مقاله در مورد آشنایی با سازمان WTO

بخشی از مقاله

آشنایی با سازمان WTO

به طور خلاصه سازمانی است که با قوانین تجارت در سطح جهانی و یا نزدیک جهانی عمل می کند.
● نگرشهای متفاوتی راجع به WTO است:
▪ تشکیلاتی برای تجارت آزاد،
▪ محیطی که دولتها در آن راجع به موافقت نامه های تجاری بحث و گفتگو می کنند،
▪ مکانی برای حل و فصل مناقشات تجاری،

▪ سیستمی که بر اساس قوانین تجارت عمل می کند.( ولی به هر حال WTO سوپر من نیست، که بتواند تمام مسایل جهان را در هر شکلی حل کند(
● محیطی برای مذاکرات است
مکانی است که اعضا بایستی برای برنامه ریزی حل مشکلات تجاری خود به آنجا بروند. اولین مرحله گفتگوست، سازمان تجارت جهانی در بطن مذاکرات زاییده شد و هر چیزی که WTO انجام می دهد نتیجه مذاکرات است. اعمال فعلی سازمان، از نشست مذاکرات دور اوروگوئه درطی سالهای ۱۹۸۶ تا ۱۹۹۴ و مذاکرات پیشتر آن در General Agreement on Tariffs and Trade ) GATT ) شناخته می شود. و هم اکنون نیز، WTO میزبان مذاکرات جدیدی است که از سال ۲۰۰۱ شروع شده و تحت نام طرح توسعه دوحه شناخته می شود. (Doha Development Agenda)

زمانی که کشورها با موانع تجاری روبرو می شوند و می خواهند که آنها را تعدیل کنند مذاکرات به آنها کمک می کند تا تجارت را آزاد کنند. ولی سازمان تجارت جهانی فقط راجع به آزاد سازی تجارت نیست و در برخی شرایط از موانع تجارت پشتیبانی می کند برای مثال حفاظت از مصرف کننده در مقابل شیوع بیماریها.

● مجموعه ای از قوانین است
قلب سازمان، موافقت نامه های آن است که در نتیجه مذاکرات بین ملل تجاری دنیا بوجود آمده و به وسیله آنها امضا شده است. این اسناد مهیا کننده قوانینی اساسی برای تجارت بین المللی هستند، قوانینی که دولتها را به انجام سیاستهای تجاری که توافق کرده اند مقید و ملزم می کنند هدف کلی کمک به تولید کننده های محصولات و خدمات، صادرکننده ها و واردکننده ها است تا بتوانند تجارت خود را اداره کنند در حالی که دولت به اهداف اجتماعی و محیطی خود دست می یابد.

هدف مهم سیستم کمک به جریان آزاد تجارت تا حد ممکن است البته تا جایی که عوارض جانبی پیش نیاید و این کار با برداشتن موانع تجارت ممکن میسر میشود و در این راه بایستی اشخاص، سازمانها و دولتها قوانین تجارت در جهان را بدانند و به آنها اطمینان دهیم که این قوانین دستخوش تغییرات ناگهانی سیاستها نخواهند شد، به زبان دیگر قوانین شفاف و قابل پیش بینی هستند.
● کمک می کند تا مناقشات حل و فصل شوند

این سومین جنبه مهم از وظایف سازمان است. ارتباطات تجاری اغلب موجب درگیری منافع می شود. موافقت نامه ها مخصوصا آنهایی که در نتیجه مذاکرات و بحثهای طولانی حاصل می شوند اغلب احتیاج به تفسیر و تعبیر دارند. بیشترین هم آهنگی زمانی اتفاق می افتد که این اختلافات در یک جریان بی طرف بر طبق قوانین حل و فصل شوند. این هدفی است که در پس این مناقشات جریان دارد مناقشاتی که در نهایت حل و فصل شده و تحت عنوان موافقت نامه های سازمان تجارت جهانی نگاشته می شود.

