بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه بر روی تصویر جسمانی و عزت نفس دانش آموزان در دوره ی نوجوانی بسیار حائز اهمیت است . زیرا تحقیقات نشان داده که شیوع بعضی اختلالات روحی و روانی و شخصیتی و ناسازگاریها در بین دانش آموزانی که عزت نفس پایینی دارند بالاتر از میانگین است . هدف از این پژوهش آن است که به بررسی رابطه تصویر جسمانی با عزت نفس در دانش آموزان بپردازیم . روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش توصیفی - غیر آزمایشی - از نوع همبستگی است جامعه آماری این پژوهش 149 نفر از دانش آموزان مقطع دبیرستان شهر زاهدان می باشند که با روش نمونه گیری تصادفی ساده از بین 408،17 دانش آموز انتخاب گردیدند.
ابزار گردآوری اطلاعات ، پرسش نامه تصویر جسمانی فیشر - 1970 - و عزت نفس روچستر - - 1988 می باشد . تکنیک های آماری مورد استفاده در این پژوهش ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون می باشد . نتایج نشان می دهد که بین متغیر عزت نفس با تصویر تن دانش آموزان 0/61 - ّ - r رابطه مثبت و معنی دار در سطح 0/99 اطمینان وجود دارد.همچنین بین متغیر عزت نفس با ت صویر تن در دانش آموزان دختر 0/63 - ّ - r رابطه مثبت و معنی دار در سطح 0/99 اطمینان وجود دارد . و بین متغیر عزت نفس با ت صویر تن دردانش آموزان پ سر 0/60 - ّ - r رابطه مثبت و معنی دار در سطح 0/99 اطمینان وجود دارد .
مقدمه
نوجوانی یکی از بحرانی ترین دوره های رشد انسان محسوب می شود . ماسترت 1995 - به نقل از ویلرز1 ، - 2006 اظهارمیدارد در طول دوره نوجوانی افراد تغییرات فیزیولوژیکی×، روان شناختی و اجتماعی ب سیاری را تجربه میکنند که ناشی از بلوغ است و میتواند تأثیر بالقوه ای بر زندگی نوجوان بگذارد .بلوغ از ریشه ی لاتین به معنای - سن مردانگی - به عنوان دوره ای است که در آن اندام های تولید مثل رشد وشروع به کار می کند.
زمان شروع بلوغ وزمان مورد نیاز برای اتمام تغییرات ناشی از بلوغ اثر قابل ملاحظه وچشمگیری بر رشد تمامی بدن دارد . بلوغ معمولا به سن ویژه ای که در آن رشد جنسی اتفاق می افتد اطلاق می شود . در حالی که نوجوانی به معنای دوره یا سالهای بین بلوغ وبزرگسالی است . عوامل موثر بر بلوغ و سن بلوغ در دختران بیشتر تحت تاثیر عوامل ارثی وخانوادگی است - سوگار2 ، ًًًٍ - . جهان معاصر توأم با پیشرفتها و رشد عقلانی که در بطن خود ایجاد کرده توجه خود را بر مسائل شخصیتی انسان متمرکزتر کرده ا ست . م سائلی که شاید ًًٌ سال پیش از این، مو ضوعاتی پیش پاافتاده و غیرمهم تلقی می شده ، از جمله مسائل مورد بحث شخصیتی انسان که قبلاً کمتر به آن پرداخته شده است تصویر بدنی است .
تصویر بدنی بیانگر نگرش فرد از خود همراه تصویر ذهنی می تواند تحت تأثیر قرار گیرد و نگرانی از تصویر بدنی را در فرد ایجاد می کند - سوگار ، 0ًًٍ - . در بیش از دو دهه گذشته تحقیقات گسترده ای برروی تصویر بدنی نوجوانان صورت گرفته است که انگیزه آن توجه به ت صویر بدن افراد جوان تر و برر سی چگونگی تاثیر ت صویر بدن بر نوجوانان ا ست .فرون - 1997 - 3 معتقد ا ست ت صویر بدنی در قلب نوجوانی است - صدیقی ارفعی ،. - 1390دامنه تصویر بدنی و نگرانی از آن تا به آنجا گسترش یافته است که مشغله ذهنی بسیاری از افراد بخصوص جوانان گردیده و روزانه زمان و هزینه زیادی صرف تفکر و تغییرات ظاهری در بدن می شود.
این امر به گونه ای ا ست که این افراد ساعتها در مورد ت صویر بدنی خود فکر می کنند و با تغییر در آرایش و پو شیدن لبا سهای متنوع و قرار گرفتن در و ضعیتهای خاص سعی در پو شاندن نقائص ظاهری خود دارند که بی شتر زائیده ت صور ذهنی آنان از بدنشان است - اسکلافانی5 ، . - 2003موس - 2005 - 6 معتقد است چنانچه فرد خود را از نظر ظاهری متفاوت از دیگران ادراک کند ، به این معنی که ویژگی های ظاهری خود را به طور منفی ارزیابی نماید ، احتمال دارد م شکلات اجتماعی بی شتری را تجربه کرده ، واکن شهای ضعیف تری را از دیگران دریافت کند و بنابراین سازگاری کلی ضعیف تری را ابراز نماید .
