بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه تاب آوری و عزت نفس با اضطراب امتحان در دانش آموزان دختر دوره متوسطه اول در شهر کرمانشاه انجام شده است. جامعه ی آماری این پژوهش، تمام دانش آموزان دختر دوره ی متوسطه ی اول در سال تحصیلی 1395-96، در شهر کرمانشاه را شامل میشود. نمونه این پژوهش120 نفر بود، که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در جهت جمع آوری داده ها شامل پرسشنامه اضطراب سارا سون، پرسشنامه ی تاب آوری کانر و دیوید سون و پرسشنامه ی عزت نفس روزنبرگ بود. این تحقیق از نوع همبستگی بوده و برای تجزیه و تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج نشان داد، بین دو متغیر تاب آوری و اضطراب امتحان، همبستگی منفی و قوی وجود داشت. همچنین بین دو متغیر عزت نفس و اضطراب امتحان، همبستگی منفی و قوی وجود داشت و بین تاب آوری و عزت نفس، همبستگی مثبت و قوی وجود داشت.
کلیدواژه: تاب آوری1، عزت نفس2، اضطراب امتحان.3
مقدمه
اضطراب به منزله بخشی از زندگی هر انسان، در همه جوامع، به عنوان یک پاسخ مناسب و سازگار تلقی میگردد. فقدان اضطراب یا اضطراب بیمارگونه ممکن است ما را با مشکلات و خطرات زیادی مواجه کند. اضطراب همواره نشانه اختلال نیست و هر انسانی بعد از شنیدن یک خبر ناگوار و یا یک اتفاق استرسزا دچار اضطراب و تشویش خواهد شد - لشکری پور، . - 1385 اضطراب زمانی مسئلهساز خواهد بود که طولانیمدت شده و سبب اختلال در روال زندگی روزانه گردد. زمانی که احساس شود مدت و شدت اضطراب از حد طبیعی خارج شده است، اضطراب فرد یک اختلال تلقی میشود - رابینز4، 2005، ترجمه صمدانی فرد، . - 1387 اضطراب باعث تجارب ناخوشایند میشود. وصف چنین حالتی اغلب مشکل است ولی میتوان آن را تحت دو مقوله مورد بحث قرار داد، یکی آن چیزی که در مغز حس میشود و دیگری تظاهراتی است که در جسم دیده میشود.
تنش، پریشانی و پیشبینی وقوع حوادث ناگوار باعث بیقراری فرد میگردد. لذا فرد باید کاری انجام دهد که یا از منبع اضطراب رهایی یابد یا از آن فرار کند - خوشنویسان و افروز، . - 1390در جریان رشد، کودکان و نوجوانان طیف وسیعی ازاضطرابها را تجربه می کنند، گاه این اضطرابها از آن چنان شدتی برخوردار هستند که زندگی روزمره و تحصیلی آنان را دشوار می سازند. یکی از انواع اضطراب، اضطراب امتحان است، اضطراب امتحان، نوعی شایع از اضطراب عملکرد است که در بررسی های مختلف 10تا 30 درصد دانش آموزان را درگیر می سازد - شارنر5، . - 2000هومند در مطالعه خود که در سال 1373 انجام داد، اظهار نموده است، که میانگین نمرات اضطراب امتحان دانش آموزان ایرانی بالاتر از میانگین نمرات اضطراب امتحان دانش آموزان آمریکایی می باشد - هومند،. - 1373
بورک معتقد است که اضطراب امتحان ممکن است خیلی زود حتی در سنین پیش دبستانی ظاهر شود - لشکری پور و همکاران، . - 1384 اما شوارژر معتقد است، اضطراب امتحان بین سنین10 تا 11سالگی شکل گرفته، ثبات می یابد و تا بزرگسالی تداوم می یابد، او اظهار می دارد که نمره های اضطراب امتحان در مدارس ابتدائی با افزایش سن بیشتر می شود - جعفری، . - 1383اضطراب امتحان یک واکنش هیجانی ناخوشایند به موقعیت ارزیابی است. این هیجان با احساس نوعی از تنش، تشویش و برانگیختگی سیستم عصبی خودکار مشخص میشود - ابوالقاسمی و همکاران، . - 1388همچنین »اضطراب امتحان« اصطلاحی کلی است که فرد را درباره توانایی هایش دچار تردید می کند و پیامد آن کاهش توان مقابله با موقعیت هایی مانند موقعیت امتحان است، موقعیت هایی که فرد را در معرض ارزشیابی قرار می دهند و مستلزم حل مشکلات یا مسئله ای هستند.
