بخشی از مقاله
در تاريخ كشور ما آتش سوزي شهرهاي بسياري را به كام خود كشانده و حتي به ورطه نابودي رسانده است . در اين خصوص مي توان به شهر سوخته در 67 كيلومتر جنوب زابل در استان سيستان و بلوچستان اشاره كرد . كه در سالهاي 2100 تا 3200 سال پيش از ميلاد رشد و شكوفائي خاصي داشته و چندين بار طعمه حريق شد ، و دوباره بازسازي شده است
. كاوشهاي باستان ناسي نشان مي دهد كه شهر سوخته در چهار دوره مشخص دائر بوده است . اين شهر در دوره چهارم استقرار در اثر آتش سوزي به كلي ويران شد و از بين رفت . از حريقهاي مهم ديگر آتش سوزي شديدي بود كه در سال 325 هجري قمري و آنجا كه در آن روزگار جزء قلمرو و ايران محسوب مي شد در گرفت و طي دو شبانه روز شهر را به كلي به كام خود كشيد .
ساري نيز از آتش سوزي خانمانسوز در امان نبوده است . به عنوان مثال در شب سه شنبه دوازدهم ماه شوال 1098 در سرايي آتش افروختند . پس از ساعتي ، دامنه اين آتش بالا كرفت و كلي شهر طعمه حريق شد .
همزمان با ايامي كه علل پيشرفته بعد از تحمل بهاي سنگنين انهدام شهرها توسط آتش ، اهميت تأسيس و تكميل سازمانهاي آشت نشاني را به خوبي دريافته و در اين مورد به نتايج مهمي دست يافته بودند ، كشور ما تحت سلطه سلاطين قاجار در عصر بي خبري دوران ركود و اخوت خود را طي مي كرد . اگر چه در آن دوران سياه نيز آتش سوزي ، مدام جان و مال مردم نگون بخت را در معرض نابودي قرار مي داد ، اما از چاره جويي براي پيشگيري و مقابله با‌آن خبري نبود .
گاهي اخبار دين آتش سوزيهاي شديد به صورت گزارشهاي كوتاه به اطلاع شاه يا رجال وقت مي رسيد ، به عنوان مثال به گزارش دو مورد آتش سوزي در سبزوار و بعد در قوچان توجه كنيد :
14 ذيغهده ..... چند روز قبل سه باب دكان سبزوار آتش گرفت و ضرر فاحش رسانيد .
29 محرم .... دو شب قبل بازار آتش گرفت بيست و چهار دكان سوخت و دوازده هزاز تومان خسارت به اهل رسيد و ضمناَ اسباب مردم را اهل شهر بردند .
اين گزارشهاي بيهوده به كمترين اقدامي جهت تأسيس تشكيلات ويژه اي براي پيشگيري و مقابله با آتش سوزي سوزن منجر نشد در سال 1290 هنگام سفر اول ناصر الدين شاه به فرنگ و اقامت وي در شهر حاجي طرخاني در روسيه تزاري دسته اي از آتش نشانان شهر مانوري را در حضور
شاه قاجار اجرا مي كنند و يا رد سفر ديگري به فرنگ ، هنگام بازديد از يك ايستگاه آتش نشاني غرق تعجب مي شود . نكته تأليف بار آن كم به رغم خطر آتش سوزي در كشور ، هيچ يك از اين مشاهدات فكر ايجاد تشكيلات مشاابه در كشور را به ذهن شاه نياورد و تا سالهاي سال شهرهاي كشور همچنان فاقد سازماني براي پشگيري و مقابله آتش سوزيهاي خانماسوز بود .
هنگام سلطنت ناصرالدين شاه اداره اي به نان احتسابيه وجود داشته كه كار نظميه ، بلديه و عدليه و شهرباني ، شهرداري و دادگستري را انجام مي داده است . پليس هاي اين اداره علاوه بر مأموريتهاي ديگر هنگام وقوع آتش سوزي درمبارزه با آن و اطفاي آتش دخالت مي كرده اند .
حدود يكصد و پنجاه سال پيش قواي روسيه قزاوي بلحاظ اشراف سياسي و اجتماعي بر شهر تبريز كه آنزمان پايتخت و مقر وليعهد بوده و به صرف حفظ و منافع مادي خود و سر سپردگانش يك واحد آتش نشاني در اين شهر ايجاد مي نمايد كه مي توان آن را اولين واحد آتش نشاني درايران نام برد و لوازم و تجهيزاتي نيز از آن عصر باقي مانده كه در موزه سازمان آتش نشاني تهران نگهداري مي
شود شايد تأسيس دومين واحد آتش نشاني با توجه به نياز پالايشگاه نفت مسجد سليمان يا آبادان باشد كه بديهي است اين نيز در جهت حفظ منافع دولت استعما اگر انگليس بوده و استفاده براي مردن محروم منطقه جنوب نداشته است .
با شروع سلطنت پلوي اول تصميم بر آن بود مه شهر بخصوص تهران سروسامان بگيرد و وضع آبرومندي پيدا كنيد در سال 1303 شمسي بلديه تهران يك دستگاه اتومبيل آبپاشي براي آبپاشي خيابانهاي خاكي شهر تهيه كرده بود.
