بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به رشد سریع فناوری های اطلاعات و ارتباطات و نیازمندی سازمانها به این نوع از فناوری جهت بقای خود در عصر امروز، توجه به فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی جهت رسیدن به اهداف امری اجتناب ناپذیر می باشد. از طرفی مدیران و معلمان به عنوان منابع اصلی سازمان آموزش و پرورش مطرح بوده و توجه به آنها در جهت رسیدن به اهداف نیز امری ضروری است. با توجه به پیشرفت فناوری اطلاعات ضروری است که نقش و تاثیر این عوامل بر روند فرایند توانمندسازی شغلی مدیران و معلمان مورد بررسی قرار گیرد. هدف این تحقیق، بررسی نقش و اثر فناوری اطلاعات و آشنایی با آن بر توانمندی شغلی مدیران مدارس و معلمان می باشد.
مدیران و معلمان با دسترسی به فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی مناسب قادر به انجام وظایف خود با کارایی و اثربخشی بالاتری خواهند بود. روش انجام پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و به منظور گردآوری داده های لازم برای دستیابی به اهداف پژوهش، متون موجود و مرتبط با موضوع پژوهش با استفاده از فرمهای فیش برداری از منابع گردآوری و با شیوه کیفی مورد تحلیل قرار گرفته است.
مرور مقالات و متون مرتبط با موضوع نشان می دهد که آشنایی با فناوری اطلاعات و تکنولوژی های جدید بر روی توانمندی مدیران و معلمان در آموزش و پرورش تاثیر مثبت داشته و کاربرد و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات بر بهبود کیفیت عملکرد، کارایی و اثربخشی مدیران و معلمان مؤثر بوده و نقش تعیین کننده ای در توانمندی آنها دارند. و در نتیجه لازم است که مدیران سازمان آموزش و پرورش به منظور بهره برداری موثر از این فناوری ها و استفاده از قابلیت های آنها برای توانمند نمودن مدیران مدارس و معلمان برنامه های مناسبی تدوین و استراتژی درستی را نسبت به بهره گیری از این امکانات، تدارک ببینند تا با توانمند نمودن مدیران و معلمان در سازمان آموزش و پرورش بتوانند به ارتقاء سطح آموزش و تسهیل فرایند یاددهی و یادگیری برای دانش آموزان یاری رسانده و در نهایت برای کل جامعه مفید واقع شوند.
مقدمه:
پدیده نوین فناوری اطلاعات و تأثیری که بر جنبه های گوناگون زندگی داشته به ظهور برخی تحولات بنیادی درروابط جوامع بشری منجر شده است. این پدیده با سرعتی چشمگیر، خواسته های بشر را تحت تأثیر قرار داده و نیازهای جدیدی را به وجود آورده است. توسعه روز افزون افزارهای مبتنی بر این فناوریها و سرعت فراوان تطبیق آن با نیازمندیهای انسان، موجب شده تا شکل جدیدی از محیط یادگیری و تعاملی خلاق، فعال و فراگیر ایجاد شود. تجربه کشورهای جهان نشان می دهد که نوآوری آموزشی و ایجاد تحول در نظام آموزش وپرورش بدون همراهی و پذیرش معلمان میسر نیست.
در واقع هر تحول و اصلاحی را باید در جامعه معلمان جستجو کرد - عطاران و آیتی،. - 2006 اگرچه استفاده از رایانه از سال های دهه ی 50 میلادی در سازمان های بزرگ کشور های صنعتی و توسعه یافته رایج بوده است ولی موضوع فناوری اطلاعات و ارتباطات تا دهه ی 80 میلادی کمتر در فرهنگ مدیریت مدارس و منابع درسی و مواد آموزشی مشاهده می شود .امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات را می توان به عنوان ابزاری نیرومند برای ارتقاء کیفیت و کارایی آموزش مورد استفاده قرار داد . توسعه ی روز افزون ابزارهای مبتنی بر این فناوری ها و سرعت فراوان تطبیق آن با نیازمندی های انسان موجب شده تا شکل جدیدی از محیط یادگیری و تعاملیخلاّق، فعال و فراگیر ایجاد شود.
