بخشی از مقاله
چکیده
قسمت چشمگیري از ایران را مناطق خشک و نیمه خشک دربرگرفته و این مناطق معمولاً با مشکل توأم خشکی و شوري مواجه هستندههخشکی و شوري در بسیاري از مناطق جهان از مهم ترین عوامل محدود کننده رشد و نمو به شمار می رونده هبه منظور بررسی تنش همزمان شوري و خشکی بر خصوصیات فیزیولوژیک و مورفولوژیک گیاه چچم آزمایشیبه صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاًهتصادفی با چهار سطح شوري زلفه، لفل ه،هلفچ هو ه1 هدسی زیمنس بر مترطهو سه سطح خشکیهزهه1، لچ هو هلهدرصد ظرفیت زراعیطهو سه تکرار تحت شرایط گلخانه اي به انجام رسیدههنتایج این تحقیق نشان داد که وزن تر و خشک بخش هوایی و ریشه،هشاخص تحمل تنش براي وزن خشک گیاه DMSTI،هطول ریشه، ارتفاع گیاه،ه شاخص تحمل تنش براي ارتفاع گیاه PHSTI، سطح برگ، محتواي نسبی آب برگ و آب از دست رفته برگ ها، با افزایش سطوح خشکی و شوري به طور معنی داري کاهش یافتند؛هدرحالیهکه صفات نشت الکترولیت و کمبود اشباع نسبی، با افزایش سطوح خشکی و شوري به طور معنی داري افزایش یافتندههه
کلمات کلیديک تنش کم آبی، طول ریشه، لولیوم پرنه، محتواي نسبی آب برگ،عنشت الکترولیتبع ع
.1 مقدمه
بیش از 1فکهمیلیارد هکتار معادل خفچچهدرصد از سطح کره زمین را مناطق خشک و نیمه خشک تشکیل می دهندهههمچنین بنا بر آمار بیش از چهدرصد از اراضی کل زمین و هلبلخهدرصد از نواحی قابل آبیاري آن با مشکل شوري رو به رو می باشند ]هخ[معمولاًهه مناطق خشک و نیمه خشک با مشکل توأم شوري و خشکی رو به رو هستندههبا کم شدن رطوبت خاك، پتانسیل ماتریک کاهش یافته و گیاه براي برداشت مقدار معینی آب باید انرژي بیشتري مصرف کندههاما اغلب، گیاه چنین توانایی نداشته و در نتیجه جذب آب کاهش می یابدههاز سوي دیگر با بالا رفتن غلظت املاح در محلول خاك، فشار اسمزي افزایش یافته و این نیز به نوبه خود جذب آب توسط ریشه ها را کاهش می دهده]ک[1
تنش خشکی می تواند بسیاري از جنبه هاي متابولیسم و رشد گیاه را تحت تأثیر قرار دهدههکمبود آب با تأثیر بر آماس سلولی و باز و بسته شدن روزنه ها، می تواند فرایند فتوسنتز، تنفس و تعرق را تحت تأثیر قرار داده و از طرف دیگر با تأثیر بر فرآیندهاي آنزیمی که به طور مستقیم با پتانسیل آب کنترل می شوند، بر رشد گیاه اثر منفی می گذارد ]س[1ههتنش شوري نیز می تواند علاوه بر کاهش پتانسیل آب و پسابیدگی، از طریق بر هم زدن تعادل یونی و بروز سمیت یونی، به وسیله ي تنش هاي ثانویه اي چون اختلال تغذیه اي ]س[، تخریب غشاي سلولی، سمیت متابولیک و جلوگیري از فعالیت فتوسنتزي بر مورفولوژي و فیزیولوژي گیاه تأثیرگذار باشدههدر واقع تنش شوري بسیاري از پارامترهاي فتوسنتزي شامل پتانسیل آب و اسمزي برگ، میزان تعرق، دماي برگ و محتواي نسبی آب برگ را تغییر می دهد 1]خ[
هههه چمن ها گیاهانی علفی، جز تیره گندمیان1همی باشند که در طول دوره رشد رویشی یا فاقد رشد طولی ساقه بوده و یا به میزان اندکی رشد طولی ساقه خواهند داشت ]ک[ههچچم با نام علمی Lolium perenneهو نام انگلیسیهPerennial ryegrassه از چمن هاي فصل سرد به شمار می رودههچمن از گیاهانی است که بطور گسترده در فضاهاي سبز مورد استفاده قرار می گیردههاز طرفی، امروزه با توجه به گسترش شهرها و ماشینی شدن زندگی مدرن، اهمیت فضاهاي سبز و نیاز به آن ها، بیش از پیش نمایان گشته و مورد توجه قرار گرفته استه هپژوهش حاضر با هدف بررسی خصوصیات فیزیولوژیک و مورفولوژیک گیاه چچم در شرایط تنش همزمان شوري و خشکی انجام پذیرفته
