بخشی از مقاله
چکیده
خلاقیت ، استعداد و توانایی پیدا کردن راه حلی تازه برای حل یک مشکل ، یا سبک ها و روش های بدیع و نو آورانه برای حل مشکلات می باشد و متمایز کننده انسان از حیوانات و سایر موجودات تلقی می گردد و نقشی غیر قابل انکار در توسعه و پیشرفت جامعه در زمینه های اقتصادی ،فرهنگی و ... دارد. در جوامع پیشرفته امروزی داشتن افرادی خلاق ونوآور امری حیاتی و ضروری می باشد. زندگی پیچیده ی امروزی ما هر لحظه در حال نو شدن است و خلاقیت و نوآوری ، لازمه ی زندگی فعال به شمار می آید. بدین سبب در این پژوهش به خلاقیت و راهبرد های افزایش آن در دانش آموزان پرداخته شده است . نتایج بررسی ها نشان داد که معلمان می توانند با خلاق بودن شان ، زمینه پرورش خلاقیت در دانش آموزان فراهم سازند و در صورت پرورش آن در دانش آموزان ، می توان دید آنان را نسبت به محیط اطراف گسترش داد. در پایان نیز راهکار هایی جهت پرورش خلاقیت در دانش آموزان ارائه گردید.
کلمات کلیدی:خلاقیت ، راهبرد، دانش آموزان
مقدمه
یکی از اهداف خلقت بشر توسط خالق هستی بخش که در بین تمامی موجودات خود، او را - احسن تقویم - یادکرده، انسان است و از ویژگی های اصلی انسان که او را نسبت به دیگر خلایق برتری داده، بهره مندی از قوه عقل و تفکر خلاق است؛ زیرا یکی از مشخّصه های اصلی انسان قدرت آفرینندگی و خلاقیت اوست از. دنیای امروز به دلیل ویژگی های بسیار متغیر و خلاّقی که دارد تحت عنوان - عصرخلاقیت و نوآوری - نام برده می شود، دراین دوران فرآیندها، پدیده های خلاقیت، نوآوری وکارآفرینی عرصه های بسیارگسترده ای از جامعه انسانی را تحت تأثیرات عمیق خود قرار داده است؛ از این رو، عامل اساسی پایداری، پویایی و موفقیت های نهادهای مختلف، حرکت با محوریت خلاقیت و نوآوری است - چراغ چشم،. - 1386
خلاقیت یکی از برجسته ترین توانایی شناختی و یکی از زیباترین جلوه های تفکر واگرا است این خصوصیت بسیار بالای انسانی نقش بسیار عمده ای در نوآوری و حل مشکلات بشری از کوچک ترین و ابتدای یترین آن تا پیشرفته ترین یافته های بشری در حوزه های مختلف فلسفی، فرهنگی، علمی، فنی، هنری... مرهون این ویژگی عالی انسانی است - یزدانی، . - 1384 خلاقیت عبارت است از توانایی فرد برای تولید ایده ها ، نظریه ها ، پیشنهادها و یا اشیاء جدید و بدیع و بازسازی مجدد در علوم و سایر زمینه ها ، که توسط متخصصان اصیل و از نظر علمی ، زیباشناسی ، تکنولوژی و اجتماعی با ارزش تلقی شود - شهرآرای ، . - 1374 خلاقیت توانایی عبور از مرز دانسته ها محدوده ای عادی دارد برای رسیدن به مرز ندانسته هاست - سیف، . - 1379 خلاقیت رایحه دل انگیز سلامت واقعی است،
وقتی شخصواقعاً سالم و منسجم بود، در خلاقیت به طور طبیعی به روی او باز می شود و میل شدیدی به ابتکار و سازندگی در او ایجاد می گردد خلاقیت یعنی عرضه چیزی نو به هستی ، باز کردن راه نفوذ ناشناخته به شناخته ، باز کردن روزنه ورود آسمان به زمین. خلاقیت بزرگترین عصیان در عالم هستی است. برای خلق کردن باید از همه قید و بندها رها شد. فرد زمانی می تواند خلاق باشد که فردیت خویش را دریابد.فرد خلاق نمی تواند راه رفته را طی کند ، بلکه باید تنها گذر کند و راه خود را در میان جنگلهای انبوه زندگی بیابد اُشو - ، . - 2001 به طورکلی، خلاقیت فرآیندی فکری و روانی است و محصول خلاقیت، پدیدهای نو و جدید و در عین حال دارای ارزش نیزمی باشد. البته خلاقیت یک توانایی عمومی است و در همه ی افراد کمابیش وجود دارد - حائری زاده،. - 1381
پیشینه پژوهش
کریمی - - 1379 در طی پژوهشی به بررسی رابطه خلاقیت با اضطراب، جنسیت، پیشرفت تحصیلی، و منزلت اجتماعی گروهی از دانش آموزان مقطع سوم راهنمایی پرداخت .نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن بود که به طور معنا داری پسران نسبت به دختران از جهت خلاقیت برتر هستند. محمدی - 1370 - طی پژوهش خود به این نتیجه دست یافت که افراد خلاق به مراتب بیشتر از افراد غیر خلاق توانایی پرورش خلاقیت را در دیگران دارند . یانگ و چنگ - - 2009 در طی پژوهشی که انجام دادند به این نتیجه دست یافتند که معلم می تواند با ایجاد موقعیت های پویا و با استفاده از شیوه های آموزشی خلاق زمینه ظهور خلاقیت دانش آموزان را فراهم کند، استفاده معلمان از روش های خلاق تدریس منجر به رغبت بیشتردانش آموزان به کلاس درس و در نتیجه پیشرفت تحصیلی خواهد شد.
