بخشی از مقاله
جغرافيا همچون ديگر رشته هاي مهم علمي، از دوره هاي متشنج پس از جنگ عبور كرده و از دهه 1960 به طور پيوسته در حال تغييرات روشهاي تحقيق در اين رشته و هم چنني ابزار و فنون تجزيه و تحليل داده ها نيز در حال تغيير و تحول عظيمي بوده به طوري كه رايانه شخسي جايگزين قلم و مداد شده است.
جمعيت نيز يكي از بحث پرانگيزترين مفاهيم در دهه هاي اخير ميباشد حكه شاخه جديدي را در جغرافيا به نام جغرافياي جمعيت به خود اختصاص داده و در اوايل نيمه دوم قرن بيستم جاي خنود را در بين ساير رشته هاي جغرافيا باز نموده. مهمترين شخص كه در ارتقاء جغرافياي جمعيت كوشيد گلن. تي . تروادنارئيس انجمن جغرافيدانان امريكا و استاد دانشگاه (WISCONSIN) بود.
بيشتر روستاهاي ايران با معضل كاهش جمعيت روبرو ميباشند و علل و عوامل كاهش جمعيت در روستاهاي ايران بايد با توجه به محيطي كه در آ‹ زندگي م
ي كنند بررسي شود و اين مهم بر عهده جغرافياي جمعيت ميباشد.
در اين مقاله با روش تجزيه و تحليل مسائل مربوط به بررسي كاهش جمعيت در روستاي خيرآباد آشنا مي شويم.
طرح مسأله
اولين گام در هر پژوهش طرح مسأله ميباشد، اصول پژوهش با مسأله آغاز مي شود كه در طرح مسأله هر پژوهشگر جغرافيايي موظف است به نكات زير توجه فرمايد.
1- انتخاب موضوع پژوهش
2- تعيين و تدوين مساله
3- توصيف و بيان مسأله
4- تعريف مفاهيم
جمعيت در اكثر شهرهاي ايران به صورت ناهماهنگ توزيع شده است كه يكي از علل اين ناهماهنگي مهاجرات افراد از روستاها و شهرهاي كوچك ميباشد. در دهه هاي اخير شاه مهاجرت بسياري از روستائيان به شهرها مي باشم كه باعث كاهش جمعيت در روستاها شده است.
روستاي خيرآباد نيز به سبب مشكلات عديده اي من جمله كمبود آب و امكانات رفاهي، با اين مشكل مواجه بوده است. گروههاي مهاجرين را بيشتر جوانان تشكيل مي دهند اين امر را بايد در جاذبه هاي شهري يافت كه بيشتر جوانان را فريفته خود كرده و بر دافعه هاي روستاي افزايد و مهاجرات جوانان از روستا ها به شهرها را داص مي زوند.
در زير به تعريف مفاهيمي چند از اصطلاحاتي كه در اين مقاله به آن اشاره شده است مي پردازيم.
فرضيه يك پيشنهاد قابل آزمون در يك زمينه تحقيق.
داده ها اقلام اطلاعاتي مناسب براي تحقيقي ويژه
تحقيق فعاليتي كه هدف آن پاسخگويي به سوالها در هر زمينه علمي است.
پرسشنامه مجموعه اي از سئوالهاي از پيش طراح شده بريا اخذ پاسخ شركت كننده .
مصاحبه گفتگويي بين محقق و افراد شركت كننده مطالعه.
نمونه مجموعه اي از موراد انتخاب شده به عنوان نماينده جامعه.
نمونه گيري خوشه اي روش انتخاب تصادفي كه يك چهارچوب نمونه گيري انتخاب مي شوند
نمونه گيري طبقه بندي شده روشي است كه انتخاب پاسخگويان بصورت منظم صورت مي گيرد.
نقشه توپوگرافي نقشه اي كه الگوهاي مربوط به چگونگي توزيع پديده اي طبيعي و انساني را با تاكيد بر اشكال قابل لمس نشان مي دهد.
مقياس رابطه بين ابعاد روي يك نقشه و ابعاد واقعي پديده هايي كه نقشه نشان مي دهد
مهاجرت جابجايي انسان از مكاني به مكان ديگر كه با پيشرفتهاي فني و اقتصادي افزايش يافته است
سئوال بسته سوالي كه پاسخ آن در چهارچوب تعيين شده ارائه مي شود.
سئوال باز سئوالي كه اجازه مي دهد پاسخگو آزادانه جواب دهد
فرضيه
1- آيا تنها روستاها با مشكل كاهش جمعيت مواجه باشند يا اينكه شهرها نيز گريبانگير اين مشكل هستند؟
2- آيا روستاهاي ديگر استان خراسان شمالي نيز با مشكل كاهش جمعيت روبرو هستند؟
جواب
1- خير، علاوه بر روستاها، شهرهاي كوچك نيز با مشكل كمبود جمعيت مواجه ميباشند كه البته علل كاهش جمعيت در روستاها و شهرهاي كوچك متفاوت مي باشند.