جنبه ادراکی تصویر بدن به هماهنگی برداشتهای فرد از ویژگیهای جسمانی واقعی و آرمانی وی اشاره میکند - ×صدیقی ارفعی ،. - 1390 تصویر جسمانی7 یک سازه ی چند بعدی ، پویا ، ناپایدار و ا سا سا اجتماعی ا ست که از ترکیب پیچیدهی نگرش ها ،اح سا سات و ارزش ها شکل گرفته و در بازنمایی ها و قالب هایی که اجتماع ارزش گذاری کرده در طول زمان منتقل می کند ، محکم شده است - تمنائی از آنجا که ر شد ت صویر منفی از بدن در میان نوجوانان یک نگرانی رو به افزایش در سرتا سر جهان شده ا ست ، درک و فهم مسائل مرتبط با آن جهت بهبود زندگی و سلامت آنان حائز اهمیت است - ×صدیقی ارفعی ،. - 1390 تصویر بدنی در نوجوانان سازه ای قدرتمند است که می تواند بر رفتار تاثیر بگذارد. - تمنائی ،. - 1390
متخصصان بهداشت روانی به دلیل اهمیت تصویر بدنی در ارتباطات اجتماعی و روابط بین فردی تحقیقات متعددی را در این زمینه انجام داده و نتایج یافته های آنها نشان می دهد که برخی افراد اشتغال ذهنی مداومی درباره ی ظاهر جسمانی خود دارند و علی رغم طبیعی یا تقریبا طبیعی بودن ظاهر جسمانی ،ترس مفرط و نگران کننده ای را از زشت یا غیرجذاب بودن خود گزارش می کنند - ×حیدری ،. - 139 مسئله عزت نفس و مقوله خود ارزشمندی نیزاز اساسی ترین عوامل در رشد مطلوب شخصیت نوجوانان است.
برخورداری از اراده و اعتماد به نفس قوی، قدرت تصمیم گیری و ابتکار ، خلاقیت و نوآوری ، سلامت فکر و بهداشت روانی ، رابطه مستقیمی با میزان و چگونگی عزت نفس و احساس خود ارزشمندی ، فرد دارد. امروزه در اصلاح و درمان بسیاری از اختلالات شخصیتی و رفتاری کودکان و نوجوانان نظیر کمرویی و گوشه گیری ، لجبازی و پرخاشگری ×، تنبلی و کندروی به عنوان اولین یا مهم ترین گام به ارزیابی و پرورش احساس عزت نفس×، تقویت اعتماد به نفس و مهارت های فردی و اجتماعی آنان می پردازند .
برای این که کودکان و نوجوانان بتوانند از حداکثر ظرفیت ذهنی و توانمندی های بالقوه خود بهره مند شوند می بایست از نگر شی مثبت ن سبت به خود و محیط اطراف و انگیزه ای غنی برای تلاش برخوردار شوند . بدون تردید نوجوانانی که دارای اح ساس خود ارز شمندی و عزت نفس قابل توجهی ه ستند ن سبت به هم سالان خود در شرایط م شابه ، پی شرفت تح صیلی و کارآمدی بیشتری از خود نشان می دهند و نیز از ویژگی های صاحبان تفکر واگرا و افراد خلاق ، داشتن اعتماد به نفس و احساس خود ارزشمندی بسیار بالاست . لذا پرورش احساس عزت نفس در کودکان و نوجوانان از مهم ترین وظایف خانواده و دست اندرکاران تعلیم و تربیت است که دراین ارتباط بیشترین نقش بر عهده الگوی رفتار است - بیابانگرد، . - 1373در واقع یکی از عوامل مؤثر در پی شرفت تح صیلی عزت نفس ا ست.
عزت نفس ر ضایت فرد از خود و اح ساس ارز شمند بودن است - براندن8 ، . - 2000 به عبارتی ، منظور از عزت نفس آن است که افراد در باره خود چگونه فکر میکنند ، چقدر خود را دوست دارند و از عملکردشان راضی هستند و به خصوص احساس آنان از نظر اجتماعی و تحصیلی در باره خود چگونه است و میزان هماهنگی و نزدیکی خود ایده×آل و خود واقعی آنها چقدر است عزت نفس نیزاز جمله سازه های روانشناختی است که در چند دهه اخیر مورد توجه بسیاری از روانشناسان و پژوهشگران قرار گرفته است . اهمیت عزت نفس برای کسانی که با نوجوانان سرو کار دارند امری روشن است . بطور کلی ارزیابی هایی که فرد از خود میکند عزت نفس او را شکل میدهد.
