بخشی از مقاله
چکیده:
شهروند و حقوق شهروندی از جمله مفاهیم نو پدیدی است که به طور ویژهای به برابری و عدالت توجه نموده است و در نظریات اجتماعی، سیاسی جایگاه ویژهای پیدا کرده است. حقوق شهروندی منعکس کننده آرمان جهانی عدالت و جامعهای است که در آن هر انسانی بتواند از زندگی شرافتمندانهی همراه با صلح، امنیت و رفاه برخوردار گردد. مقوله حقوق شهروندی وقتی تحقق مییابد که همه افراد یک جامعه از کلیه حقوق مدنی و سیاسی برخوردار باشند و همچنین به فرصتهای مورد نظر زندگی از حیث اقتصادی و اجتماعی دسترسی آسان داشته باشند. بررسی و تبین مصادیق حقوق شهروندی زن و پیش بینی طرق تضمین این حقوق، از مسائلی بوده که با توجه به اهمیت بالا و بسزای آن، در بوته اجمال باقی مانده است. شناخت مفهوم حقوق شهروندی و مصادیق آن در ارتباط با زن در جامعه، نقش موثری در ایجاد جامعه ای بر اساس نظم و عدالت دارد. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بخش قابل توجهی از حقوق و امتیازات شهروندان مشخص و احصاء گردیده که شامل حقوق مدنی، حقوق سیاسی، حقوق فرهنگی، حقوق قضایی و حقوق اقتصادی - اجتماعی میباشد. حقوق شهروندی و احترام به شهروندان تنها محدود به ساکنان یک شهر نیست. راهکارهای متفاوتی برای حفظ و تضمین حقوق شهروندی زن در اجتماع وجود داشته که از مهم ترین آنها میتوان به آموزش حقوق شهروندی، وضع مقررات و ایجاد ساختار حقوقی مناسب و همچنین ضمانت اجرای مناسب برای نقض حقوق شهروندی نام برد. در این مقاله در پیآن هستیم تا با شناخت مفهوم حقوق شهروندی زن و مصادیق آن، چگونگی تضمین و اجرای موثر آن را مورد بررسی قرار داده و راهکار مناسب را پیش بینی نمایم. به نظر می رسد در این مورد آموزش حقوق شهروندی به نحو بنیادی یا از طریق وسائل ارتباط جمعی و همچنین، وضع ضمانت اجرا کیفری، برای نقض این حقوق، بیش از هر امر دیگری در راستای تامین و تضمین موثر حقوق شهروندی زن موثر واقع گردد.
مقدمه:
بررسی حقوق شهروندی زنان و تضمین آن با توجه به اهمیت بالای آن چندان مورد توجه قرار نگرفته است. زن بعنوان یک شهروندان در یک جامعه دارای حقوق بسیاری می باشد که آشنایی به این حقوق و درک درست آن، به همراه حمایت و تضمین آن، بیش از هرچیزی جامعه را به سمت نظم اجتماعی سوق میدهد. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک سند ملی در اصول مختلف به حقی که برای شهروندان در نظر گرفته شده است اشاره میشود. شناخت حقوق شهروندی فرع بر شناخت مفاهیم اولیه آن است. واژه »حق« در ادب پارسی به معنی درست، ثابت، سزا و سزاوار و عدل آمده است. - عمید، - 85 :1384 حق را به معنای ثبوت، ضد باطل، وجوب، موجود ثابت، مطابقت و موافقت - اصفهانی، 1405،ج 3، ص - 7 و نیز قرار گرفتن چیزی در موضع خودش ]که آن موضع برای وی در نظر گرفته شده[ گفتهاند - مصطفوی، . - 262 : 1360 فقهای شیعه تعاریف گوناگونی از حق بیان داشتهاند. میرزای نائینی در تعریف آن میگوید: »حق عبارت است از سلطه ضعیف بر مال یا منفعت. - .« نائینی، . - 106 : 1373نیز گفته شده است: »حق عبارت است از نحوهای از سلطه و توانایی که در پرتو آن صاحب حق میتواند مصلحتی را برای خود بدست آورد.« - انصاری، 20 :1415؛ خمینی، 1363، : 26؛ خوئی، . - 46 :1378
حق در اصطلاح حقوق نیز مورد تعاریف گوناگونی قرار گرفته است که عبارتند از: از اقتداری که قانون به افراد میدهد تا عملی را انجام دهند. آزادی، عمل، رکن اساسی حق در این تعریف میباشد؛ یعنی آدمیان در انجام یا عدم انجام آن عمل آزادند - امامی، . - 125 :1386 یا » امتیاز و نفعی است که حقوق هر کشور در مقام اجرای عدالت از آن حمایت میکند و به او نوعی تصرف در موضوع حق و منع دیگران از تجاوز به آن را میدهد.« یا »سلطه و اختیاری است که حقوق هر کشور به منظور حفظ منافع اشخاص به آنها میدهد - « کاتوزیان، :1390 - 161 در این نوشتار در ابتدا به بررسی مفهوم شهروند و حقوق شهروندی به همراه ارائه مختصری از حقوق شهروندی منعکس شده در قانون اساسی پرداخته و سپس به بررسی راهکارهای موجود برای تضمین و صیانت از حقوق شهروندی میپردازیم. ضرورت تحقیق: درک صحیح از حقوق شهروندی و چگونگی برخورداری ، مطالبه و اجرای آن برای زنان در اجتماع شهروندی بدون شک مبتنی بر شناخت آن است. امروزه ناآگاهی از این حقوق منتج به تضییع حقوق شهروندی زنان شده و ضرورت آموزش و وضع قواعد حقوقی در جهت تضمین این حقوق امری لازم میباشد .