2- بله، اكثر روستاهاي استان خراسان شمالي مشكل كاهش جمعيت را پيش رو دارند.
داده ها
داده هاي اساسي كه گردآوري و ارائه مي شوند عباتند از: انواع اطلاعات آماري و مسائل مربوط به آن، پراكندگي جمعيت، اندازه گيري تراكم و پراكندگي جمعيت، شهرنشيني، روستانشيني ، الگوهاي تركيب جمعيت، باروري، مرگ و مير، مهاجرت و رشد جمعيت.
طبقه بندي داده ها
داده ها را مي توان به شيوه هاي متعددي طبقه بندي كرد داده ها را مي توان بر طبق منابعي كه از آنها بدست مي آيد به داده هاي: دست اول، دست دوم و دست سوم طبقه بندي كرد.
داده هاي دست اول داده هايي كه محقق خود مستقيماً براي هدفي خاص جمع آوري كرده است و اغلب پر هزينه و زمان پراست و از اهميت بيشتري برخوردار است.
داده هاي دست دوم اين داده ها فرضيه را براي تنظيم و تجزيه و تحليل داده هاي دست ا و فراهم مي كنند مثل روزنامه و كتابهاي منتشره غير دانشگاهي.
داده هاي دست سوم اين داده ها پيشتر در كتابهاي درسي كه نوعاً داده ها دست دوم را تلفيق مي كنند و مورد بحث قرار مي دهند و هم چنين سطح بيشتري از داده هاي دست اول را برداشت مي كنند، وجود دارد.
روش ديگر طبقه بندي داده ها حه يكي از اساسي ترين شيوه هاي طبقه بندي مي باشد ، تمايز پس داده هاي كيفي و كمي است داده هاي كمي از اين جنبه كه مي توانند با استفاده از قبول رقومي تجزيه و تحليل شوند از داده هاي كيفي متمايز مي گردند.
منابع اطلاعات جمعيتي
با پيشرفتهاي و تحولاتي كه در جهان بوجود آمده هنوز در مواردي تعيين تعداد انسانها تا حدودي دشوار است ولي در حال حاضر از مه روش زير براي جمع آوري اطلاعات جمعيتي مي توان استفاده كرد اين سه روش عبارتند از :
1- سرشماري نقوس
2- ثبت وقايع حياتي
3- نمونه گيري
سرشمار نقوس اجراي سرشماري بصورتهاي گوناگون قدمتي هم چومن تمدن دارد قديمي ترين سرشماري در بابل، چين و مصر در دست است فرايند جمع آوري، مرتب نمودن و انتشار اطلاعات جمعيتي، اجتماعي، اقتصادي درباره جمعيت يكح سرزمين مشخص و در يك مقطع زماني خاص را سرشماري نفوس مي نامند. دو نوع سرشماري موجود مي باشند كه عبارتند از:
(جمعيت قانوني) دوژوره جمع آوري اطلاعات درباره افرادي است كه ساكنان عادي يك منطقه خاص هستند بدون در نظر گرفتن حضور يا عدم حضور آنها در زمان سرشماري درخانوار خاص خود.
(جمعيت موجود) دوفاكتو شمارش جمعيت بر طبق محلي كه شخص در زمان سرشماري يا شب قبل در آن اقامت داشته بدون در نظر گرفتن عاد او .
ثبت وقايع حياتي داده هاي جاري در مورد وقايع حياتي از قبيل مرگ و مير و موا
ليد و ازدواج كه از طريق نظام ثبت احوال كه در بيشتر كشورها وجود دارند بدست مي آيد.
نمونه گيري سومين نوع از داده ها كه بوسيله جمعيت شناسان به كار برده مي شود.
اطلاعات جمع آوري شده از طريق آمارگيريهاي نمونه اي است بر خلاف سرشماريها كه در آنها اطلاعات از كليه عناصر جمع آوري مي گردد، در نمونه گيري اطلاعات فقط براي قسمت كوچكي از عناصر تشكيل دهنده جامعه مورد مطالعه جمع آوري مي شود.
چهارچوبهاي نمونه گيري به شرح زير مي باشد.
1- نمونه جگيري تصادفي ساده
2- نمونه گيري منظم
3- نمونه گيري تصادفي طبقه بندي شده
4- نمونه گيري خوشه اي ناحيه اي
فنون مربوط به اخذ اقدامات
1- نقشه برداري
