهی متون با استفاده از واژگان مشکلات رفتاری در پایگاههای اطلاعاتی direct scholar, sid و Iran medex انجام شده است. به این ترتیب 38مقاله که بین سالهای 81-96چاپ شده بودند، از لحاظ تعریف، علل شیوع مشکلات رفتاری و راههای پیشنهادی برای رفع آن بررسی شدند. بسیاری از محققان اختلال رفتاری را اختلالات شایع و ناتوان کنندهای می دانند که برای خانواده، محیط و کودک مشکلات بسیاری ایجاد می کند و معمولا نخستین بار در سالهای آغازین دورهی ابتدایی مشاهده می شود و بین 8 تا 15 سالگی به اوج خود می رسند. شیوع اختلالات رفتاری در کودکان به ویژه در گروه سنی سال اول ابتدایی، نگران کننده است و اهمیت بیماریابی دقیق با برنامه های غربالگری گسترده و برنامهریزی مناسب برای پیشگیری را نشان میدهد.
کلید واژه: اختلالات رفتاری، شیوع، پیشگیری.
مقدمه:
اختلالات رفتاری به کلیه ی رفتارهای غیر عادی ، تکراری و آزاردهنده مانند ناخن جویدن ،کشیدن مو ، مکیدن شست ، تیک، پرخاشگری، اختلالات اضطرابی ،اختلالات خلقی ، سو مصرف مواد ، کم توجهی ، بیش فعالی و ... اطلاق میشود که باعث اختلال در عملکرد اجتماعی ، یادگیری و ارتباطات و پیشرفت تحصیلی فرد میشود. از سوی دیگر اختلالات رفتاری در کودکان درصورت عدم تشخیص و درمان به موقع، احتمال ابتلای فرد به بیماریهای روانی ، همچون بزهکاری ، سو مصرف مواد و اختلال شخصیت را در بزرگسالی افزایش می دهد - کلیشادی ، طاهری ، تسلیمی ، مطلق، . - 1393 بسیاری از محققان ،اختلالات رفتاری را اختلالات شایع و ناتوان کننده ای میدانند که برای خانواده ،محیط و کودک مشکلات بزرگی را ایجاد می کند و بین8 تا 15سالگی به اوج خود میرسد - مکگی، ویلیافر و فیهان 1999؛ انجمن روان پزشکی آمریکا،1994؛ ایزر اسمیت و وومر،1990؛ شکوهی ،. - 1384
توجه به این موضوع میتواند اهمیت خاصی داشته باشد به خصوص که کودکان دارای اختلالات رفتاری معمولا فراخنای توجه کوتاه و عزت نفس پایین داشته و به آسانی ناکام میشوند - سوز و والر، - 2006؛ - تیموری و عطایی فر، . - 1389 در واقع رفتار کودک زبان گویای او است ، هر چه کودک در ارتباط با دیگران و بیان احساسات و نیازهای خود مشکلات بیشتری داشته باشد ،دارای اختلال های رفتاری- روانی بیشتری خواهد بود. پس هر نوع رفتار غیر عادی کودک با مسایل و مشکلات رفتاری او میتواند علاوه بر خصیصه های مربوط به دوره های تحولی خاص، به عنوان واکنشی نسبت به شرایطی که در محیط اطراف کودک وجود دارد محسوب شود.
طبق پژوهش های انجام شده که به بررسی تأثیر الگوهای تعامل خانوادگی در ایجاد اختلالات رفتاری و عاطفی کودکان پرداخته اند، از یک سو این اختلالات را نوعی واکنش کودک نسبت به نابسامانی های خانوادگی دانسته اند - جانسون و مش، 2001؛ رحیم زاده ، 1387؛ ممقانی ، - 1386 و از سوی دیگر به محرک های محیطی نا مناسب ، مانند عدم پذیرش کودک ، عدم محبت و حمایت از طرف والدین ، افراط در محبت، بی هدفی در خانواده ، سردی کانون خانواده ، عدم مراقبت و دل سوزی های مادر ، دلبستگی نا ایمن در خلال کودکی و استرس والدین مرتبط ساخته اند - کاندیدا و همکاران ، - 2007؛ - ترکش دوز و فرح زاد، . - 1389 طبق مطالعات انجام شده، عواملی که می تواند منجر به گسترش اختلالات رفتاری شوند عبارتند از: تجربه ی مشکلات عاطفی - اجتماعی مانند مشکلات والدین - نظیر استفاده از الکل یا مواد مخدر - ، فقر، محرومیت، سو استفاده، طرد شدن ،روابط نارضایت بخش ،اختلالات روانی والدین و یا مواجهه با رویداد های آسیب زا - اسفندآباد، صدرالسادات، امامی پور . - 1395 در این مقاله سعی شده است بر اساس مرور متون معتبر علل شیوع اختلالات رفتاری و روش های پیشگیری از اختلالات رفتاری در خانواده تبیین گردد.
