بخشی از مقاله
مقدمه :
حقوق شهروندی از اهم مباحث حقوق بین الملل وحقوق ملل است وتوجه به این مقوله که جزئ لاینفک جامعه مدنی به شمار میرود حائز اهمیت خاص است و آن را در شمار مباحث محوری حقوق معاصر قرار داده است . حقوق بشر ناظر بر حقوق فطری انسان آزاد است . و سلب ناپذیر ، غیر قابل تخلف ، ازلی و ابدی دانسته می شود. تضمین این موهبت سرمدی در جهت تامین حقوق و آزادی های اساسی انسان دارای اهمیتی فوق العاده است . و خداوند سبحان ان را در محور تشریع خود قرار داده است.
انچه به عنوان حق الناس در حقوق اسلام مطرح است ناظر به همین امر است . ما در این مقاله نگاهی گذرا به برخی از مبانی حقوق شهروندی می افکنیم و علی الخصوص حق سلامتی انسان را مورد بررسی قرار می دهیم . بررسی علمی نظارت بر حفظ حقوق شهروندی از حیث حاکمیت جزء حقوق تابعیت و حقوق قومی و حقوق بشر قرار دارد . حقوق شهروندی ، جزء لاینفک جامعه مدنی به شمار می رود که در مرحله گذرا از وضعیت طبیعی بشر به وضعیت مدنی متولد شده و ارتباط تنگاتنگ و تفکیک ناپذیری با حقوق بشر به معنای حقوق طببیعی و فطری یا حقوق بنیادین انسان دارد و زمانی مجال بروز می یابد که حقوق بشر می خواهد در چارچوب مرزهای جغرافیایی یک جامعه مدنی با در نظر گرفتن اولویت های زندگی اجتماعی از جمله مصالح عمومی ، اخلاق عمومی ، سلامت عمومی در قلمرو حکومتی خاص در سرزمینی معین و در مورد مردمانی مشخص شکل قانونی و اجرایی به خود بگیرد. - نوید رهبر – بهار - 96
حقوق شهروندی مجموعه ای وسیعی از حقوق سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی است که در کنار آن تکالیف و وظایف شهروندان را در قبال دولت و جامعه ، مورد توجه قرار میدهد . یک شهروند ، یک عضو رسمی یک شهر ، ایالت یا کشور است . این دیدگاه ، حقوق و مسئولیتهای را به شهروند یادآور می شود که در قانون پیش بینی و تدوین شده است . - حمید رضا اکبری - 92-حقوق شهروندی ، مجموعه حقوقی است که برای اتباع کشور در رابطه با موسسات عمومی مانند حقوق اساسی ، حق انتخاب کردند و انتخاب شدند ، حق گواهی دادن در مراجع رسمی ، حق داوری و مصدق واقع شدن است.
تبیین حقوق شهروندی در اسلام
از نظر اسلام ، نه مانند مکتب حقوق طبیعی است که ملاک قوانین و قواعد حقوق شهروندی را تنها واقعیات عینی به داند و نه همچون مکتب حقوق عقلی محض است که تنها دستورات عقل عملی را ملاک حقوق و قانون قرار دهد . بلکه قواعد حقوق اسلام ، ماهیتی دو رویه دارد - ماهیتی اعتباری – واقعی - است .
ماهیت اعتباری : از ان جهت که متعلق جعل و اراده خداوند است ماهیت واقعی : از آن جهت که اراده تشریعی الهی همسوی اراده تکوینی است - حمیدرضا اکبری - 92- انسان در نظام حقوق شهروندی ، دارای حقوق و تکالیفی است . همان طور که به قواعد ، قوانین و مقرارت زندگی اجتماعی گردن می نهد ، در مقابل این حق را دارد تا حقوق وی برای داشتن یک زندگی مناسب از سوی حکومتها تامین و تضمین شود ، یکی از این حقوق مهم ،" حق برسلامتی" است .
سلامت یعنی داشتن آرامش کامل جسمی ، روحی و روانی و معنوی و به طور خلاصه یعنی برخورداری از رفاه کامل انسان برای داشتن سلامت کامل ، اول باید سلامتش مورد حمایت قرار گیرد و در مرحله دوم ، برای پیشگیری از به مخاطره افتادن سلامت ، به صورت مستمر این سلامت مورد مراقبت و محافظت قرار گیرد و در مرحله سوم در صورت به خطر افتادن سلامتی اش از مراقبتهای لازم و کافی برخوردار باشد .