پدیده جدید فناوری اطلاعات و ارتباطات و تأثیری که بر جنبه های گوناگون زندگی داشته، به ظهور برخی تحولات بنیادی در روابط جوامع بشری منجر شده است .این پدیده با سرعتی چشمگیر خواسته های بشر را تحت تأثیر قرار داده و نیازهای جدیدی را به وجود آورده است .فناوری اطلاعات در عصر تغییرات و تحولات شتابنده محیطی نقش حیاتی در ادامه بقای سازمان ها دارند. فناوری اطلاعات این امکان را برای مدیران فراهم می سازد که با پردازش سریع اطلاعات امکان کنترل و هماهنگی ساختارهای پیچیده تر را داشته باشد .علاوه بر این فناوری اطلاعات موجب می شود عملکرد سازمان و مدیریت با انسجام و باز خورد سریع صورت پذیرد - اوتارخانی، - 1387
توانمند سازی
تاریخچه ی اولین تعریف اصطلاح توانمندسازی به سال 1788م بر می گردد که در آن توانمندسازی را تفویض اختیار در نقش سازمانی فرد می دانستند. این اختیار باید به فرد اعطا گردد یا در نقش سازمانی او دیده شود - آقایار، . - 1382 توانمند سازی کارکنان یکی از تکنیکهای مؤثر برای ارتقای بهره وری کارکنان و استفاده ی بهینه از ظرفیتها و تواناییهای آنان در زمینه ی اهداف سازمانی است تعاریف گوناگونی از واژه ی توانمند سازی از سوی صاحبنظران ارائه شده - ایمرمن، 1995 - معتقد است : »توانمندسازی واژه ای است که ارائه ی تعریفی از آن سهل و ممتنع است. هر کسیتصوّری از آن را در ذهن خود پرورش می دهد، اما حقتاًی افراد کمی به آن اشراف دارند.
مهمترین عامل بهره وری در سازمان ها و در نهایت کل جامعه، منابع انسانی است .تردیدی نیست که شکوفایی هر جامعه ای در بهبود و پرورش منابع انسانی آن نهفته است.و بدین سبب است که مسئولان سازمان ها با یاری متخصصان رفتار ی و منابع انسانی توجه خاصی را به پرورش کارکنان مبذ ول می دارند - اورعی یزدانی،.. - 1389توانمند سازی با پرورش کارکنان با انگیزه و توانا به مدیران این امکان را خواهد داد که در برابر پویایی های محیط رقابتی به طور مناسب عمل نموده، موجبات برتری رقابتی سازمان شان را فراهم آورند. رشد سریع فناوری تمامی جوانب سازمان ها را به نوعی تحت تأثیر قرار داده است، تغییرات سریع فناوری باعث تغییرماهیت کارها شده و رایانه ها،رباط ها و دستگاه های کاملاً خودکار جایگزین مشاغل عادی شده اند.
این ابزار، تغییرات شدیدی در نوع مهارت های مورد نیاز افراد و اعضای سازمان ها ایجاد کرده اند - اورعی یزدانی، . - 1389توانمند سازی به معنی فراهم کردن، آزادی برای کارکنان است تا وظایف محوله را به خوبی انجام دهند .مدیرانی که می خواهند کارکنان را توانمند سازند باید کنترل ها،محدودیت ها و موانع را کنار بگذارند و در مقابل به آن ها انگیزه بدهند، هدایت نمایند و رفتارشان را تشویق نمایند.
نویسندگان همچنین اظهار می دارند که کارکنان توانا نسبت به کارکنان ناتوان از بهره وری بالاتری برخوردار بوده، رضایت شغلی بیشتری دارند و ابتکارات زیادتری به خرج می دهند و بالاخره تولیدات و خدمات کیفی تری را ارائه می دهند - عبدالهی،. - 1388 اندیشمندان مدیریت تحول و بهسازی سازمان، توانمندسازی منابع انسانی را به عنوان راهبردی اثرگذار بر عملکرد و بهسازی نیروی انسانی معرفی کرده اند و معتقدند، توانمندسازی منابع انسانی یکی از نگرش های عصر جدید است که امروزه توسط سازمان ها به کار گرفته می شود و در واقع پاسخ به نیاز حیاتی مدیریت معاصر است - دنیس،کنیلا،. - 1383 توانمندسازی کارکنان یکی از تکنیکهای مؤثر برای ارتقای بهره وری کارکنان و استفاده بهینه از ظرفیت ها و توانایی های آنان در زمینه اهداف سازمانی است.
