مقاله در مورد عمارت کلاه فرنگی

بخشی از مقاله

عمارت کلاه فرنگی
این بنا در خیابان طالقانی شهر ماکو قرار دارد. عمارت کلاه فرنگی قسمتی از یک مجموعه بزرگ متعلق به "علی قلی خان بیات ماکو" است و قدمت آن به اواخر دوره قاجاریه می رسد. این بنا در دو طبقه احداث شده است. نمای بیرونی بنا به شکل هشت ضلعی است. دور تا دور بنا دارای بالکن است. این بالکن دارای بیست ستون چوبی، تزیینات گچ بری ماهرانه، نقش های گل و بوته، آیینه کاری، نقاشی های رنگ و روغن و پنجره های ارسی با نقوش مختلف هندسی است. نرده های چوبی خراطی شده بالکن، زیبایی خاصی به این عمارت بخشیده است

ساختمان شهرداری ارومیه
این ساختمان در میدان انقلاب اسلامی قرار دارد. این بنا با طراحی معماران آلمانی در حدود سال 1310 ش توسط "ملااوستا" چیره دست ترین معمار زمان خود ساخته شد. از مهم ترین رویدادهای تاریخی که در اطراف این بنا روی داده است، می توان به واقعه بمباران پادگان توسط ارتش روسیه در حمله متفقین به ایران (30 شهریور1320ش) اشاره کرد. در اثر این واقعه قسمتی از نمای جنوبی بنا تخریب شد. بازسازی و مرمت این بنا توسط استاد مهبور و یک استادکار ارمنی انجام گرفت. نمای خارجی ساختمان دارای دو نیم برج است. پنجره های این ساختمان دارای قاب بندی و سقف آن نیز شیروانی است.

ساختمان شهربانی ارومیه

این بنا در کنار ساختمان شهرداری و ستاد ارتش در میدان انقلاب شهر ارومیه قرار دارد و از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

این بنا به خاطر داشتن دو اتاق در طرفین و معماری ساده به عمارت "کلاه فرنگی" معروف است و مانند سایر بناهای تاریخی دارای پله های پیچ در پیچ و مدور است.
بانی این ساختمان "معمار آجری" بود که حدود نیم قرن پیش وفات یافت.
در سال 1279هـ .ق "ملک منصورمیزرا" فرزند فتحعلی شاه به حکومت ارومیه منصوب شد و در این عمارت واقع در باغ معروف سرداری منزل کرد.

ساختمان جهاد دانشگاهی
این بنای یک صد و بیست ساله با هزار و پانصد متر مربع مساحت، در خیابان شهید بهشتی شهرستان ارومیه قرار دارد. بعد از دارالفنون، این اولین ساختمان آموزش طب و نیز بیمارستان در ایران بود. ساختمان جهاد دانشگاهی ارومیه به اندازه ده پله از کف حیاط بالاتر است و زیرزمین نیز دارد. ورودی ساختمان به فضای کوچکی منتهی می شود که به شش اتاق بزرگ و یک اتاق کوچک راه دارد. طبقه اول دارای سه اتاق است و بالکن نیز در سمت شمال آن قرار دارد.
عمارت کلاه فرنگی

این بنا در خیابان طالقانی شهر ماکو قرار دارد. عمارت کلاه فرنگی قسمتی از یک مجموعه بزرگ متعلق به "علی قلی خان بیات ماکو" است و قدمت آن به اواخر دوره قاجاریه می رسد. این بنا در دو طبقه احداث شده است. نمای بیرونی بنا به شکل هشت ضلعی است. دور تا دور بنا دارای بالکن است. این بالکن دارای بیست ستون چوبی، تزیینات گچ بری ماهرانه، نقش های گل و بوته، آیینه کاری، نقاشی های رنگ و روغن و پنجره های ارسی با نقوش مختلف هندسی است. نرده های چوبی خراطی شده بالکن، زیبایی خاصی به این عمارت بخشیده است.

