بخشی از مقاله
تكيه معاون الملك
تاريخچة تكيه معاون الملك
در سال 1320 توسط معاون الملك ساخته شد و به علت درگيري در سال 1327 ويران گرديد كه دوباره توسط خانواده معاون الملك ساخته شد.
تكيه معاون الملك يكي از بناهاي بر جا مانده از دوره قاجاريه در كرمانشاه است.اين بنا در بافت قديم شهر در محله آبشوران قديم در خيابان شهيد حداد عادل قرار دارد فضاهاي تكيه معاون الملك بر اساس وضع موجود از چهار قسمت تشكيل يافته است كه به ترتيب عبارتند از صحن ورودي
حسينيه،زينبيه،عباسيه.تكيه داراي سه در ورودي مي باشد كه در اصلي به خيابان حداد عادل باز مي گردد.دو در ورودي ديگر كه در عباسيه واقعند به ترتيب به كوچه هاي ايلخاني و معاون باز مي گردد.از نظر كاشي كاري نيز مي توان كاشي هاي تكيه را بر سه گروه تقسيم نمود:
1)بر اساس تكنيك و اجرا كه خود شامل دو گروه مي باشد:
الف)كاشي هاي برجسته
ب)كاشي هاي هفت رنگ
2)بر اساس موضوع تصاوير كاشي هاي با تصاوير اسطوره اي،حماسي،تاريخي،مذهبي،تصاوير رجال هم عصر باني بنا،تصاوير مكان هاي تاريخي و مذهبي و نيز كاشي كاري هاي با تصاوير تزئيني مثل گل و مرنح و… مي باشد.
3)بر اساس مكان كنوني كاشي ها.
الف:كاشي هاي نصب شده بر ديوارها.
ب:كاشي هايي كه در انبارهاي تكيه نگهداري مي شوند.
0موقعيت شهر كرمانشاه:
استان كرمانشاه با وسعتي برابر با 25/24434 كيلو متر مربع در غرب ايران قرار دارد اين استان حدود 45/1 درصد از مساحت كل كشور را تشكيل مي دهد و به لحاظ وسعت هجدهمين استان كشور است.استان كرمانشاه بين 33 درجه و 24 دقيقه تا 35 درجه و 17 دقيقه عرض شمالي و 45 درجه و 24 دقيقه تا 48 درجه و 6 دقيقه طول شرقي از نصف النهار گرينويچ قرار دارد.ارتفاع متوسط آن از سطح دريا 1200 متر است.بر اساس آخرين تقسيمات كشوري استان كرمانشاه داراي دوازده شهرستان،بيست و پنج بخش و هشتاد و سه دهستان است.اين شهرستان از شمال به استان كردستان،از شرق به شهرستان صحنه،از غرب به شهرستان اسلام آبادو از جنوب به شهرستان هرسين محدود مي شود.اين شهرستان داراي چهار بخش به نام هاي مركزي،فيروزآباد،كوزوان و ماهيدشت و سيزده دهستان است.شهر كرمانشاه،مركز استان كرمانشاه،در فاصلة 526 كيلومتري جنوب غربي تهران و در مسير راه اصلي تهران - خسروي قرار دارد.مراكز ديدني كرمانشاه بافت قديمي شهر كرمانشاه،بازار و سراهاي متصل به آن،نقش برجسته هاي طاق باستان،شكارگاه خسروپرويز،تكيه معاون الملك،تكيه بيگلربيگي،مسجد عماد الدوله،مسجد جامع شهبازخان،حمام حاج شهبازخان،پل كهنه،مقبره آل آقا،مسجد جامع،مسجد فيض آباد،خانه رنده كش،مسجد دولت شاه،مسجد شاهزاده،مسجد معتمد،مقبره فاضل توني،بقعه سيده فاطمه،خانه خديوي،خانه سيدين،پارك كوهستان،سراب قنبر،موزه مردم شناسي تكيه معاون الملك،خانقاه اخوت،خانقاه خاك،خانقاه گوران،حسينيه معتضد مي باشد.