از این رو توانمندسازی نیروی انسانی مفهومی روانشناختی است که به حالات، احساسات و باور افراد نسبت به شغل مربوط می شود. به طور کلی نیروی کار توانمند و متعهد کسی است که می توان ادعا کرد در سازمان های مدرن مهمترین عامل مؤثر در عملکرد این سازمان ها است - باون و لاولر، 1992؛ اسپارو ،1995؛ کریکمن و روزن،1999؛ نقل شده از - دنیس و کنیلا - . - بوگلر و سومش، - 2004 معتقدند که توانمندسازی باور فردی است که بوسیله آن مهارت ها و دانش های افراد بهبود می یابد و بر طبق آن عمل می کنند.. - شرت و همکاران ، - 1994 توانمندسازی را فرایندی می دانند که به وسیله آن مشارکت کنندگان محیط آموزشی شایستگی های خود را بهبود می بخشند و رشد حرفه ای خود را ارتقا می دهند و مسائل خود را حل می کنند یکی از مفاهیمی که در راستای بالندگی منابع انسانی مطرح گردیده، توانمندسازی کارکنان است.
توانمند سازی یکی از نوید بخش ترین مفاهیم دنیای کسب و کار بوده که کمتر به آن توجه شده ولی اکنون به موضوع روز دنیا بدل گشته است .اما علیرغم بحث های فراوان درباره فوائد توانمندسازی،"بهره برداری از آن اندک و نا چیز است و هر چند توانمند سازی به مدیران این امکان را می دهد که از دانش، مهارت و تجربه همه افراد سازمان استفاده کنند اما متاسفانه تعداد مدیران و گروه هایی که راه و رسم ایجاد فرهنگ توانمند سازی را بدانند اندک است - وارث،. - 1387
با توجه به موارد یاد شده مسئله اساسی این پژوهش این است که آیا کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات موجبات توانمند سازی معلمان و مدیران مدارس را فراهم خواهند ساخت؟تا بتوان از آن طریق به راهکارهای ارتقاء و بهبود آن دست یافت. بنابراین در این مقاله به دنبال جواب این سوال خواهیم بود. حال با توجه به استراتژی جدید که درنظام آموزشی ایجاد شده است، سوالهای زیادی را به ذهن پژوهشگرمتبادر می کند که شامل:آیا معلمان توان استفاده از تکنولوژی برتر را در فرایندیاددهی و یادگیری دارند؟آیا به روش های توانمند ساختن معلمان در کاربرد این فن آوری ها در حیطه یادگیری اندیشیده شده است؟آیا دانش آموزان از آموزش الکترونیکی به طور موثر بهره مند می شوند یا خیر؟ که باید همه اینها را در توانمندی و مهارت مدیران و معلمان آنان جستجو کرد .
فناوری اطلاعات و ارتباطات
فناوری اطلاعات IT - Information Technology - یا کاملتر از آن فناوری اطلاعات و ارتباطات ICT - Information and communication technology - و به مفهوم امروزی آن عبارتند از :مجموعه ابزارها و روشهایی که با بهره گیری از رایانه و شبکه های ارتباطی برای تولید و نشر، ذخیره ، سازماندهی، مبادله،دسترسی و بازیابی و اشاعه اطلاعات بکار می رود - نبوی ، . - 1386 فناوری اطلاعات و ارتباطات وسیله ای برای ذخیره سازی و پردازش و ارائه اطلاعات است که به صورت الکترونیکی و مبتنی بر تعدادی رسانه است - پاسبان رضوی،. - 1388 تحولات بنیادی درروابط جوامع بشری منجر شده است تا این پدیده با سرعتی چشمگیر، خواسته های بشر را تحت تأثیر قرار داده و نیازهای جدیدی را به وجود آورد.
توسعه روز افزون افزارهای مبتنی بر این فناوریها و سرعت فراوان تطبیق آن با نیازمندیهای انسان، موجب شده تا شکل جدیدی از محیط یادگیری و تعاملی خلاق، فعال و فراگیر ایجاد شود. تجربه کشورهای جهان نشان می دهد که نوآوری آموزشی و ایجاد تحول در نظام آموزش وپرورش بدون همراهی و پذیرش معلمان میسر نیست. در واقع هر تحول و اصلاحی را باید در جامعه معلمان جستجو کرد - عطاران و آیتی،. - 2006 امروزه توانمندسازی مدیران و معلمان در زمینه های فناوری اطلاعات به عنوان یکی از ابزارهای مفید ارتقاء کیفی آموزش و پرورش و افزایش اثربخشی مدارس تلقی می گردد.