ساختمان بانک ملی ماکو
این بنا در خیابان سعدی شهر ماکو قرار دارد و متعلق به "احمد خان بیات ماکو" معروف به " افخم السطنه " بود و قدمت آن به سال 1276 ش می رسد. این بنا زمانی بیمارستان ارتش بود و بعد از اشغال ماکو توسط روس ها به عنوان ساختمان کنسولگری مورد استفاده قرار گرفت. در زمان نخست وزیری قوام السلطنه تا سال 1352 نیز به عنوان بانک ملی مورد استفاده بود. این بنا شامل دو طبقه، همکف و زیرزمین است. تزیینات بنا شامل گچ بری، آیینه کاری، نقاشی های دیواری، پنجره های ارسی، درهای چوبی، گچ بری ها و ... است.
ساختمان شهربانی ماکو

این بنا در خیابان امام خمینی (ره) شهر ماکو قرار دارد و در اصل منزل مسکونی " کاظم خان" یکی از ملاکین ماکو بود و بعدها توسط شهربانی سابق خریداری شد. تاریخ احداث این بنا نا مشخص است. اما با توجه به کتیبه موجود در تالارآیینه، تاریخ ساخت آن ساخت 1320 هـ.ق است. این بنا دردو طبقه احداث شده است. طبقه اول فاقد تزیینات خاص و دارای قسمت های وسیع است.

مهم ترین و با ارزش ترین فضای بنا تالار بزرگ آیینه کاری آن واقع در طبقه دوم است. تزیینات بنا شامل آیینه کاری های تالار، ارسی ها، مجسمه های گچی و سرستون های نیم برجسته نمای خارجی است. مصالح به کار رفته دراین بنا از دو نوع متفاوت است. در جبهه خارجی از سنگ های مالونی و در جبهه داخلی از خشت خام استفاده شده و بام خانه نیز به صورت شیروانی است.

ارگ کلاه‌فرنگی

ارگ کلاه فرنگی یکی از آثار تاریخی شهر
بیرجند می‌باشد. این ارگ در دوره قاجاریه و بین
سالهای ۱۲۶۴ تا ۱۳۱۳ هجری قمری ساخته شده‌است.
این ارگ که منسوب به امیر حسن خان شیبانی می‏باشد متعلق به امیر علم خزیمه بوده که وی آن را به فرمانداری بیرجند اهدا نمود.
سازمان میراث فرهنگی این بنا را به عنوان یک ساختمان قدیمی و ارزشمند به ثبت رسانده‌است.
این ارگ به شکل شش ضلعی و در رأس به شکل مخروط و به رنگ سفید می‏باشد و مصالح این ساختمان از گل، آجر، آهک و ساروچ است.

در حال حاضر این ارگ در محل استانداری خراسان جنوبی واقع است.
عمارت اکبریه
عمارت اکبریه، یکی از بناهای تاریخی شهر بیرجند است. این بنا در دوره قاجاریه و توسط شوکت الملک در دو طبقه ساخته شده‌است.

معماری آن ترکی با الهامی از معماری روسی است که تلفیق آن با معماری اسلامی، سبک معماری نوینی را نشان می‌دهد. این بنا شامل تالار آیینه، گنبد کلاه فرنگی ، تزئینات مقرنس لانه زنبوری و رسمی بندی که صرفا جهت پذیرایی از نمایندگان سیاسی داخلی و خارجی مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است.
عمارت در خیابان معلم بیرجند واقع است.
مجموعه باغ و عمارات اکبریه - بیرجند
این مجموعه شامل‌باغ،‌‌عمارت،‌سردرب‌ورودی، اصطبل، حمام، خم‌خانه، بخش اداری، تالار تشریفات، استخر و غیره است و در انتهای خیابان معلم قرار گرفته است.

به طور کلی این مجموعه از شرق به غرب ساخته شده است. قدیمی ترین بخش که در شرق مجموعه قرار گرفته است بنای شوکت الملک است که در زمان شوکت الملک در دو طبقه ساخته شده است. این قسمت اکنون به کتاب‌خانه معاونت معرفی و آموزش میراث فرهنگی بیرجند

اختصاص داده شده است. بخش مرکزی که از لحاظ معماری جالب ترین بخش مجموعه است در دو طبقه ساخته شده است‌که اکنون به عنوان موزه باستان شناسی و مردم شناسی استفاده می شود. این بخش دارای میان‌خانه تالار آیینه، ایوان ستون‌دار و اطاق های متعدد است این قسمت از لحاظ تزیینات نیز جذاب‌ترین بخش است به طوری که دارای تزیینات مقرنس، گچ بری، و آیینه‌کاری در

داخل و آجرکاری نمای خارجی بنا است. آخرین بخش که به عنوان بخش اداری ساخته شده است در غرب مجموعه قرار دارد و شامل یک راهرو طویل با اتاق هایی در دو طرف است. این بنا با شماره 2326 به ثبت تاریخی رسیده است.