● در سال ۱۹۹۵ بوجود آمد ولی زیاد هم جوان نیست
WTO در سال ۱۹۹۵ بوجود آمد ولی سیستم تجارت آن مربوط به نیم قرن عقب تر است در سال ۱۹۴۸، GATT قوانین این سیستم را تهیه کرد (در دومین نشست وزیران WTO، که در ماه می ۱۹۹۸ برگزار شد جشن پنجاهمین سال سیستم را نیز برگزار شد).
ابتدا تاسیس GATT به صورت غیررسمی بود و سپس در طول سالها و در خلال مذاکرات شکل گرفت. آخرین و بزرگترین نشست آن دور اروگوئه بود که از سال ۱۹۸۶ تا ۱۹۹۴ طول کشید و منجر به تولد WTO شد. GATT به طور عمده با تجارت کالا سر و کار داشت ولی WTO و موافقت نامه های آن، تجارت در زمینه های خدمات، اختراعات، ابتکارات و طرح ها ( محصولات فکری) را نیز در بر می گیرد.

سازمان تجارت جهانی ( WTO ) چیست ؟
ظهور دهکده جهانی مارشال مک لوهان ، که به دهه ششم از سده بیستم میلادی چون هاله ای از خیالی کم رنگ بیش نمی نمود اکنون محقق گردیده و روز از پی روز بر شتابش افزوده می گردد ، شتابی که مرز ها را زهم گسسته است ، شتابی که انقلابی تکنولوژیکی عظیمی را بسط و گسترش می بخشد و به سوی همسویی ملت ها و دولت ها و اندیشه ها گام بر می دارد و جوامعی که به سوی جوامع شبکه ای یا بهتر بگویم جامعه شبکه ای دو گام به یک گام پیش می

روند تا جنبه ها و ظرفیت های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی خویش را به یکدیگر نزدیکتر سازند ، اهنگی که شتاب گرفته است و ارمانی که موجبات به هم پیوستگی قلمرو های کوچک را به منظور مشارکت مستقیم در اداره کردن امور فراهم اورده است تا کوچکترین حرکت شرورانه یا فضیلت امیز از دید عموم پنهان نماند تا عشق به میهن به تنهایی خاک نباشد که به عشق هم میهن بدل گردد و این میسر نخواهد شد تا میهن را وسعتی به گستره جهان بخشند که این عطش را همسویی ملت ها ، دولت ها و اندیشه ها سیراب خواهد نمود . ایا بشر امروزی با الهام از ارمانگرایی و

فرهنگی غنی و مشترک جامعه جهانی مدنی می تواند تا دروازه های جهانی شدن را به روی خود بگشاید ؟
جهانی شدن را تا به امروز بسیار تعریف نموده اند منتقدین به نظام سرمایه و سرمایه داری انرا صحنه ای برای گسترش اعمال غیر انسانی و تحکیم سیاست برده داری به وسعت جهان و به یک کلام آمریکایی شدن می دانند و به تغییر جغرافیای سیاسی جهان اشاره دارند در شرایطی که طرفداران جهانی سازی به انتقال تکنولوژی بهبود شرایط نیروی کار و گردش جهانی سرمایه و انتقال ان تکیه می ورزند و به پایان یافتن چالش تاریخی با سرمایه اشارت دارند و پایان یافتن منازعات منطقه ای و مرگ جنبش کمونیسم جهانی . که هر کدام از این تعاریف به نوعی تعریفی خاص یا عام برای جهانی شدن نیز تلقی می گردند .
دسته اول جهانی شدن را در مفهوم عام ان عنوا

ن می نمایند و به در هم ادغام شدن بازار های جهانی و زمینه های توسعه تجارت و سرمایه گذاری مستقیم و جابجایی انتقال سرمایه و کاستن قدرت دولت ها و شکافته شدن مرزهای ملی می بینند .

دسته دوم انرا از قبل سر بر براوردن دولت های نیرومند ملی و اوج پیروزی سرمایه داری جهانی که به تولید یکسان در برون و درون مرز هایشان ادامه می دهد و سلطه پذیزی و امپریالیسم پروری را در خود می پروراند که با الگوی امریکایی همخوانی دارد .دسته سوم که رقابت بی قید و شرط در جهان را توسعه می بخشد و ثروتمند را داراتر و فقیر را بی چیزتر می نماید و رتبه اخر را برای بازار کار و نیروی کار می بیند . و به نفع و صرفه کشور های شمال و به ضرر کشور های جنوب ... به عبارتی شمال تا ابد برد .