.2 مواد و روش ها
این پژوهشهدر گلخانه ي تحقیقاتی دانشکده کشاورزي دانشگاه فردوسی، در زمستان 1شهو بهار خشهاجرا شدههدر این مطالعه براي بررسی اثر تنش همزمان شوري و خشکی بر خصوصیات فیزیولوژي و مورفولوژي گیاه چچم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاًهتصادفی با سه تکرار و در شرایط گلخانه اي روي چمن چچم زLolium prenneط هانجام شدهه تیمارهاي اعمال شده شامل چهار سطح شوري زلفه، لفل، لفچهو ه1هدسی زیمنس بر مترطهو سه سطح خشکیهزهه1، لچهو
هلهدرصد ظرفیت زراعیطهبودندهههه
در این پژوهش از لوله هاي پلی اتیلن با قطر ه11هو طول هچهسانتی متر به منظور گلدان استفاده شدههپس از استقرار کامل گیاه زکهماهطهو پوشیده شدن کامل سطح گلدان ها توسط چمن زحذف تبخیر از سطح گلدانط، اعمال تنش هاي شوري و خشکی به صورت همزمان آغاز گردیدههتنش خشکی بر حسب درصدي از ظرفیت زراعی اعمال شد؛ سطوح شوري از طریق حل کردن مقادیر مختلف نمک NaClهدر یک لیتر آب و روش آزمون و خطا، توسط دستگاه هدایت سنجهبه دست آمدههاعمال تنش ها یک ماه به طول انجامیدههه اندازه گیري صفات فیزیولوژیک محتواي نسبی آب برگ - RWC - 2 براي محاسبه ي محتواي نسبی آب برگ زRWCطهاز روش هرناندز سباستیا و همکارانه]خ[1هاستفاده شد
براي بررسی میزان آب از دست رفته برگ ها از روش شعبان و همکاران ]خ[هاستفاده گردیدههبراي این منظور نمونه برگ ها را به دو قسمت هم وزن تقسیم کرده، براي گروه اول، ابتدا وزن تر آنها را اندازه گرفته و سپس در لخهمیلی لیتر آب مقطر به مدت ل هساعت خیسانده شدند و وزن آماس آنها محاسبه گردیدههگروه دوم را به مدت ل هساعت در دماي اتاق نگهداري کرده و وزن پژمردگی آنها محاسبه شدههدر نهایت براي اندازه گیري میزان وزن خشک از آون به مدت چخهساعت و دماي هچهدرجه سانتی گراد استفاده شدههه
نشت الکترولیت - EL - 2
جهت تعیین پایداري غشاء سلول هاي برگی از شاخص نشت الکترولیت استفاده گردیدههدر این روش ابتدا قطعات برگی با اندازه خهسانتی متر تهیه شدههاین قطعات پس از شستشو همراه با ه1همیلی لیتر آب مقطر در لوله هاي آزمایش قرار گرفتندههسپس لوله هاي آزمایش به مدت چ1بس1هعتسا به وسیله شیکر شدیداً زهک1هدور در دقیقهطهتکان داده شدندههدر این مرحله مقدار هدایت الکتریکی نمونه هاي آزمایش EC 1 هبه وسیله دستگاه هدایت سنج اندازه گیري شدههسپس لوله هاي آزمایش جهت کشته شدن سلول هاي برگی به اتوکلاو با دماي 1خ1هدرجه سانتی گراد به مدت ل1هدقیقه انتقال داده شدندهه بدین طریق اندازه گیري هدایت الکتریکی در این مرحله نیز پس از سرد شدن محتویات داخل لوله هاي آزمایش انجام پذیرفت EC 2 ههدر نهایت مقادیر نشت الکترولیت با استفاده از رابطه زیر محاسبه گردید
اندازه گیري صفات مورفولوژیک EC2
اندازه گیري ارتفاع گیاه و طول ریشه با خط کش و سطح برگ با دستگاه سطح برگ سنج انجام شدههوزن تر و خشک قسمت هوایی و ریشه با استفاده از ترازوي دیجیتالی با دقت 1ههفههمحاسبه گردیدههبه منظور محاسبه وزن خشک از آون هچه درجه به مدت سچهساعت استفاده شدهههه شاخص تحمل تنش براي ارتفاع گیاه - PHSTI - 3 وشاخص تحمل تنش براي وزن خشک گیاه - DMSTI - 4 اشرف و همکارانه]ک[هاین دو شاخص را بدین صورت تعریف کردندگهه تجزیه واریانس داده با استفاده از نرم افزار JMP 8هو رسم نمودارها نیز با نرم افزار Excelهانجام شدههمیانگین صفات با استفاده از آزمون چند دامنه دانکن در سطح احتمال للاهمورد مقایسه قرار گرفتند