ساختمان موزه:
اگر از قسمت غربي تكيه معاون الملك از خيابان شهيد حداد عادل بخواهيد وارد شويد از 18 پلة سنگي بايد بگذريد در اين قسمت محوطه باز و وسيعي است كه رودخانة معروف به آبشوران از كنار آن مي گذرد كه از سراب كرمانشاه سرچشمه مي گيرد و پس از عبور از قسمت هاي مختلف شهر سرانجام به رودخانة قره سو مي ريزد روي اين رودخانه در سالهاي گذشته بوسيلة شهرداري كرمانشاه پوشيده گرديد كه بصورت خيابان درآمد و هم اكنون به نام خيابان شهيد حداد عادل ناميده مي شود در قسمت شمالي حسينيه ساختمان دو طبقه اي به چشم مي خورد كه در طبقة فوقاني سه اطاق .وسيع قرار دارد كه بصورت قرائت خانه درآمده است و در اين محل قرآن را تلاوت مي نمايند در طبقة زيرين حمام معروف به حسنخان،دو مغازه قرار دارد ضمناً كوچه معروف به
ايلخاني بوسيلة دالاني به درب ورودي حسينيه مربوط مي گردد كه فعلاً اين دالان بصورت سالني وسيع درآمده است و جهت اداي نذورات،خانمها در روزهاي جمعه از آن استفاده مي نمايند در سمت راست همين سالن جنب حسينيه محلي به نام سقاخانه وجود دارد كه با كاشيهاي تصويري(سقاي كربلا)تزئين يافته است و با روشن كردن شمع و دعاي توسل نيازمندان به درگاه
خداوند استغاثه مي نمايند.توضيح اينكه حمام معروف به حسن خان در قديم الايام به قول معمرين،نصف روز جهت استحمام استفاده مي شده است و بقية روز ورزشكاران در آن به ورزش مي پرداختند و به ياد حضرت علي(ع)بصورت زورخانه از آن استفاده مي نمودند.
تاريخچة ايجاد و بناي تكيه معاون الملك كرمانشاه:
تاريخ ايجاد بناي تكيه معاون الملك كرمانشاه به سال 1320 هجري قمري برمي گردد.در آن زمان مرحوم حسين خان معين الرعايا،اكبر خان معاون لشكر،حسن خان معاون الملك و حاج شيخعلي عسكر،چهار برادر بوده اند كه عشق و علاقه اي مخصوص به خاندان رسالت داشتند پيش از بناي حسينيه،محرمها در بازار قيصريه محل تجارت و كسب حسن خان معاون الملك،ساليان متمادي اقامه عزاداري مي نمودند.در تاريخ بيست و هفتم صفر المظفر سال 1320 هجري قمري،طبق اسناد موجود و قرارداد و تعهدنامه هاي مورخ دهم شعبان المعظم،قطعه زميني جنب حمام حسن خان كه چاله حوض مفروبه و دكاني در آن واقع بوده از صاحبان حمام مذكور خريداري مي كند و اقدام به احداث بناي حسينيه مي نمايند و با همت بلند و صرف هزينه اي هنگفت آن را آينه كاري و تزئين مي نمايند بطوري كه معمرين و نويسندگان،آن را حسينيه اي بي نظير توصيف كرده اند.در بيست و ششم جمادي الأول 1327 هجري قمري اين بناي مذهبي و زيبا به دست ايادي معاندين پس از غارت چراغ و اشياء نفيسه و تخريب بوسيله توپ و آتش زدن آن در زمينش سبزي مي
كارند.در حالي كه معين الرعايا و برادران و اقوامشان در دهات بوده و حسينيه مدافعي نداشته است.در بيست و يكم شعبان 1327 قمري اكبرخان معاون لشكر با عده اي شبانه به تلگرافخانه وارد مي شوند در آنجا مستقر مي گردند.در بيست و سوم شعبان،معين الرعايا و معاون الملك با
عده اي از خوانين و سران و سواران كليائي براي حمله به شهر وارد طاق بستان مي شوند.پس از استقرار كامل در شهر به تجديد بناي حسينيه اقدام مي كنند و ساختمان نيمه كارة جديد را با پارچة مشكي سياه پوش و براي اقامة عزاداري در محرم سال 1328 قمري آماده مي نمايند كه در محرم سال 1329 نيز به همين نحو بوده است.روز دوشنبه سوم جمادي الأول 1329 قمري حسين خان معين الرعايا در بازار زرگرهاي فعلي هدف گلوله اي قرار مي گيرد و به قتل مي رسد.بلافاصله جنازة آن مرحوم از راه پشتگوه به نجف اشرف منتقل و به خاك سپرده مي شود.پنج ماه و ده روز بعد برادر دوم اكبرخان معاون لشكر نيز مقتول و جنازه اش به نجف حمل مي شود.در روز دوازدهم
جمادي الأول سال 1330 هجري قمري قيومهاي صغار برادران متوفي جناب آقاي حاجي ملاحسين(حاج آخوند)و شيخعلي عسكر،محض صرفه و غبطه صغار(چون وقفنامه اي در مورد حسينيه نبوده است).بوسيلة معمار محمد و حاج درويشعلي حسينيه را كه يك هزار زرع مضروبي مساحت داشته متراژ و تقويم نموده با حمام زير آن حياط و طويله در مقابل مبلغ سه هزار
و شصت تومان بابت سهام معين الرعايا و اكبرخان معاون لشكر و شيخعلي عسگر طبق سند موجود به حسن خان معاون الملك با علاقه اي وافر در تكميل به بازسازي و تزئين ديوارها با گچ بري و نقاشي بوسيلة استاد حسين نقاش تهراني و سيد ابوالقاسم ماني نقاش معروف كرمانشاه اقدام مي نمايد.
