بخشی از مقاله
چکیده
در حال حاضر200 میلیون قطعه بچه ماهیان مورد نیاز پرورش در قفس های دریای خزر - قزل آلا، آزاد ماهی ، کپوردریایی و.. - را از طریق مراکز تکثیر بخش خصوصی و مراکز بازسازی ذخایر تامین می شود، لیکن بچه ماهیان دریایی مورد نیاز قفسهای مستقر در خلیج فارس و دریای عمان - جنوب کشور - بایستی ازطریق تکثیر و یا واردات لارو تامین شود. براساس آخرین آمار مجوزهای صادره، پروانه های تاسیس صادره برای پرورش ماهی در قفس در استانهای شمالی و جنوبی 85 فقره پروانه تاسیس با ظرفیت تولید حدود 103 هزار تن می باشد.
در حال حاضر در جنوب کشور علیرغم صدور تعداد 15 مجوز تکثیر ماهیان دریایی با ظرفیت 262 میلیون قطعه، تنها سه مرکز تکثیر و تولید بچه ماهی راموز بوشهر، تیاب پران قشم و یکتا تجارت فرتاک با تکثیر و واردات لارو ماهیان سی باس آسیایی و سی بریم به تولید بچه ماهی 20 - 15 گرمی اقدام می نمایند - آمار معاونت توسعه آبزی پروری سازمان شیلات ایران - . به نظر می رسد برای تامین بچه ماهی در کل کشور برای تولید200 هزار تن ماهی در پایان برنامه ششم - منشور پروژه اقتصاد مقاومتی پرورش ماهی در قفس - که حدود 400 میلیون قطعه بچه ماهی مورد نیاز باشدکه مستلزم صدور 20 فقره مجوز تکثیر ماهیان دریایی با میانگین ظرفیت تولید 10 میلیون قطعه در جنوب کشور خواهد بود.
لذا پیشنهاد می شود برای افزایش ظرفیت تولید بچه ماهی در مراکز تکثیر، مجوز مزارع نرسری و یا حد واسط در کلیه استان ها صادر گردد.همچنین بازنگری برنامه ها، ایجاد زیر ساخت های لازم همگام با راه اندازی قفس های جدید، توسعه مراکز تکثیر و تولید و نرسری بچه ماهی و یا وقفه احتمالی یک و یا دوساله در توسعه نصب قفس ها از ضروریات خواهد بود.
کلمات کلیدی: پرورش ماهی در قفس، بچه ماهی، مراکز تکثیر
مقدمه
با توجه به محدودیت آب شیرین و کاهش ذخایر دریاها آبزی پروری در دنیا توسعه بسیار زیادی یافته است و در همین راستا آبزی پروری در محیط های آبی لب شور و شور نیمی از تولیدات آبزی پروری را به خود اختصاص داده است پرورش در محیط های محصور و قفس های دریایی روش مناسبی برای پرورش بسیاری از گونه ها است. لذا با توجه به خشکسالی های دو دهه اخیر و سایر محدودیت ها در کشور، سازمان شیلات ایران توسعه آبزی پروری دریایی - توسعه پرورش ماهی در قفس - را در دستور کار خود قرار داده و جهت تولید 200 هزار تن انواع ماهیان دریایی تا پایان برنامه ششم توسعه و 400 هزار تن در افق 1404 ماهی در قفس برنامه ریزی نموده است.
تامین نهاده های اساسی نظیر بچه ماهی از ضرورت های مهم در توسعه پایدار می باشد و در انتخاب گونه سه شاخص اکولوژیکی، بیولوژیکی و اقتصادی و اجتماعی بسیار حایز اهمیت بوده و باید مدنظر قرار گیرد - گزارش نهایی الویت بندی و انتخاب گونه مناسب - موسسه تحقیقات، . - 1396 لذا یکی از مباحث بسیار مهم در تحقق اهداف تعیین شده، تامین بچه ماهی مناسب می باشد. به همین منظور اهداف کمی تولید ماهی درقفس در برنامه ششم به تفکیک استان و گونه پرورشی آورده شده است.
علی رغم گذشت دو دهه ازآغاز فعالیت تکثیر و پرورش ماهیان دریایی در کشور، لیکن در ابتدای برنامه توسعه پرورش ماهی در قفس یکی از گلوگاه های مهم و اساسی، تامین بچه ماهیان مناسب و مورد نیاز بوده و می باشد. مراکز دارای مجوز تکثیر ماهیان دریایی به منظور تامین بچه ماهی مزارع قفس، از سال 1394ناچاراً اقدام به واردات لارو و به وزن رسانی بچه ماهیان دریایی در مراکزخود نموده اند.
در حال حاضر سه مرکز تکثیر و تولید بچه ماهی راموز بوشهر، تیاب پران قشم و یکتا تجارت فرتاک خوزستان با تکثیر، واردات و به وزن رسانی لارو ماهیان سوف دریایی - سی باس آسیایی - و شانک دریایی - سی بریم - به تولید بچه ماهی 20-15 گرمی اقدام می نمایند. باتوجه به فعال بودن سه مرکز در فصل تکثیر97-96، در مجموع 13 میلیون قطعه بچه ماهی تحویل متقاضیان پرورش ماهی در قفس - 64 قفس فعال درجنوب - نموده اند.