این بنا در شش طبقه به فرم زیگوارت ساخته شده واز شش طبقه تنها دو طبقه قابل کاربری است و بقیه طبقات تنها به منظور فرم بخشی ساخته شده اند در مرکز بنا حوض خانه با ویژگیهای جالب توجهی وجود دارد ورودی اصلی بنا در ضلع جنوبی آن قرار دارد که قبل از آن پیش طاقی ساخته شده از آجر واقع شده است فضای حوض خانه از لحاظ تزینات مهمترین بخش بنا است تزئینات انبوه مقرنس از جمله این تزئینات است که در سقف دیده می شود .

عمارت ارگ کلاه فرنگی:
این بنا در خیابان شهید مطهری بیرجند قرار دارد و با مساحت 677 متر مربع در 6 طبقه و به شکل زیگورات ساخته شده است . از مجموع طبقات بنا ، دو طبقه کاربردی دارد و بقیه طبقات جهت شکل بخشی به بنا ساخته شده اند . طبقه همکف از یک فضای مربع و چند اتاق که آن را احاطه کرده اند و یک حوضخانه تشکیل شده است . طبقه دوم فقط جنبه زیبایی و نمادین دارد و دارای پنجره های کوچکی جهت تامین نور حوضخانه می باشد.

این بنا در زمان امیر معصوم خان حسام الدوله از حکام بیرجند در دوره قاجار ساخته شده و به ارگ حسام الدوله معروف بوده و بعدها به ارگ کلاه فرنگی مشهور شده ، از جمله تزیینات این اثر باید به مقرنسکاری و رسمی بندی های موجود در فضای حوضخانه آن نام برد.

ارگ کريمخاني
ارگ کريمخاني قصر سلطنتي و اندروني كريم خان زند (م. 1193) حاكم شيراز بوده است كه در سال 1180 ه.ق به دستور وي ساخته شد و در حال حاضر در شمال شرقي شيراز، در حوالي ميدان شهدا واقع شده است.
كريم خان زند براي ساختن قصر خود ماهرترين سنگ تراشان، معماران و هنرمندان آن عصر را به شيراز دعوت كرد و بهترين نوع مصالح را از شهرها و كشورهاي مختلف خريداري نمود و در اختيار كارگران قرار داد. در مدت زمان كوتاهي بناي ارگ ساخته شد.

ميدان كريم خاني به عنوان تأسيسات و ارسن شهري شامل سه بخش مي شد:
1. بخش سياسي كه شامل عمارت كلاه فرنگي و ديوانخانه بود.
2. بخش اقتصادي كه شامل بازار وكيل مي شد.
3. بخش نظامي كه شامل ميدان مشق مي شد.
در اين ميدان، ارگ به عنوان خانه پادشاه و هسته اصلي ميدان عمل مي كرد. درساختن ارگ، معماري نظامي و معماري مسكوني هر دو با هم به كار رفته است چرا كه ارگ خانه پادشاه مي بود و بايد از ضريب امنيتي بالايي برخوردار باشد. بنابراين ديواره هاي بيروني كه همانند ديوارهاي يك قلعه نظامي است، بسيار مرتفع است.ديواره بنا در پايين 3 متر ضخامت دارد و به صورت مخروط

ناقص بالا رفته و ضخامت آن در بالا به 2.8 متر مي رسد. و در قسمت بالا ديواركي جانپناه دارد كه محل استقرار سربازان بوده، تيركش هايي نيز در اين ديوار تعبيه شده كه برخي كوچك هستند و حالت مورب دارند كه محل قرار دادن تفنگ و اسلحه بوده و ديگر سوراخ هاي بزرگتري كه براي راندن دشمن بوده است. هشتي ورودي آن فضاي بزرگي است كه يك در به باره بند (اصطبل) داشته و در حال حاضر مكان فروش بليط است و در مقابل دري دارد كه به پشت بام مي رفته. همچنين در

داخل هشتي چند طاق نما براي نشستن وجود دارد. هشتي ارگ نسبت به هشتي ديگر خانه ها تزيينات كمتري دارد. در قسمت باره بند اتاق هايي مخصوص سر مهتر وجود داشته كه هم اينك ويران شده است. اين مكان در زمان پهلوي به عنوان زندان زنان مورد استفاده قرار گرفت، در وسط آن ساختماني احداث شده بود كه به هنگام مرمت ويران شد.
4. حياط خلوت در پاي 4 برج وجود دارد كه حالت خدماتي دارند، بجز يكي از آنها كه به هشتي راه مي يابد و در واقع باره بند بوده. اين اطاق كه .........؟ اتاق و دستشويي داشته، مخصوص خدمه بوده. برج ها داراي سه طبقه اندكي راه آنها از درون همين حياط خلوت هاست. از داخل حياط

