بخشی از مقاله
چکیده
امروزه ما در عصر تکنولوژی، سرعت، ارتباطات و پیشرفت علوم به سر میبریم. با توجه به ویژگیهای دنیای امروز، نسل جدید تفاوتهای بارزی با نسل گذشته دارد. از این رو در دنیای مدرن، نگاه به آموزش نیز نیازمند تغییراتی است . معلم امروز به دلیل مشغلههای فراوانش، کمتر فرصت آشنایی با یافته های جدید در حوزه تعلیم و تربیت را دارد. هدف مقاله حاضر آن است که با توجه به نظریههای آموزشی نوین، نکاتی کلیدی و کاربردی در زمینه تدریس خصوصاً در حوزه زبان و ادبیات فارسی مطرح کند. در این پژوهش، ویژگیهای یک مدرس موفق در سطوح گوناگون، از دیدگاه صاحبنظران حوزه تعلیم و تربیت مورد بررسی قرار میگیرد. به کار گیری شیوههای صحیح و علمی در امر آموزش ، معلمانی را که به پیشرفت کیفی در حرفه خود میاندیشند یاری میکند تا در تربیت نسل آینده و اصلاح جامعه گامهای مؤثرتری بردارند .
مقدمه
پرسشی که همواره در دنیای تعلیم و تربیت مطرح بوده، این است که معلمی علم است یا هنر؟ در پاسخ به این پرسش، بحثها و گفتگوهای بسیار مطرح شده است؛ نتیجه این گفتگوها را میتوان چنین خلاصه کرد: معلمی را از یک سو میتوان علم تلقی کرد، چرا که یادگیری بر پایه مجموعه ای قوانین مشخص در دنیای تعلیم و تربیت استوار است؛ از دیدگاهی دیگر معلمی یک هنر است، زیرا در آن تصمیمگیری در موقعیت های گوناگون، ابتکار عمل، خلاقیت، بصیرت و تدبیر معلم، نقشی مهم ایفا میکند. بنابراین معلمی را میتوان دارای دو جنبه علمی و هنری دانست.
اگر چه با توجه به ماهیت درس زبان و ادبیات فارسی و ارتباط آن با شعر و متون ادبی، خلاقیت و ابتکار و ذوق معلم نقشی مؤثر در تدریس ایفا میکند. دنیای امروز، دنیای تکنولوژی و ارتباطات است؛ جهانی مدرن و امروزی که تفاوتهای چشمگیری با دنیای سنتی دیروز دارد. در چنین دنیایی نگاه به معلم، دانشآموز و کلاس درس نیز تغییر میکند، خصوصاً با توجه به یافته های جدید در زمینه تعلیم و تربیت و هم چنین ویژگیهای نسل امروز که گاه رفتار با آن،ا برخوردی کاملاً متفاوت با شیوه سنتی را میطلبد.
آشنایی با تازهترین یافتهها در حوزه آموزش و تدریس، از سویی فاصله معلم را با دنیای امروز کم میکند و به بهبود کیفیت تدریس و قابل فهم ساختن محتوای آن کمک میکند و از سوی دیگر پیشرفت تحصیلی دانشآموزان را سرعت میبخشد. هم چنین در مدیریت کلاس و برقراری ارتباط با دانشآموزان مؤثر است و با تأثیر مثبتی که بر روح و روان آنان دارد، به تربیت صحیح نسل آینده و اصلاح جامعه نیز کمک میکند.
در همین ابتدا باید یادآور شد که تمامی این شیوهها در تمام مدارس امروزی قابل اجرا نیست. برخی از آنها منوط به داشتن زمان کافی و تعداد کمتر دانشآموز در هر کلاس است. با این حال آگاهی از این شیوهها نوعی مهارت و هنر به شمار میرود و معلم میتواند در شرایط مقتضی از آنها استفاده کند. از سوی دیگر بسیاری از این شیوهها نیز در سیستم آموزشی حاکم، قابل اجراست. درباره شیوهها و فنون تدریس، مقالات و کتب متعددی نوشتهشده است، از جمله کتابهای آموزش مستقیم از رسول کرد نوقابی، روشها و فنون تدریس از اسکندر فتحی آذر و روانشناسی یادگیری و آموزش از علی اکبر سیف. در پژوهش حاضر تلاش بر آن است تا نظریههای نوین یادگیری و آموزش با کلاسهای زبان و ادبیات فارسی تطبیق داده شود.
ویژگی های یک مدرس موفق
ویژگی های یک مدرس موفق را در سه سطح میتوان بررسی کرد که به ترتیب بدانها پرداخته میشود.
الف - در ارتباط با مدرس
یک مدرس موفق کسی است که :
-1 با رسالت خود به عنوان یک معلم و مربی آشناست و به اهمیت این رسالت از لحاظ تربیت افراد یک جامعه واقف استخصوصاً. با توجه به اهمیت درس زبان و ادبیات فارسی و ارتباطی که با هویت ملی و فرهنگی دارد.
-2 مدیریت زمان، رفتار و هیجان دارد و میتواند خشم، اضطراب، ترس یا خوشحالی خود را کنترل کند.
-3 به شغل خود به عنوان یک مدرس زبان و ادبیات فارسی علاقهمند است.
-4 ظاهری آراسته و مرتب دارد. آراستگی معلم در یادگیری دانشآموزان تأثیری مستقیم دارد و البته محدود به پوشش و ظاهر مدرس نمی شود؛ به عنوان مثال جزوه یا برگه امتحانی که معلم در اختیار دانشآموزان قرار میدهد، باید مرتب و بدون خط خوردگی باشد. برای تأثیرگذاری مثبت بر دانشآموزان، میتوان پرسشها یا مطالب جزوه را با چند بیت شعر یا جمله ای تأمل برانگیز از بزرگان ادب فارسی آغاز کرد.
-5 با وقار، متین، منظم و دقیق است.
-6 در گفتار و رفتار وحدت داشته باشد؛ به عنوان مثال اگر تاریخی را برای پرسش، امتحان یا ارائه تحقیق تعیین میکند، خلاف سخن خود عمل نکند؛ در عین حال انعطافپذیر نیز باشد . به عنوان نمونه اگر دانشآموزی دچار مشکلی حاد مانند فوت یکی از والدین یا بیماری سختی شده، شرایط او را درک کند. همدردی و انعطافپذیری معلم در چنین مواردی موجب جذب دانشآموز و علاقهمند کردن او به کلاس و درس میشود.