روش تحقیق : در این پژوهش با استفاده از روش تحقیق تحلیلی- توصیفی و بهره بردن از ابزار تهیه و گردآوری فیش از منابع اطلاعاتی کتابخانهای صورت میگیرد و سعی در بررسی تمامی موانع در تضمین موثر حقوق شهروندی زنان و بررسی راهکار های موجود و مطابقیت آن با واقع در جهت بنیادی نمودن این حقوقی در زندگی شهروندی است.
-1 مفهوم شهروند وحقوق شهروندی
-1-1 مفهوم شهروند: "شهروند" ترجمه فارسی Citizen و از نظر لغوی به معنای کسی که اهل یک شهر یا کشور باشد و از حقوق متعلق به آن برخوردار باشد معرفی شده است. - داوری، - 66: 1385 عدهای برای شهروند دو معنای کلی بیان کردهاند: نخست شهروند به معنای بشر و نوع انسان که مصادیق آن شامل تمامی انسانها میباشد از هر جنس و نژاد و رنگ و کشور و دین و مذهب و... و دیگر شهروند به معنای انسانهای مقیم و ساکن در یک کشور اعم از اتباع و بیگانگان که در سرزمین یک دولت - کشور و تحت قدرت آن دولت - کشور هستند. - قاضی شریعت پناهی ، - 52 :1381 شهروند کسی است که حقوق فردی و جمعی خود را می شناسد و از آنها دفاع می کند، قانون را می شناسد و به آن عمل می کند و از طریق آن مطالبه می کند، از حقوق معینی برخوردار است. می داند که فرد دیگری هم حضور دارد و دفاع از حقوق او یعنی دفاع از حقوق خودش و فردی که در امور شهر مشارکت دارد. پس شهروند نه تنها به معنای سکونت در یک شهر به مدت مشخص که به معنای مجموعه ایی از آگاهی های حقوقی، فردی و اجتماعی است. - نجاتی حسینی، - 7: 1380
-1-2 مفهوم حقوق شهروندی
حقوق شهروندی حقوقی است برای اتباع کشور در رابطه با موسسات عمومی همانند حقوق سیاسی، حق استخدام عمومی، حق انتخاب کردن و انتخاب شدن، حق گواهی دادن در مراجع رسمی، حق داور و مصداق واقع شدن. - جعفری لنگرودی، - 368 : 1381 درجای دیگر حقوق شهروندان را این چنین تعریف می کند حقوقی که فقط به سکنه یک شهر از کشوری داده شود - در برابر حقوق مردم کشور به کار رفته است - مثال: در تاریخ حقوق رم انتخابات مخصوص شهر رم بود و سایر اهالی کشور از آن محروم بودند وبعداً این حق شهروندی مردم رم به سایر بلاد ایتالیا داده شد هرچند کهعملاً نمی توانستند در انتخابات عمومی شرکت کنند. - همان - بنابراین حقوق شهروندی عبارت است از تمام حقوق و تکالیف اجتماعی سیاسی و قضائی که مربوط به حفظ شخصیت و کرامت انسانی و در جهت انتفاع عمومی فرد و جامعه در برخورداری از حقوق خود می باشد را شامل می شود. یا بعبارت دیگر حقوق شهروندی به کلیه حقوقی گفته می شود که یک شهروند براساس قوانین و مقررات و ارزش های مشترک در یک کشور از آن برخوردار است این حقوق به ویژه در ارتباط دولت مردان با آحاد جامعه مدنظر است که باید از طرف گروه نخست مورد رعایت و احترام قرار گیرد که در قانون اساسی ما زیر عنوان حقوق ملت در فصل دوم از اصل نوزدهم تا اصل چهل دوم قانون اساسی معین و مقرر شده است. در کشور ما مسلمان بودن شرط برخورداری از حقوق شهروندی نیست. در واقع حق شهروندی به اعتبار تابعیت برقرار میشود. بنابراین این تعریف واقعیت است که »حقوق شهروندی«یک مفهوم نسبتاً وسیعی است که شامل حقوق سیاسی و غیرسیاسی - حقوق مدنی و بهره مندیهای فردی و اجتماعی که دارای صبغه سیاسی نیستند - میباشد. - طباطبائی، . - 9 :1388
-2 مصادیق حقوق شهروندی زنان
قانون اساسی هر کشور یک سند ملی است که در آن حدود اعمال قدرت جامعه به نمایندگی دولت و نیز حد و مرز اعمال آزادی های شهروندان و حقوق آنان معین گشته و نقطه تعادل بین حقوق دولت و شهروندان تبیین میگردد. به همین جهت اهمیت حقوق شهروندان کهماهیتاً ذاتی است، تبعیت این حقوق در قوانین اساسی دموکراتیک به گونه ای است که ابتدا حقوق شهروندان و حد و مرز انها در اصول اولیه بیان می گردد - قاضی