از حاج حسن كاشي پز تهراني(ميناچي)دعوت مي شود كه با خانواده و كارگران غني به كرمانشاه مي آيند و با تهيه كوره و وسائل لازم و رنگ از خارج مملكت با سري پرشور از عشق حسين و همتي عالي بكار كاشيكاري حسينيه اقدام و با سرعت و جديت زياد در مدت قليلي آن را به اتمام مي رساند.كما اينكه در بعضي ديوارها جهت سرعت در كار،كاشي را روي نقاشي نصب مي كنند.در مجلس روضه خواني مرحوم اشرف الواعظين شيرازي در ديوار جنوبي حسينيه،اشعاري در توصيف بنا و تاريخ خاتمه كاشيكاري آن به چشم ميخورد كه سروده مرحوم سيد مح
مدنامي معروف به سيد محمدمعاون كه از شعراي بنام شهر كه سيدي متقي بوده است مي باشد.در سال 1336 هـ .ق حسن خان معاون الملك كه مايل بود تمام هستي و وجودش را در راه معشوق و سرور خود صرف نمايد در هشتم رمضان همان سال زمين زينبيه را كه عمارتي متصل به حسينيه بود و متعاقباً در پانزده ذي الحجه عمارت ديگر جنب آن را به مساحت يك هزار و چهارصد و يك زرع مضروبي طبق اسناد موجود خريداري كرد و ساختمانهاي زينبيه و عباسيه را بنا نهاد.و
تا پايان عمر مستمراً در احيا و مرمت اين سه بناي مذهبي و تهية وسايل عزاداري با صرف كليه درآمد خود از تجارت و اجاره داري و زراعت كوشا و ساعي بود.طاق زينبيه بوسيله معمار محمد همداني معروف به معمار سياه زده شد و معمار هاشم كتابيان و استاد اصغر در بنايي شركت داشته اند.خطوط اشعار محتشم كاشاني در سقف و ديوارهاي زينبيه و حسينيه دست نوشت مرحوم ميرزا حسن خان خطاط كرمانشاهي مي باشد.حسن خان معاون الملك در سال 1301 شمسي شبانه حين عبور از زير دالان حسينية امام جمعه و در حالي كه بدون اسلحه و تنها بود مورد حمله قرار مي گيرد.حسن خان معاون الملك در سال 1305 شمسي مطابق 1345 قمري حسينيه و زينيبه و عباسيه را وقف عزاداري ائمه معصومين نمود و بيست نسخه وقفنامه تنظيم و بين علماي نجف اشرف و كرمانشاه و بزرگان شهر و فرزندان خود و برادر زداه هايش توزيع كرد و
محل دفن جنازه اش را در اطاق جنوبي شرق زينبيه معين و شروط انتخاب متولي و ناظر موقوفه را متذكر گرديد.و دستور اقامه عزاداري در دوازده شب اول محرم و شبهاي جمعه و ايام فاطميه و تشكيل مجالس قرائت و تدريس قرآن مجيد در تمام شبهاي ماه مبارك رمضان و مجالس سرور و اعياد مذهبي داده است و براي مخارج لازم موقوفاتي معين نموده كه در وقفنامه مذكور است.حسن خان معاون الملك مدت هشتاد سال زير پرچم پر افتخار سرور شهيدان حسين ابن
علي(ع) با عشق و علاقه نامحدود به خاندان امامت و رسالت،زندگي شرافتمندانه نمود و به خادم الحسين معروف گرديد و در شب اول ارديبهشت ماه 1327 شمسي به لقاي دوست پيوست و به سراي جاوداني شتافت و در زينبيه مندرجات وقفنامه به خاك سپرده شد.(آرامگاه ابدي خادم الحسين حسن معين)و تاريخ فوتش روي سنگ قبر نوشته شده است.معاون الملك مدت 40