پلكاني به طبقه دوم مي رود و از آنجا به وسيله يك رشته پلكان به طبقه سوم مي روند يعني از طبقه اول به طبقه دوم راهي وجود ندارد. در حمام داخل ارگ از طريق يكي از همين حياط خلوت ها بوده كه بعداً در ديگري از داخل خود حياط ارگ به حمام گشوده مي شود. اين حمام همانند ساير حمام ها داراي سر بينه و گره خانه است. سر بينه آن نيز شامل يك رختكن و يك حوض چندضلعي در وسط مي باشد كه به وسيله آهكبري تزيين شده است. از آنجا نيز وارد برزخ سوم شده كه يك راه به واجبي خانه و يك راه به تخت گرم خانه حمام دارد. در درون گرمخانه سر در خزينه وجود دارد. در زير خزينه آب گرم تون حمام قرار گرفته است.

ارگ كريمخاني قلعه اي مستطيل شكل است كه در هر يك از اضلاع آن برجي از آجر به ارتفاع 15 متر ساخته شده است. مابين اضلاع شمالي، جنوبي و غربي، ايوان بزرگي متشكل از يك تالار و 2 اتاق سه دري بزرگ قرار دارد.
در جلو هر سه ايوان مزبور دو ستون سنگي محكم به ارتفاع 8 الي 9 متر به چشم مي خورد. همچنين طبق معماري دوران زنديه حوضي 4 گوش در جلو هر ايوان ساخته شده است كه آب آنها از آب ركناباد تأمين مي شده.

ضلع شرقي ارگ ديوار بلندي است كه درب ورودي در وسط آن قرار دارد. بر بالاي سردر ورودي صحنه اي از جنگ رستم و ديو سفيد به وسيله كاشي هاي هفت رنگ لعابدار تصوير شده است.
حمام خصوصي پادشاه و راهرو و اتاق نگهبانان نيز در پشت همين ديوار ساخته شده اند. در جلو اين ايوان نيز دو ستون چوبي قرار دارد و حوضي چهارگوش نيز در جلو ايوان خودنمايي مي كند. مساحت حياط قصر 12.8 × 93.6 متر است.

شالوده و ديوارهاي ارگ از سنگ ساخته شده اند و براي ساختن بقيه بنا از خشت پخته استفاده شده است. تزيينات داخلي، شامل قاب ها، ازاره هايي از سنگ مرمر يزد و تبريز و آيينه هاي بزرگي از روسيه، تركيه عثماني و اروپاست. نقاشي قسمت هاي بالا و سقف اتاق ها با آب طلا و لاجورد و رنگ هاي گياهي و معدني رنگ آميزي شده اند. نقش هاي اطاق ها اغلب گل و گياه و به شكل ترنج و اسليمي است. ارگ از نوع بناهاي سه ايوانه است كه ضلع ورودي آن به بخش خدماتي اختصاص دارد.

پس از منقرض شدن حكومت زنديه و روي كار آمدن سلسله قاجاريه ارگ به دارالحكومه تبديل شد و مكاني براي استقرار يافتن واليان و حاكمان فارس گرديد و تا اوايل سلطنت پهلوي نيز وضع به همين منوال بود. در زمان استانداري شاهزاده عبدالحسين ميرزا فرمانفرما (متولد 1236 ، متوفي 1318 ه.ش) به دستور وي كاشي كاري هاي ارگ ترميم شد.
در واقع در زمان حكومت قاجاريه به دليل خصومت قاجاريان با زنديان، نقاشي ها و كاشي كاري هاي زنديه كلنگي شدند و نقاشي ها و تزئينات قاجاريه جاي آن را گرفتند. امروزه يكي از اركان مرمت بناهاي زنديه آن است كه نقاشي ها و تزيينات آنها را از زير نقاشي هاي قاجاريه بيرون آورده و به نمايش بگذارند.