دسته چهارم که انرا عصر تحولات عمیق بر انسان می بینند در گستره جهان که در سایه مبادلات متوازن و همگون در اتیه و نامزون ناهمگون به اکنون صورت می پذیرد که بر تقسیم عادلانه اهرم های کسب ثروت تکیه دارد .
و دسته پنجم که بر رشد بازار های مالی جهان ، فروپاشی نظام های سطه گر و سر فرود نیاوردن دول ضعیف ، بین المللی شدن دغدغه های بشری همچون مبارزه با بیماری ها و جهانی شدن محیط زیست ، کاهش هزینه های هنگفت نظامی و بسط جغرافیای اقتصادی و نه سیاسی ، انقلاب تکنولوژیکی اطلاعات و ترابری و ارتباطات و تقسیم کار و ارائه خدمات .
نقطه اوج و محقق گردیدن ارمان های کشور های حامی جهانی سازی و جهانی شدند اقتصاد را می توان در سازمان جهانی بازرگانی WTO جستجو نمود . به ان هنگام و سال های پایانی جنگ جهانی دوم و میل باطنی کشور های درگیر و خصوصا پیروز به منظور برقراری مبادله و تجارت با یکدگر که پس از عبور از مشکلات بسیار عاقبت در ۱۹۴۷ مودت نامه و معاهده ای را در قالب

قراردادی به نام " گات " به امضا رسانیدند تا در سایه گات و در نشستی در کشور مراکش به تاریخ پانزدهم آوریل ۱۹۹۵ موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت جهانی General Agreement On Tarrif and Trade را تصویب و موافقت خود را با تشکیل WTO اعلام داشتند که در مفاد ماده اول اساسنامه ان می توان به اهدافی چون : بالابردن سطح زندگی شهروندان - فراهم اوردن امکانات اشتغال - افزایش مستمر در امدها - بهره برداری کامل و معقول از منابع جهانی - و افزایش

مبادلات و بهبود بخشیدن نضام تجاری فی ما بین اشاره نمود که در مجموع می توان جنبه های مثبت و منفی بیشماری را برای ان بر شمرد . اما سهم سرزمینمان ایران و ایرانیان را چگونه می بینیم ؟ ایران چه باید بکند ؟ جنبه های منفی عضویت در سازمان تجارت جهانی و نکات مثبت ان برای ما چه خواهد بود ?
پدیده جهانی شدن اقتصاد یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات پیش روی کشورهای مختلف جهان در عصر کنونی است که در مورد آن اختلاف نظرهای فراوانی وجود دارد و بررسی آثار و پیامدهای آن در همه ابعاد سیاسی اقتصادی و فرهنگی همواره مورد توجه اندیشمندان، سیاستمداران و اقتصاددانان قرار گرفته است. سازمان جهانی تجارت به عنوان متولی و ناظر اصلی فرآیندهای تجارت در سراسر جهان نقشی مهم در جهانی کردن مفهوم جهانی شدن تجارت و اقتصاد ایفا کرده است و از این رهگذر توانسته است که کشورهای زیادی را به عضویت خود درآورد.

الحاق ايران به سازمان جهاني تجارت داستان پر فراز و نشيبي است كه در نوع خود از لحاظ فراز و نشيب هاي طي شده در بين تعاملات بين‌المللي ايران شايد كم نظير باشد. از زمان ارائه درخواست رسمي ايران به دبيرخانه WTO ( سازمان جهاني تجارت) در سال 1375 تا پذيرش درخواست ايران به عنوان عضو ناظر در سال 1384 كه نزديك به 9 سال طول كشيد، تحولات زيادي سپري شد تا اينكه در مهرماه سال جاري رژيم تجاري ايران جهت ارايه به WTO به تصويب هيات وزيران رسيد و متعاقبا براي بررسي به اين سازمان تحويل داده شد. اين بدان معناست كه گروه كاري مذاكراتي براي الحاق ايران به WTO قاعدتا بايستي در آينده‌اي نزديك تشكيل و فرايند الحاق ايران رسما آغاز شود. بررسي روند الحاق ديگر كشورها به سازمان جهاني تجارت در سال‌هاي

اخير نشان مي‌دهد كه فرايند الحاق بسيار پيچيده و مستلزم مذاكراتي طولاني و تبادل امتيازات فراواني است.