بنابراین می توان دانش آموزی را که دچار اضطراب امتحان است به منزله فردی توصیف کرد که مواد درسی را می داند اما شدت اضطراب وی مانع از آن می شود که معلومات خود را هنگام امتحان به صحنه ظهور برساند و در نتیجه انتظار می رود که یک رابطه معکوس معنادار بین نمرات اضطرابی و نمرات امتحانی وجود داشته باشد - ابوالقاسمی . - 1382
در مطالعاتی نشان داده شده است که عواملی بر اضطراب تاثیر میگذارد ازجمله در مطالعه ی هجدال، ووگل، سولم، هاگن و استایلز نشان دادند افرادی که بالاترین نمرات را در تاب آوری گرفتند، دارای پایینترین سطح از علایم افسردگی، اضطراب و وسواس هستند - هجمدول6، . - 2011
مطالعات متعددی ارتباط بین تاب آوری و اضطراب را در میان افرادی که شرایط استرس زا را تجربه می کنند، گزارش کرده اند. مکانیزم و ساختار تاب آوری در کاهش اضطراب به این صورت است که مؤلفه های اصلی تاب آوری مانند اعتماد به نفس، خوش بینی، شایستگی شخصی، اعتماد به غرایز، پذیرش مثبت تغییر، کنترل و تأثیرات معنوی هنگام قرار گرفتن در شرایط استرس زا مانند یک ضد ضربه - حائل - عمل می کنند و اجازه بروز اضطراب را تمی دهند. با ارتقای تاب آوری، فرد می تواند در برابر عوامل استرس زا و همچنین عواملی که سبببه وجود آمدن اضطراب می شود از خود مقاومت نشان داده و بر آن ها غلبه کند. تاب آوری با تعدیل و کم رنگتر کردن عواملی چون اضطراب، بهزیستی روانی افراد را تضمین می کند - خدا مراد و همکاران؛. - 1394
همچنین تاب آوری ازمشکلات روان شناختی در جوانان و نوجوانان پیشگیری می کند و از آنها در برابر تاثیرات رواشناختی حوادث مشکل زا محافظت میکند - پینکوارت . - 2009تاب آوری، یک توانایی فردی، خانوادگی و اجتماعی برای مقابله و یا فرار از موقعیت های ناسازگار یا استرس های زندگی است، که بلافاصله موثر نیست، بلکه منجر به افزایش توانایی برای مقابله با بد بختی ها و سختی های آینده میشود - کرایستل7 و همکاران . - 2007و می توان تاب آوری را این گونه هم تعریف کرد که تاب آوری به عنوان اطمینان فرد به تواناییهایش برای غلبه بر تنش، داشتن تواناییهای مقابلهای، حرمت خود، ثبات عاطفی و ویژگیهای فردی که حمایت اجتماعی، از طرف دیگران را افزایش میدهد - پیینکوارت8،. - 2008
این سازه از جمله عواملی است،که از بروز مشکلات روانی در میان جوانان و نوجوانان جلوگیری به عمل میآورد. از طرف دیگر از عواملی که به فرد در برخورد و سازگاری با موقعیتهای دشوار و تنش آور زندگی کمک کرده و افراد را در برابر اختلالات، آسیب شناختی و دشواری های زندگی در امان نگاه میدارد - راتر، - 1985 همچنین عزت نفس به عنوان یکی از مؤلفههای هویت اجتماعی مورد توجه بسیاری از روان شناسان و روانپزشکان قرارگرفته است. برخی محققان مانند فرنج وارگونیز وجود عزتنفس را یک نوع سپر فرهنگی در مقابل اضطراب دانستهاند - بیابان گر، . - 1373تری - 2002 - 9 در پژوهشی نشان داد که افزایش عزتنفس برای پیشگیری از مشکلاتی که ممکن است بر اثر عزت نفس پایین برای نوجوانان به وجود آید ضروری است.
همچنین بین اضطراب امتحان و عزتّ نفس ضریب همبستگی معناداری به دست آمده است - - r= 0/33 - سعید رجبی . - 1391اضطراب امتحان تا حدود زیادی با افکار منفی و ارزیابیهای بدبینانه از امتحان رابطه دارد و ممکن است موجب تغییر در اسنادهای دانش آموزان و دانشجویان شود و نیزخودپنداره و رفتار منفی بعدی آنها را تغییر دهد - توبیاس . - 1985 مطالعات کوپراسمیت و آزوبل و روبینسون نشان دادند، که بین اضطراب و خود پنداره مثبت رابطه منفی وجود دارد - ویلیامز ،. - 1991نیز بین اضطراب امتحان و خود پنداره دانش آموزان دبیرستانی ارتباط منفی به دست آورد - ابوالقاسمی، . - 1382
عزتنفس یکی از نیازهای حیاتی است. عزتنفس ارزشی است که افراد به تلقی ذهنیشان از خودشان میدهند. اگر ارزیابی فرد از خودش به خود پذیری و تائید، یعنی احساس خود ارزشمندی، منجر شود، در این صورت فرد از عزت نفس زیاد برخوردار خواهد بود. اگر دیدگاه او نسبت به خودش منفی باشد، در اینصورت عزتنفس او کم خواهد بود - یزدان پناه به نقل از کمپبل10، . - 1990عزت نفس عبارت است از ارزیابی مداوم شخص نسبت به ارزشمندی خود. عزت نفس نوعی قضاوت نسبت به ارزشمندی وجودی است. این صفت در انسان حالت عمودی دارد و محدود و زودگذر نیست - شاملو، . - 1388در واقع عزتنفس به ارزیابیهایی که شخص از خصوصیات خود دارد اطلاق میشود - هارتر11، . - 1979
