بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش های انجام شده نشان میدهد،مطلوب است معماری برای کودکان در جهت ارتقای دو رویکرد تحرک و خلاقیت در کودک حرکت کند.متاسفانه در مقوله معماری به ندرت فضایی مناسب جهت رشد جسمی و ذهنی کودکان ایجاد شده است،و کمبود این فضاها موجب کم رنگ شدن مهمترین ویژگی های آن ها که تحرک و خلاقیت است خواهد شد.مسئله ای که پیش روی است این است که فضایی را باید ارائه وهمچنین انگیزه بازی و خلاقیت را در کودکان بیدار کند.لازمه تحقق و خلق چنین کرد،که دو ویژگی مهم را به طور همزمان پوشش دهد فضایی شناخت کودک و نیاز هایش و یافتن پاسخی منطقی برای آن خواسته ها است .
در این مقاله به کمک روش توصیفی و کیفی به شناخت ابعاد علوم روانشناسی و معماری مرتبط با کودک پرداخته شده ،تا در خلق محیطی که توقعات ذهنی کودک را بر آورده می سازد یاری دهنده باشد و حس تعلق کودک به فضا بیشتر شده و به سلامت روانی و جسمی برسد.بر اساس مطالعات گذشته،با استفاده مناسب ازاشکال متنوع ،جذاب و قابل فهم برای کودکان و همچنین با بهره گیری صحیح از عوامل مختلف بصری از قبیل رنگ،بافت و مصالح ... تا حد زیادی میتوان به اهداف مورد نظررسید.شایسته است که معماران بمنظور استفاده بهینه تر کودکان از تسهیلات فراهم شده در طراحی مجموعه هایی مخصوص ×کودکان از کمک روانشناسان نیز بهره گیرند
کلمات کلیدی:کودکان،تحرکت،خلاقیت،علوم روانشناسی، معماری.
-1 مقدمه
تغییر در نوع زندگی و پیشرفت زندگی در شهرها، به خصوص شهرهای بزرگ، زندگی کودکان را تغییر داده است. کودکان از تجربه های روزانه در دنیای طبیعی جدا شده اند. تغییر در خانه ها، بازارها، محله ها، خیابان ها، ورود تلوزیون، کامپیوتر و تکنولوژی که فرصت های خالی کودکان را به جای بیرون از خانه بودن می گیرند، اوقات فراغت بچه ها را بطور فزاینده ای پر از لحظات از پیش تعیین شده و نظارت شده کرده اند که این عوامل بیش از پیش زندگی آنها را محدود می کنند. می توان گفت ارتباط کودکان وطبیعت در دنیای امروز قطع شده و لازم است این ارتباط دوباره برقرار شود. مهد کودک ها یکی از فضاهای مهمی هستند که کودکان ساعت های زیادی از طول روز خود را در مهمترین سنین الگوپذیری و آموزش پذیری در آنجا سپری می کنند و یکی ×مهمترین فضاها برای برقراری دوباره این ارتباط است. لوئی کان 1واژه مدرسه را چنین تعریف می کند:
"تمام مکان هایی که انسان برای تأمین خواسته خود در فراگیری، از آنها استفاده می کند، مدرسه نام دارد و این مکان ها تنها برای یادگیری و آموختن عقاید و نظریات نمی باشند بلکه برای فهم و ادراک وجود هر چیز و مناسبت های دو جانبه و روابط بین ×انسان و طبیعت نیز مورد استفاده قرار می گیرند." - دافی - 30 :1381 حضور طبیعت در فضاهای آموزشی، اغلب به صورت بسیار محدود اتفاق می افتد و همین حضور محدود نیز بدون در نظر گرفتن نیاز های خاص کودکان و قابلیت های بالای محیط های طبیعی در برآوردن این نیازها صورت می گیرد. لازم است طراحی محیط ×های طبیعی در مدراس با هدف تأمین نیازهای مختلف کوکان در رشد، آموزش و پرورش مهارت ها صورت گیرد.
اهمیت حضور طبیعت و فضاهای بیرونی در مدارس از جنبه های مختلفی مورد توجه پزوهشگران کودک قرار گرفته است. مطالعه تئوری های آموزشی نشان از توجه آموزش دهندگان کودک به آموزش های خارج از محیط کلاس در مدراس با هدف تأمین نیازهای مختلف کودکان در رشد، آموزش و پرورش مهارت ها صورت گیرد. استفاده از طبیعت به عنوان ابزار آموزشی امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. همچنین طبیعت قابلیت های زیادی برای پرورش مهرت های کودک در اختیار دارد و می تواند بجز ابزار آموزشی،بستر بسیار مناسبی نیز برای پرورش جنبه های مختلف رشد کودک باشد. همچنین وجود فضاهای طبیعی باعث ایجاد آرامش روحی، طراوت فضا و حس تعلق خاطر بیشتر کودکان نسبت به فضای مدرسه می شود.