اكنون شرايط به گونه اي پيش مي رود كه بيشتر رقباي ايران به اين سازمان پيوسته اند و يا در حال انجام روند گفت و گوها براي پيوست هستند، اما جمهوري اسلامي ايران كه نقش بسيار مهمي در اقتصاد منطقه و جهان دارد، هنوز گام مؤثري در‌ اين‌باره برنداشته و به نظر مي رسد آن‌چنان كه بايد اين مهم را پيگيري نكرده و تنها به تازگي گزارش رژيم تجاري خود را ارايه داده است.
به همين علت و براي آگاهي بيشتر در اين باره گفت و گويي با "حامد روحاني" رييس مركز تحقيقات و بررسي‌هاي اقتصادي و دبيركميسيون WTO اتاق ايران انجام داده‏ایم که شرح آن در پی خواهد آمد.

ضرورت هاي پيوستن به WTO را چه مواردي مي دانيد؟
من از اساس با اين سوال خيلي موافق نيستم. در حوزه اجراييات الحاق بايد پاسخ اين سوال را فرض شده بدانیم زیرا تکرار آن موجب سستي عزم ما خواهد شد. ما از 17 سال پيش شروع به بررسي عوامل عضويت كرده ايم و در سال 1371 در وزارت بازرگاني كار گروهي تشكيل شد و اين مسأله در مدت 2 سال مورد مطالعه قرار گرفت و كشور به اين نتيجه رسيد كه پذيرش گات توسط ايران بسيار مفيد و حتي ضروري است. از 17 سال پيش تاكنون اين پرسش كه «آيا بايد به نظام

تجارت چند جانبه – گات و WTO - بپيونديم يا نه؟» مرتبا تكرار شده است. در لزوم بررسي فوايد عضويت ترديدي نيست، اما اينكه در مقام اجرا پس از اين همه مدت باز هم اين پرسش را مطرح كنيم، درست نيست و بحث در اين زمينه بايد به پايان برسد. دو دليل عمده هم براي آن در حال حاضر مي توانم ارائه كنم: يكي اينكه اكنون گفته مي شود 95 درصد تجارت دنيا را كشورهاي عضو

WTO انجام مي دهند و بيشتر از آن حدود 99 درصد تجارت را كشورهايي با مقررات WTO انجام مي دهند و ما كه هنوز عضو اين سازمان نيستيم در واقع تجارت خود را با مقررات WTO انجام مي دهيم، اكنون 153 كشور عضو اين سازمان هستند و حدود 40 كشور در حال به پايان رساندن گفت و گوهای خود براي عضويت به سرمي برند که با اين حساب، ما بزرگترين اقتصاد بزرگ بيرون از WTO پس از روسيه هستيم.

دليل دیگر اينكه در كشور به طور يقين هيچ مدير اقتصادي نيست که در ضرورت پيوستن به WTOترديد داشته باشد و تمام مسوولان مهم كشورنيز اين موضوع را باور دارند. به عنوان مثال، همايشي سال گذشته به مناسبت سالگرد عضويت ناظر ما در اتاق ايران برگزار شد و در آن همايش دبير محترم مجمع تشخيص مصلحت نظام نيز پيوستن به WTO را گامي لازم براي تحقق اهداف سند چشم انداز كشور دانستند. تمامي وزراي بازرگاني در دوره هاي مختلف نيز بر اين

مقوله تأكيد دارند. بنابراين بازگشت به اين پرسش تنها باعث كاهش سرعت ما مي شود.
اكنون 4 سال و نيم از اينكه ايران عضو ناظر WTO شده است، مي گذرد و در اين مدت بايد گزارش رژيم تجاري خود را ارايه كرده و گفت و گوها را آغاز مي كرديم. ديگر نبايد اين شيوه را ادامه دهيم. زيرا از روند جهاني جا مي مانيم و بايد باور داشته باشيم كه پيوستن به سازمان WTO به طور حتم ضروري است و به شرط انجام مذاكرات وطي روند اجرايي به شكل درست آن، منافع بسيار خوبي براي ما در پي خواهد داشت.
* آيا به بخش خصوصي نيز فرصتي براي مشاركت در تهيه گزارش رژيم تجاري ايران داده شده و اين بخش چقدر در جريان اين كار قرار داشته است؟

ما در 5 خرداد ماه سال 1384 عضو ناظر WTO شديم و نخستين كاري كه بايد انجام مي شد تسليم گزارش رژيم تجارت خارجي بود. ما باید اين كار را 4 سال و نيم پيش انجام می دادیم، اما متأسفانه اين كار تا آذر ماه امسال به تعويق افتاد، اكنون بايد با توافق هاي انجام شده، گروه كاري پيوستن ايران به WTO تشكيل شود كه این به معناي شروع مذاكرات است.