تحقیقات پارادو - 2002 - ثابت کرده است که معلمان آموزش دیده بر عملکرد خلاق، پیشرفت تحصیلی و رشد شناختی دانش آموزان تأثیری به سزا داشته اند و این تأثیر هم شامل دانش آموزان مستعد و هم غیرمستعد بوده است. پارادو با توجه به نتایج تحقیق، او پیشنهاد می کند برای معلمان به ویژه در کشورهای در حال توسعه آموزش پیوسته و منظمی صورت گیرد - به نقل از حسینی،. - 1386 گتزلز و جکسون - 2001 - در مطالعات خود به این نتیجه دست یافتند که یکی از عوامل اساسی پرورش خلاقیت در دانش آموزان نوع نگرش معلمان به مسئله ی خلاقیت می باشد. این دو معتقدند که اغلب افراد خلاق، کمتر پیرو معلم و با او هماهنگ اند و رفتارشان غیرقابل پیش بینی است - حاتمی،. - 1389
اهمیت و ضرورت پژوهش
امروزه در عصر گسترش روز افزون علوم و فنون و حاکمیت صنایع و تکنولوژی برتربرهمه ابعاد و جنبه های زندگی ، مسئله ای که بیش از هر چیز دیگر توجه کارگزاران جوامع را به خود جلب کرده است، مسأله خلاقیت ، نوآوری ،هدایت و حمایت از صاحبان اندیشه های خلاق است. لذا بحث درباره ی خلاقیت به معنی سخن گفتن درباره با ارزش ترین و سرنوشت سازترین مفاهیم و پدیده ها م و تربیت کشور ما ، تربیت افرادی است که وجودشان سرشار از خلاقیت در زمینه های مختلف باشد تا این افراد بتوانند در آینده بار مهمی از وظایف و مسئولیت های علمی ، فرهنگی، هنری، اجتماعی جامعه را بر دوش بکشند و یکی از مهم ترین مکان هایی که می توان در آن افراد خلاق بار آورد محیط های آموزشی و به ویژه مدارس هستند و معلمان از جمله افرادی هستند که می توانند با تفکر خلاق سبب بروز خلاقیت دانش آموزان گردند و بالعکس می توانند با اعمال شیوه های نامناسب سبب عقیم ماندن خلاقیت آنان شوند - جلیلی،. - 1382 بنابر این در این پژوهش بر آن شدیم تا به خلاقیت و راهبرد های افزایش آن بپردازیم تا گامی در جهت بهبود رشد و تربیت بهتر دانش آموزانی که در آینده ای نه چندان دور زمام امور جامعه را به دست گرفته و به توسعه و آبادانی جامعه می پردازند برداشته باشیم.
ضرورت تأکید بر پرورشخلاّقیت در مدارس
بشر در عصر جدید با جهش کوانتومی و عمیق ترین خیزش اجتماعی باخلاّقانه ترین نوسازی مواجهه گردیده است؛ در این عصر، نقش ماهواره ها و رسانه های گروهی و ارتباطات جهانی به نحو شگفت آوری متحول گشته و انتقال معارف بشری و عرضه اطلاعات را به درون کشورها، شهرها، روستاها، و مدرسه ها و خانه ها به خوبی میسر ساخته است. علیرغم موفقیت های چشمگیری که بشر امروزی در عرصه های مختلف علمی، فنی، رفاهی و ... بدان دست یافته، با ناکامی های بسیاری هم در ابعاد مختلف زندگی روبروست؛ درجازدن در عادت ها، نداشتن مهارت استفاده از آموخته ها و تجارب، برخوردهای غیرمنطقی و نامعقول با موقعیت ها، ناکارآمدی در مواجهه با شرایط خاص، نداشتن روش و منش علمی در انجام امور روزمره و ... ازجمله ناکامیهایی هستند که میتوان آن را با پایین بو دن سطحخلاّقیت در میان افراد جامعه معادل دانسته و بخش اعظم آن را به کارکرد مدارس نسبت داد؛ زیرا مدارس به عنوان واحدهای علمی آموزش و پرورش، این رسالت بزرگ را بر دوش دارند که باید هموارکننده مسیرخلاّقیت و نوآوری در