علاوه بر این سه مرکز، برخی از پتانسیل های بالقوه ای نظیر مرکز تکثیر درنامهر قشم، مرکز تکثیر کلاهی، مرکز تکثیر بندر امام، ایستگاه تحقیقات بندر امام و برخی از مراکز تکثیر میگو - در خارج از فصل تکثیر میگو - با انجام تغییراتی در تاسیسات، می توانند درامر تولید فعال شوند و برآورد می شود مرکز درنامهر قشم پتانسیل تولید 5 میلیون قطعه بچه ماهی 20 -15 گرمی، مرکز تکثیر کلاهی 500 هزار قطعه بچه ماهی 20 -15 گرمی، مرکز تکثیر بندرامام 500 هزار قطعه بچه ماهی 20 - 15 گرمی، و سایر مراکز تکثیر میگو نیز حداکثر 1.5 میلیون قطعه بچه ماهی 20 - 15 گرمی را داشته باشند. لذا در صورت تحقق کلیه ارقام پیش بینی شده، پیش بینی می شود در فصل تکثیر 98-97 حداکثر بتوان 20 میلیون قطعه بچه ماهی تولید نمود.
در سال1397 برای تحقق برنامه مصوب تولید به میزان 25 هزار تن در استانهای جنوبی، به50 میلیون قطعه بچه ماهی 20-15 گرمی از یکی از گونه های سوف دریایی، شانک دریایی، هامور و یا صبیتی نیاز می باشد که در حال حاضر فقط از طریق تکثیر و واردات لارو - حدود 90 درصد - امکان پذیر است. ازآنجایی که براساس شرایط اقلیمی منطقه در طول سال 5 دوره پرورش نوزاد گاهی و به وزن رسانی در این دو مرکز صدرالاشاره - تیاب پران و راموز - انجام می شود.
در صورتی که مجوز های فعال و دارای پروانه تاسیس در هرمزگان شامل درنامهر قشم ، نیکسا ، تیاب پران و ماهی نقره ای کیش و راموز در استان بوشهر با ظرفیت اسمی خود به تولید کامل برسند انتظار است در آینده نزدیک به تولید 60 میلیون قطعه بچه ماهی دست یافت لیکن در صورت تحقق کلیه برنامه های پرورش ماهی در قفس ، حتی این تعداد نیز پاسخگو توسعه پرورش ماهی در قفس در استان های جنوبی نخواهد بود و به نظر می رسد برای تامین بچه ماهی در کل کشور برای تولید200 هزار تن ماهی در پایان برنامه ششم که حدود 400 میلیون قطعه برآورد می شود که ضروری است علاوه بر پیگیری برای احداث و به بهره برداری رسیدن کلیه مجوزهای صادره با ظرفیت تولید 262 میلیون قطعه بچه ماهی در استانهای جنوبی، می بایست مجوزهای جدید نیز صادر نمود. لذا پیشنهاد می شود برای افزایش ظرفیت تولید بچه ماهی در مراکز تکثیر، مجوز مزارع نرسری و یا حد واسط در کلیه استان ها صادر گردد.
درخصوص تعداد بچه ماهیان مورد نیاز پرورش در قفس های دریای خزر با توجه به برنامه مصوب تولید - 24 هزار تن - ، 48 میلیون قطعه بچه ماهی از گونه قزل آلا، آزاد خزری و کپور دریایی نیاز خواهد بود که می توان از طریق مراکز تکثیر بخش خصوصی و مراکز بازسازی ذخایر تامین نمود . لذا نتیجه گیری می شود که برای تحقق اهداف برنامه مصوب تولید ماهی در قفس در کشور در سال 1397 و رسیدن به 50 هزار تن تولید، نیاز به تامین 98 میلیون قطعه بچه ماهی از انواع گونه های قابل پرورش در قفس از طریق مراکز بازسازی ، مراکز تکثیر بخش خصوصی - تولید و یا واردات لارو - می باشد.
که با توجه به مزارع دریایی فعال در جنوب ، در حال حاضر تامین بچه ماهی مورد نیاز از طریق مراکز فعال موجود امکان پذیر خواهد بود و لی برای تامین نیاز برنامه حتما می بایست کلیه مجوزهای صادره راه اندازی شود . اگرچه اغلب قفس های مستقر در دریای خزر هم اکنون به پرورش قزل آلا مشغول می باشند اما برای تنوع بخشی گونه ای با توجه به نیاز بازار ضروری است مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی -پژوهشی درقالب پروژه مختلف گونه های با ارزش بومی را اصلاح و مناسب برای پرورش نمایند.
لذا برای تامین بچه ماهی مورد نیاز توسعه پرورش ماهی در قفس در کشور، انجام مطالعات جامع ، تجدید نظر و بازنگری برنامه های توسعه، ایجاد زیر ساخت های لازم - نرم افزاری و سخت افزاری - همگام و یا قبل از راه اندازی قفس های جدید، ارائه راهکارهای اجرایی برای سرعت بخشی به توسعه مراکز تکثیر و تولید بچه ماهی و واحد های نرسری و یا وقفه احتمالی یک و یا دوساله در توسعه نصب قفس ها و هم افزایی سازمان های مسئول از ضروریات است.