در اين مرحله هم زمان بسيار طولاني صرف شد و هم متأسفانه در تهيه گزارش رژيم تجاري از بخش خصوصي نظر خواهي نشد. اينكه گفته مي شود اين گزارش محرمانه است و كسي نبايد آن را ببيند از ديد من مقبول نيست، زيرا نتيج

ه عضويت هر چه باشد چالش ها و فرصت هاي آن براي بخش خصوصي است، بنابر اين
نمي توان كسي را كه به طور كامل با اين جريان مرتبط است، نامحرم دانست. نظر سنجي كه به تازگي در مركز تحقيقات اتاق ايران انجام شده نيز نشان مي دهد كه بالاي 60 درصد از فعالان اقتصادي از اين گزارش بي اطلاع بوده اند و 97 درصد از آنها نيز تأكيد دارند كه بخش خصوصي بايد در تهيه آن مشاركت داشته باشد. ضمن اينكه 82 درصد از فعالان اقتصادي نيز از شيوه اطلاع رساني در خصوص جريان پيوست ايران به WTO ناراضي بوده اند.
در حالي‌كه همه تأكيد و تلاش ما و مسوولان اين ا ست كه اين مسير به خوبي طي شود، وقتي بيشتر بخش خصوصي از روند اجراي آن اظهار بي اطلاعي مي‌كنند، مشخص است كه – فارغ از كيفيت نتيجه – روند انجام كار ايراد دارد و اين بايد به طور جدي مورد توجه قرار گيرد.
نظر شما در مورد گزارش تهيه شده در مورد رژيم تجاري ايران چيست و آن را چگونه ارزيابي مي كنيد؟

آنچه اكنون منتشر شده نشان مي دهد گزارش تهيه شده از كيفيت و استاندارد مناسبي برخوردار است اما به طور يقين اگر در تهيه آن با بخش خصوصي مشاوره مي شد تغييرهايي در آن اعمال مي شد كه كيفيت آن را بهبود مي بخشيد. در جريان تهيه و تدوين آن بخش خصوصي مي توانست همراه بسيار خوبي باشد و نقاط قوت وضعف آن را ديده و برنامه ريزي بهتري انجام شود، اما متأسفانه بهترين فرصتي را كه بخش خصوصي مي توانست به وسيله آن در جريان كار قرار گيرد را از دست داده‌ايم.

* در 4 سال و نيم گذشته كه ايران عضو ناظر WTO بوده چه تكاليفي داشته و چه كارهايي بايد انجام مي شد؟
عضو ناظر بودن در واقع تكليفي براي كشورها معين نمي كند و تنها بايد اهتمام به شروع گفت و گوها را نشان دهند. همچنين نمايندگان كشور مي توانند با ترکیب كامل در جريان تحولات سازمان تجارت جهاني در ژنو قرار گيرند اما حق رأي ندارند. اما به مدت اينكه ما حق مشاركت در كار گروه هاي مختلف اين سازمان را داشته باشيم نیز براي ما پر از فايده است، متأسفانه ما در اين زمينه نيز موفق عمل نكرده ايم و به جاي اعزام يك تيم كامل به نظر حداكثر از یک نفر در ژنو استفاده
مي كنيم كه اين فرد، علاوه بر اين کار، مسووليت ها و مشغله هاي ديگري نيز دارد.

گزارش هاي مختلفي در جهان در مورد شيوه مشاركت كشورها در اين كار گروه ها منتشر شده كه نشان مي دهد آنهايي كه تيم كافي ندارند، نتوانسته اند از منافع عضويت برخوردار شوند و مشاركت خوبي داشته باشند. روشن است كه حضور يك نفر در سازماني كه گاهي روزي 30 جلسه برگزار مي كند به هيچ عنوان كافي نيست و اين فرصت خوبي است كه هنوز هم امکان استفاده از آن براي ما وجود دارد.