مواد و روش ها:
مطالعه حاضر یک مقاله ی مروری است که به منظور تبیین مفهوم اختلال رفتاری انجام شده است . بدین ترتیب بر اساس فرایند تحلیل محتوا ، متون مرتبط مورد بررسی قرار گرفت . در این فرایند سعی شد ،تعاریف متعددی که از این مفهوم در متون وجود دارد ، مورد توجه قرار گیرد. بنابراین جستجوی گسترده ای در متون با استفاده از واژگان کلیدی اختلالات رفتاری ،شیوع و پیشگیری صورت گرفت. پایگاه های اطلاعاتی مورد استفاده در این مقاله direct scholar, sid و Iran medexمیباشند . بعضی مقالات از میان مقالات جمع آوری شده انتخاب گردید ، که بنا به محدودیت های موجود ،امکان جمع آوری بعضی مقالات به علت مرجع بودن آن ها وجود نداشت.
در این مطالعه تقریبا 38مقاله مورد بررسی قرار گرفت که بین سال های 1381-1396به چاپ رسیده و اکثرا به شکل کمی انجام شده بودند . هر مقاله از لحاظ مفهوم ، تعریف، ابعاد، پیامد ها و پیش آیند های اختلالات رفتاری با استفاده از آنالیز محتوا مورد بررسی قرار گرفت و سعی شد به سوالات زیر پاسخ داده شود ؛ اختلالات رفتاری چه مفهومی دارد و چگونه تعریف شده است ؟ چه ابعادی دارد ؟ پیامد های اختلالات رفتاری در خانواده و جامعه چیست ؟ اکثر مقاله ها به طور خاص به اختلالات رفتاری نپرداخته اند ولی با توجه به اهمیت موضوع هم برای خانواده و هم برای جامعه باید به طور خاص به این موضوع رسیدگی شود .
یافته ها:
پس از بررسی و تحلیل متون ، تم های زیر را که در بر گیرنده ی مفهوم مشکلات رفتاری و علل شیوع آن و را ه های پیشگیری از شیوع مشکلات رفتاری میباشد ،استخراج گردید. قرن جدید شاهد دگرگونی های عمیق در نیاز های مربوط به بهداشت و سلامت مردم است. اگر چه گسترش امکانات جدید ، امکان افزایش طول عمر مردم را فراهم کرده است اما ابعاد وسیع مسایل موجود جوامع به ویژه در کشورهای در حال توسعه مشکلات جدی و قابل تعمقی ایجاد می کند و لزوم شناخت وضعیت موجود را به الزامی غیر قابل چشم پوشی بدل کرده است - صابری، . - 1387 بر اساس گزارشی که موری و لوپز، 1996، تهیه کردند و با استناد به گزارش سازمان بهداشت جهانی تا سال 2020، اختلالات رفتاری و در نهایت بیماری های روانی در زمره ی بیماری های اصلی و ناتوان کننده قرار خواهد گرفت .
ارزیابی رفتار کودک موضوعی مهم در روان شناسی است و برای ساخت ابزار های مناسب در این زمینه تلاش های بسیاری شده است . معمولا ابزارهای روان سنجی تنظیم شده برای ارزیابی رفتار کودک یک یا چند جنبه ی محدود رفتار را در نظر گرفته و به ارزیابی آن از نقطه نظر خود کودک، پدر ، مادر یا دوستان می پردازد - یزدخواستی ، عریضی ،. - 1390 اختلالات رفتاری زندگی کودکان را تحت الشعاع قرار میدهد و می تواند مشکلات تحصیلی متعددی برای دانش آموزان ایجاد کند . شیوع 6 تا10درصدی این اختلالات در بین کودکان سنین مدرسه در کشور های مختلف ، - هالا هان و کافمن ، - 2003 و مرتبط بودن موضوعاتی مانند ارتکاب جرایم ، - ماتورا و کلین ، - 1999 گرایش به انجام رفتارهای پر خطر - ماتوزا ، کلین و همکاران ، - 1999 و مزمن و پایدار شدن آن ها ، پژوهش گران را بر آن می دارد که از نظر همه گیر شناسی آن را مورد توجه قرار بدهند - کاپلان ، سادوک و کرپ ،. - 1994
پژوهش های همه گیر شناختی ،در مورد مشکلات رفتاری کودکان و نوجوانان نشان می دهد که اکثر بزرگسالان ضد اجتماع ،تاریخچه ای طولانی از مشکلات رفتاری در دوران کودکی داشته اند - را تر و همکاران ،. - 2006 رفتارهای بزهکارانه ی جدی ، در حدود 7سالگی - فریک و همکاران ، - 1993 شروع می شود و شناسایی و درمان زود هنگام این اختلال می تواند در پیشگیری از اختلال سلوک موثر باشد - نولان و بویر ، - 1992؛ - صابری ،. - 1378 نظریه های مختلفی در مورد علل شیوع اختلالات رفتاری در کودکان، وجود دارد: -1 اختلالات بیولوژیک، - مشکلات ژنتیکی ، نورولوژیکی و شیمیایی - ، که به دلیل گسترده بودن بحث ، در این مقاله به آن پرداخته نشده است. -2 فضای نامساعد خانوادگی - نظریه ی رفتاری -یادگیری و نظریه روان کاوی -3 تاثیرات سوء فرهنگی و