از آنجايي كه اين كاميون به يك موتور مجهز بود با تهيه چند متر لوله ، يك سرلوله و چند شير از آن براي اطفاء حريقهاي احتمالي نيز استفاده مي شد . . با توسعه شهر بر تعداد حريقهاي افزوده شد ، در نتيجه لازم بود كه اداره مشخص مسئول مقابله با اين آتش سوزيها شود . بدين جهت در سال 1304 يا 1305 شالوده اداره آتش نشاني ريخته شد . اين اداره كه شعبه اطفائيه خوانده مي
شد ، تحت سرپرستي بلديه تهران در گاراژي به نام حسيني در خيابان چراغ برق (امير كبير ) ، سه راه امين حضور ، تأسيس گرديد . رياست نظامي اداره اطفائيه به عهده يكي از افسران روس سفيد (كه به ايران پناهده شده بود ) به نام (كاپيتان ان ، وربا ) و رياست فني آن به عهده يك نفر آلماني به نان هانري فروريش دوئل كه از مكانيكهاي قشون بود واگذار گرديد . وسايل اصلي اطفاء حريق نيز همان وسايل آبپاشي خيابانها و آب فروشي بود كه شامل چهار دستگاه اتومبيل لاستيك توپر با مارك (ان - ا - گ ) مي شد براي تأمين افراد آتش نشان نيز عده اي از شوفرهاي مستعد قشون و گروهبانهاي قديمي هنگها بهادر و آهنين به اين اداره منتقل شدند .
در سال 1360 يك دستگاه و در سال 1307 چهار دستگاه اتومبيل اطفائيه با كليه وسايل لباس نسوز خريداري مي شد در همين ايام براي ساختمان اطفائيه تأمين بودجه و ساير مسائل ناشي از توسعه تهران طراحي تهيه و به مقامات مسئول پيشنهادي مي گردد . از اين نظر گاراژي به نام گاراژ غرب و قسمتي از گاراژ حسيني در سه راه امين حضور اجاره گرديد و براي شعبه اطفائيه در نظر گرفته شد . با توجه به نامناسب بودن محل اداره اطفائيه تصميم گرفتهش د ساختماني
مخصوص اين اداره بنا گردد . بدين منظور ابتدا قسمت شرقي آسايشگاه سابق بلدي در نظر گرفته شد . و سپس اراضي گورستان حسن آباد واقع در ميدان حسن آباد بدين منظور اختصاص يافت .
در سال 1311 ساختمان جديدي اداره آتش نشاني واقع در ميدان حسن آباد تكميل شد و اداره اطفائيه از محل سابق خودبه آنجا نقل مكان كرد .
در خصوص نوع اتومبيلهايي كه در اين سالها در آتش نشاني تهران به وجود بود اسناد نشانگر آن است كه اتومبيهاي بخصوص آبپاشي ، ماشينهاي بار بري ، حمل گوشت و اتومبيل حمل زباله نيز در بين اتومبيلهاي داره اطفائيه منظور شد . به طور كلي در آن سالها خدمات فوق توسط آتش نشاني ارائه مي شد . حتي اتومبيلهاي مخصوص حريق نيز در ساعتهاي خارج از عمليات امدادي جهت آبي فروش ، آبپاشي ،آبياري درختان و خدماتي از اين قبيل مورد استفاده قرار مي گرفتند سفت غلطي
كه تا سالها ادامه داشت و به نوبه خود يك عامل بروز مشكلات عديده و عقب ماندگي سيستم آتش نشاني كشور گرديد بهدنبال توسعه صنايع به خصوص در اطراف تهران كه به گسترش روز افزون شهر و ازدياد جمعيت منجر شد حوادث تصميم گرفته شد كه آتش نشاني تهران يك اداره مركزي و سه شعبه در نقاط مختلف شهر در اختيار داشته باشد بدين منظور اداره آتش نشاني تهران يك اداره مركزي و سه شعبه در نقاط مختلف شهر در اختيار داشته باشد .
بدين منظور اداره آتش نشاني واقع در ميدان حسن آباد به عنوان اداره مركزي تعيين شد و براي شعبه ها نيز انتهاي خيابان شهبازي ، خيابان شوش و انتهاي خيابان بهار در نظر گرفته شد .
همچنين قرار بدين شد كه در شميران نيز در شعبه مستقل داير گردد . تأسيس اين شعبه مستقل در شميران به علت بعد مسافت و همچنين موقعيت جغرافيايي شميران بود كه نسبت به تهران در ارتفاع قرار گرفته و درنتيجه براي دسترسي به نقاط مختلف آن مي بايست اغلب از خيابانهايي با سربالايي تند عبور كرد كه اين مسأله هنگام وقوع حريق در اين منطقه موحب تأخير در امداد رساني مي شود .
در همين سال قرارداد ساخت 4 دستگاه اتومبيل آتش نشاني با كارخانه اوج به امضاء رسيد اين كارخانه مدتي بود كه از روي مدلهاي خارجي اتومبيل آتش نشاني مي ساخت . در سال 1344 شعبه شميرانات تأسيس گرديد .
در روز 25 اسفند سال 1355 مركز جديد ستاد و فرماندهي آتش نشاني و خدمات ايمني در محل وسيعي واقع در خيابان آزادي (آيزنها ورسابق ) افتتاح شد . با افتتاح اين مركز ، ايستگاه آتش نشاني چهار راه حسن آباد كه تا آن تاريخ به عنوان ايستگاه مركز از آن ياد مي شد به صورت ايستگاه 1 به كار خود ادامه داد .
پس از تشكيل آتش نشاني تهران شهرهايي مانند بندر انزلي ، رشت ، لاهيجان و مشهد از پيشگامان احداث و تأسيس ايستگاههاي آتش نشاني در سطح كشور بوده اند .