سال پس از برادرهاي بزرگتر خود در اقامه عزاداري و خدمت به محرومين و ضعفاي شهر بخصوص در سال قحطي و گراني و شيوع مرض وبا(1335 و 36 قمري)از بذل مال و جان در اين راه دريغ ننمود همچنين در پذيرايي زوار عتبات عاليات و مسافرين و واردين به كرمانشاه يد طولاني داشت و همواره به شهادت معمربن و مطلعين شهر مدافع حقوق و جان و مال همشهريان در مقابل عمليات متجاوزين و اشرار شهري بوده است.
قسمتهايي از ساختمان كه شامل حسينيه،زينبيه و عباسيه:
1.حسينيه:
اگر از در غربي،كه در جنب آبشوران يا خيابان حداد عادل قرار گرفته،وارد حسينيه بشويم پس از گذشتن از يك در به حياط مي رسيم كه ديوارهاي اطراف آن همه كاشي كاري شده است.در اين حسينيه از قديم آينه كاري و گچ بري هاي آن نمايان مي باشد.آنچه از ديوارهاي اطراف اين حياط به چشم مي خورد تصاوير سخنراني اشرف الواعظين و همچنين در زير آن تصاوير،كاشي هايي در
دو رديف پايين قرار گرفته است كه تصاوير گشتاسب،بهمن،افراسياب،طوسي،نوذر، كيومرث،خسرو پرويز،بهرام،قباد،منصوربن عبدالملك،اشك،هارون الرشيد،شاه اسماعيل،شاه عباس،آقا محمدخان قاجار،محمدحسن خان،امين السلطان،و ناصر الدين شاه را نشان مي دهد.در گذشته قسمت بالاي آن با شيرواني پوشيده بوده ولي اينك آن را برداشته اند.بيشتر ديوارهاي دروني حسينيه كاشي كاري شده و با تصاويري از پادشاهان پيشدادي و سرداران و رجال و بزرگان تزيين گردي
ده است كه به اين تكيه در ميان تكاپوي شهر امتيازي مخصوص داده است و ليكن كاشي كاري آن به ظرافت كاشي هاي مساجد دورة صفويه نيست.معماران و استاداني كه به ساختن اين بنا مشغول بوده اند طبق گفتة سالخوردگان محل عباتند از:
1.مرحوم عسگر
2.مرحوم استاد هاشم كتابي
3.مرحوم استاد محمد معروف به سياه كه از همه معروفتر است
4.حاج ميرزا حسن كه كاشيكاري آن را انجام داده.
كارهاي انجام شده در قسمت حسينيه:
1.حفر كانال فاضلاب به طول 30 متر از زينبيه به بيرون از حياط حسينيه به ارتفاع 150 سانتي متر و عرض 1 متر.
2.كف سازي با بتون 25 سانتي متري.
3.آجر فرش به شكل اوليه.
4.كار كذاشتن حوض سنگي مستطيلي به صورت اوليه.
5.قاب بندي و پي بندي ديوارهاي حسينيه.
6.نصب كاشي به شكل اوليه آن و زدن چند دهانه طاق.
7.سفارش كسري كاشي ها.
8.مرمت چند باب اتاق و كف فرش،با آجر سفال 1 اطاق براي فروش بليت بازديد
كنندگان در نظر گرفته شده است.
9.در ديوار چيني از ملات ماسه و سيمان استفاده شد.
10.باي كاشي كاري ملات گچ به كار برده شد.
11.به جاي تيرهاي چوبي تيرهاي آهن به كار برده شد.