چگونگی طراحی فضاهای بیرونی و کیفیت حضور طبیعت در آن با توجه به هر کدام از جنبه های ذکر شده برای کودکان متغییر است و باید مورد توجه طراحرا قرار گیرد. چگونگی حضور طبیعت و روش های صحیح طراحی برای این امر می تواند بر کیفیت آموزش و پرورش کودکان تأثیرگذار باشد. اهمیت حضور طبیعت در فضاهای آموزشی را می توان در چند دسته مهم مورد بررسی قرار داد:
-1 قابلیت های طبیعت جهت آموزش های رسمی
-2 قابلیت های طبیعت جهت آموزش های غیر رسمی در مدارس - رشد اجتماعی، رشد فیزیکی و ... - -3 استفاده از طبیعت از جنبه زیبایی شناسانه و احساسی. - مظفری - 87: 1388
از آنجا که پرورش خلاقیت باید از کودکی انجام گیرد تا در آینده افراد خلاقی برای جامعه باشند،باید عواملی که در افزایش قدرت خلاقیت موثر است را بررسی کرد ودر حهت تحقق آن گام برداشت .خلاقیت یک نیروی ذاتی است که در همه افراد وجود دارد و راههای بیشماری برای پرورش آن وجود دارد آنچه مسلم است اینکه فضا در کیفیت آموزش و پرورش و بروز خلاقیت و نقش بسیار ×مهمی ایفا می کند.اما ساخت و سازهای معماری مختص به این امر بسیار کمرنگ است. شکوفایی خلاقیت و نو آوری از مباحث مهم و با اهمیت دنیای امروز است،و پیشرفت و توسعه کشورها به این عامل نیز بستگی دارد دنیای امروز مشابه میدان ستیزی است که خلاقیت و نو آوری میتواند عامل برد باشد. بنابراین باید کوشش مرد که در حهت پرورش خلاقیت ذهنی کودکان و نوجوانان کشورمان گام برداریم وبه عواملی در این راستا موثر هستند توجه کنیم و مبانی آموزش ×و پرورش خلاقیت و نو آوری را در سطح جامعه ترویج دهیم. تقویت خلاقیت در دوران کودکی در تمام مدت عمر شخص بسیار مهم است باید آنرا بسیار مهم دانست گاردنر1 معتقد است که ×تصور و تخیلی که در اوایل دوران کودکی شکل می گیرد و مبنای خلاقیت در دوران بلوغ است. - آمابلی - 15: 1375
-2 ضرورت مطالعه
امروزه به علت تغییر الگوی مسکن نیاز کودکان شهری به فضاهای باز برای بازی و گذراندن اوقات فراغت یک مسئله بدیهی می باشد. کودکان نیاز به ارتباط با محیط، همسالان، بازی و تحرک و پویایی، تنوع و تغییر هستند. کودک امروز دیگر به دلایل مختلف، همواره در خانه رشد نمی کند و لزوم وجود فضاهای جانبی برای رشد و پرورش کودک بصورت امری اجتناب ناپذیر در جامعه است. و دیده می شود در کشورهای پیشرفته آموزش های جمعی و رفتن به چنین فضاهایی یک عرف اجتماعی است و علت سپردن کودکشان به آنجا تنها شاغل بودن مادر نیست بلکه تأمین منافعی در انسان است که فقط از سن 3 تا 6 سالگی یافتنی است و تمام عمر مورد بهره برداری قرار میگیرد و در هیچ سنی قابل جبران نیست، چراکه %75 مغز کودک در این سن شکل می گیرد و حدود %90 تواناییهایش، قدرت می گیرد و تربیت و پرورش او از این جهت حائز اهمیت است و از طرفی وابستگی شدید والدین می تواند در کودکان گذارد و آنها را وابسته خویش و مانع از استقلال آنها شوند.
بارور کردن روح کاوش و تقویت فرآیند تفکر در هر فردی وقتی ممکن و موثر خواهد بود که این امکان د دوران کودکی برای فراهم شود. جنبه تربیتی امر موید ضرورت ایجاد مجموعه ای است که زمینه ساز این باروری بشود. استان تهران با داشتن چنین جمعیت کثیری که روز به روز هم به سمت زندگی مدرن گرایش پیدا می کند، به این گونه فضاها و مجموعه های عملکردی برای بازی و گذراندن اوقات فراغت کاملاً احساس می شود و ایجاد چنین مجموعه عملکردی در این منطقه دید جدیدی می تواند باشد. - خداوی - 70 :1380 چرا که این افزایش و تغییر منجر به تخریب خانه های ویلایی و تبدیل آنها به ساختمان های چندین طبقه و آپارتمانی باعث عدم تحرک و پویایی و خلاقیت در آنها شده است.
در پی این مسئله فضاهای مورد نیاز کودکان که بتوانند در آن آزادانه و امن گردش کنند و به تمرین رفتارهای اجتماعی بپردازند کاهش یافته و باعث ایجاد فقر حرکتی در کودکان شده و بسیاری از استعدادهای بالقوه آنها بالفعل نخاهد شد و فقدان آن در آینده میتواند مشکلات جسمی و روانی را در پی داشته باشد. با توجه به این مهم میبایست، به دنبال فضایی باشیم که بتوانیم این کودکان که گنج ها و سرمایه های کشورند، در آنجا به رشد و تعالی مورد نظر برسند و در حال حاضر فضاهای مورد نظر تنها مکانی برای استقرار کودکان شده و کیفیت فضایی تا حدی فراموش شده است و به حداقل ها اکتفا شده است. لزو م وجود چنین فضاهایی با امکانات تفریحی، ورزشی، فرهنگی و آموزشی را برای کودکان از ضروریات جامعه می گردد. فضایی که برای کودکان طراحی می شود باید جاذب باشد و از لحاظ فضایی و اجتماعی و فرهنگی بتواند ضامن