در زمان سلطنت رضاخان پهلوي بين سال هاي 1320-1304 و بعد از آن ارگ به عنوان زندان بزرگ شهر در اختيار شهرباني قرار گرفت. در طول اين مدت تمام آثار نقاشي و مقرنس كاري اتاق ها را با گچ پوشاندند و اكثر اتاق ها و تالارها به وسيله چندين ديوار به صورت سلول هاي كوچكي در آمد.
در سال 1350 ساختمان ارگ در اختيار سازمان ميراث فرهنگي قرار گرفت و كار مرمت و بازسازي آن مورد توجه قرار گرفت. بازسازي بنا در سال 1356 آغاز شد. در بازسازي ارگ براي حفظ اصالت بنا دقت فراواني شده و نقاشي هاي زيباي آن از زير گچ كاري ها بيرون آمده است.
ارگ كريمخاني در سال ...؟ ذيل شماره 918 در فهرست آثار ملي ثبت شده است.

عمارت کلاه فرنگی
این باغ با انبوه درختان سر به فلك كشیده سرو و نارنج در سال های پیش از سلطنت كریمخان زند احداث شده است. كریمخان عمارت كلاه فرنگی, ارگ, دبوانخانه و بعضی از ساختمانهای دیگر را در آن محوطه بنا كرد. در دوره قاجار نیز حسین علی میرزای فرمانفرما عمارتی در نزدیكی عمارت خورشید احداث كرد. در وسط باغ نظر كه به باغ موزه نیز مشهور است عمارت هشت ضلعی بسیار زیبایی ساخته شده كه به كلاه فرنگی مشهور است .

نمای بیرونی عمارت کلاه فرنگی بصورت هشت ضلعی است با تزیینات کاشی نگاره‌های گل و مرغ و در بالای عمارت با اسپرها و لچکیهای کاشی کاری شده بنا را مزین کرده‌اند. این نگاره‌ها بصورت قرینه در چهار ضلع منظره شکارگاه و روایت بتخت نشستن حضرت سلیمان را نشان می‌دهند.
چهار آبنما در چهار سوی ساختمان قرار داشته که آبنمای شمالی در مسیر خیابان زند قرار داشته و تخریب شده‌است. فضاهای درونی شامل یک بخش مرکزی و چهار شاه نشین جانبی است. یک آبنمای یکپارچه از سنگ مرمر در کف بخش مرکزی طراوت فضای داخل را موجب گردیده‌است.

پس از مرگ کریم خان وی را در این مکان به خاک سپردند و آقا محمد خان قاجار در سال ۱۲۰۶ هجری شمسی بدلیل کینه توزی دستور نبش قبر وی را صادر کرد و استخوانهای وی را به کاخ گلستان منتقل کردند و در زمان پهلوی اول استخوانها نبش قبر گردید و به این مکان عودت شد.
ارگ کریم‌خان
ارگ کریم خان در مرکز شهر شیراز قرار دارد. این ارگ در دوره سلطنت سلسله زندیه ساخته شده‌است و پس از اینکه کریم خان زند شیراز را به عنوان پایتخت خود و این مکان را به‌عنوان مکان زندگی خود انتخاب نمود به ارگ کریمخان معروف شد. در زمان سلطنت سلسله پهلوی از ارگ به‌عنوان زندان استفاده شده‌است که متاسفانه آسیبهای جبران ناپذیری به آن وارد شده‌است. در سال ۱۳۵۰ این ارگ به اداره فرهنگ و هنر وقت واگذار شد. این بنای عظیم اکنون تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی جمهوری اسلامی ایران اداره مبشود و از چند سال پیش کار مرمت این بنا آغاز شده‌است تا به عنوان موزه بزرگ فارس مورد استفاده قرار گیرد.
تاریخچه
ساخت ارگ بین سالهای ۱۷۶۶ و ۱۷۶۷ میلادی انجام شد و کریمخان بهترین معماران زمان خود را جهت ساخت آن بکار گرفت. او همچنین بهترین مصالح را از داخل و خارج کشور تهیه نمود و ساخت بنا را بسرعت پایان برد. این بنا در دوره زندیه به‌عنوان محل استقرار حکومت و در دوره قاجاریه به‌عنوان محل زندگی فرمانداران محلی استفاده گردید. همچنین عبدالحسین میرزا فرمانفرما حکمران فارس دستور به بازسازی مینیاتورهای نقاشی شده در این بنا را صادر کرد.

برج و باروی چهارگانه به انضمام خندقی که سابقاً دور آن حفر شده بود نیز نقش دفاعی بنا را بر عهده داشته اند. ضخامت دیوارها در پایه ۳ متر و در بالا 8/2 متر است. ارتفاع برجها نیز ۱۵ متر می‌باشد و از آجر ساخته شده‌اند.