در واقع ، انسان در حوزه سلامت از سه حق برخوردار است ، "حق بر حمایت از سلامتی "" حق بر مراقبت از سلامت " و حق بر مراقبت پزشکی " از این حقوق در اسناد بین الملی و تعاریف سازمان بهداشت جهانی به عنوان " حق بر سلامتی " نام برده می شود - مرتضی اصغر نیا – تابستان . - 95 در یک تقسیم بندکلی ، تهعدات دولتها در قبال حق بر سلامت عمومی شهروندان را می توان تعهد به احترام نظامهای بهداشتی و درمانی بیشتر کشور ها ، منشور حقوق بیمار را در جهت دستیابی به رضایتمندی بیماران - افرادی که در مرحله سوم حق بر مراقبت پزشکی قرار دارند - ، تدوین کرده و به سطوح اجرایی ابلاغ میکنند تا مفاد آن را اجرا نمایند.
پیشترفتهای روز افزون دانش و تکنولوژی پزشکی و روشهای بهداشتی و درمانی از یک طرف و تغغیر شیوه زندگی و ساختار فرهنگی و اجتماعی ، تغییر الگوی بیماری ها ، نیاز های بهداشتی و درمانی مردم و رشد شتابان جمعیت از طرف دیگر ارائه خدمات بهداشتی و درمانی را با مشکلات و موانع جدید روبرو ساخته است و بنابراین عدم آگاهی از منشور حقوق سلامتی و حقوق بیمار منجر به بروز مشکلات برای بیماران می شود . - هادیان جزی ، دهقان نیری – زمستان - 93
برای پی بردن به گستره مفهومی ، قلمرو و محتوای حق بر سلامتی ، لازم است نگاهی به اسنادبین المللی مربوط به این حق بیاندازیم . عوامل مهمی که باعث دشواری ارائه تعریف جامع از حق بر سلامتی می گردد، عبارتند از - 1 : نارسایی تغییر حق بر سلامتی ، سلامتی در معنای لغوی محدود به کارکرد عادی و بهینه یک ارگانیزم در حالتی فارغ از مریضی یا ناهنجاری اطلاق می شود . اما در مقدمه اساسنامه سازمان بهداشت جهانی ، سلامتی عبارتست از وضعیت رفاه کامل جسمی ، روانی ،اجتماعی و تنها به نبود بیماری اطلاق نمی شود - عباسی ، - 1390سلامتی مساله ای با جنبه نسبی دارد . یعنی نسبت به اشخاص و محیط زندگی و نوع فعالیت و کار آنان ممکن است کاملا متفاوت باشد .بیماری هم ممکن است جنبه موقت یا ناپایدار داشته باشد و یا خود امری طبیعی در برخی شرایط و نسبت به برخی افراد باشد .
-2 تنوع ابعاد و حوزه های مربوط به سلامتی ، عامل دیگری که به دشواری تعریف حق بر سلامتی می افزاید ، وجود ابعاد گوناگون برای سلامتی و حوزه های متنوعی است که به سلامتی مرتبط می گردند . در اسناد بین المللی ، عموماً از سلامتی جسمی و روانی و بعضاً از سلامتی معنوی و اجتماعی سخن رفته است . اگر هم توافق نسبی در مورد سلامتی جسمی وجود داشته باشد ،یافتن اجماع و اتفاق نظر بر سرسایر ابعاد سلامتی بسیار دشوار است و این در مورد سلامتی جسمی ذکر شده است . درمورد سلات روانی نیز اجماع مشکل است . در مورد سلامت روانی نیز اجماع مشکل است . گاه ممکن است شخص از نظر جسمی و دیگر ابعاد محیط فیزیکی خود سلامت را داشته باشد ، اما از نظر وضعیت روحی ناسالم به حساب آید .
باید توجه داشت به این که معیار واحد و روشنی برای تعیین سلامتی روانی وجود ندارد . مثلا برخی گفته اند فرد در صورتی از نظر روانی سالم است که کارکرد و رفتار منطقی خوبی داشته باشد - شفیع آبادی - 1383 برخی دیگر معتقدند فرد سالم به لحاظ روانی کسی است که رفتار او همانند اکثر همگنان خود باشد - اس،ربر ،یوسف کریمی ،1390 ص - 544 حوزه های بسیار متنوع در تحقق و تداوم این وضعیت و توانایی از یکسو و متاثر ساختن و تهدید ان از سوی دیگر دخیل می باشند ، اولاً این وضعیت انسانی وابسته به پیش شرط هایی برای حفظ و تدوام است .
