بخشی از مقاله


کشت چغندرقند


مقدمه
چغندرها و سوئيس چاردها از كنوپودياسيها ( خانواده غازپاها) هستند . علاوه بر چغندهها و سوئيس چاردها اين خانواده شامل منگل ورزلها، چغندرقندها و لمس كوارترها مي باشند . مجموعه چغندقنندها شامل پيبل بيت، فرش ماركت و پروسيسنگ و سوئيس چارد مي باشند . ولي شامل منگل ورزل (چغندرهايي) كه به عنوان غذاي دامها استفاده مي شود ) يا چغندرقند كه به عنوان محصولي جهت توليد تجاري شكر پرورش داده مي شود ، نمي باشد.


تصور براين است كه چغندرها از چغندر دريايي بومي اروپاي شمالي گسترش يافته اند . چغندرها حداقل از قرن سوم ميلادي كشت شده و در قرن سوم به عنوان يك محصول كشاورزي توسط توليدكنندگان فرانسوي و آلماني كشت شده اند.
چغندرها به خاطر سبزيهاي دست چين شده ، ريشه هاي دست چين شده و ريش هاي چغندر و براي توليدات مختلف ديگر توسط تهيه كنندگان به كاربرده مي شوند . برگهاي تر و تازه سوئيس چارد براي برنج سازي و مخلوط سالاد برداشت مي شود و برگهاي بزرگ براي بسته بندي برداشت مي شوند. (1)
انواع و كشت
چغندر پروسيسنگ چغندرهايي هستند كه براي پروسيسنگ پرورش داده مي شوند . معمولاً استوانه اي شكل هستند . چغندرهاي استوانه اي براي توليد چغندرهاي قطعه قطعه شده يكنواختي شكل و كارايي بيشتري دارند و نياز بزرگي براي پروسيسرها مي باشند . غير پيوندها : داراي شاخه هاي كوتاه ، ريشه گرد و قرمز رنگ داراي انتهاي قرمز مايل به زرد هستند . پيونديها: رد اي سي اف يك ضد سركسسپرا ( نوعي بيماري) چغندرهاي پيوندي داراي مزيت بذردهي بالا، تقويت و رشد ريش ها و شاخه ها و پايداري ايجاد كردن در مقابل بعضي بيماريها چون سركسپرا مي باشد . در مقابل توان بالاي چغندرهاي پيوندي منجر به رشد بيش از اندازه ريشه ها شود كه در اثر به تعويق افتادن زمان برداشت آب و هواي نامناسب يا دلايل ديگر اين رشد سريعتر صورت گيرد. (2)
تيبل بيت
تيبل بيت كه بعنوان چغندرهاي فرش مركت هم شناخته شده اند انواع گرد و قرمز آن عبارتنداز : استينهاي دترويتي، رابي كوئين، پيوندها: رد سي اف يك، پيس ماركر پيوندتري، براي آزمايش: اونگراف يك ، بيگ رد، ايواكس، واريوراف يك. براي دسته چين كردن : كروسبيرگرين تاپ و نيتركيپر . (3)
ناولتي بيت


بعضي از چغندرها رنگها و شكلهاي غيرمعمولي دارند . اپن چغندرها به عنوان چغندرهاي ناولتي شناخته شده اند . قرمز و دراز: سيليندرا، فورنو. رنگ قرمز و سفيد متناوب ، چياگيا، زرد و گرد: بارپي گرلدن ، گرد و سفيد:‌ شووايت ، آلبينو بيشتر انواع چغندرهاي استوانه اي شكل مزه خاك مي دهند كه باعث شده عرضه آنها محدود شود . (3)
چغندرهاي اسفناجي
چغندرهاي اسفناجي ، تيبل بيت هستند كه به خاطر برگهاي آبدارشان پرورش داده مي شوند

. اين نوع چغندر در دوره هاي زيادي مي تواننند برداشت شوند . نوع اصلي آن بارپي رد بول است .(3)
سوئيس چارد
سوئيس چارد چغندري است كه به خاطر برگهاي خوردني آن پرورش داده مي شود . گلبرگهاي بزرگ و پهن دارد كه ممكن است سبز، قرمز يا رنگانگ ( چند رنگ) باشد . گلبرگ سبز، كولوموس، گلبرگ قرمز‌، شارلون، روبارب چارد . گلبرگ هاي چند رنگ : رنگهاي روشن ( قرمز، زرد ، سفيد نارنجي، ارغواني و صورتي ). (4)
زراعت پاييزه چغندرقند در مناطق گرمسيري
از مزاياي كشت پاييزه در مقايسه با كشت بهاره چغندرقند مي توان به موارد زير اشاره نمود:
1- بهره گيري گياه از بارندگيهاي پاييزه و زمستانه در نتيجه مصرف آب كمتر در مقايسه با كشت بهاره به ميزان 20 الي 30 درصد
2- پايين بودن هزينه توليد در مقايسه با كشت بهاره
3- پايين بودن تراكم علفهاي هرز و آفات در فصل زمستان در مقايسه با كشت بهاره
4- امكان كشت دوم بعد از زراعت چغندرقند
5- بازده توليد در واحد سطح بيش از مناطق ديگر ا زمتوسط عملكرد در كشت پاييزه 40 تن در كشت بهاره 27 تن در هكتار است .
شرايط اكولوژيكي لازم براي كشت چغندرقند
چغندرقند گياهي از تيره اسفناج مي باشد . مناسبترين درجه حرارت براي جوانه زدن بذر چغندرقند 8 درجه و براي رشد و نمو آن در دوره رشد 28-20 درجه سانتيگراد است . يخبندان در مراحله جوانه زدن موجب از بين بردن جوانه اوليه آن مي گردد.
چغندرقند براي رشد و نمو كامل و ذخيره قند در غده احتياج به نور خورشيد گرما و رطوبت مناسب دارد . اين گياه نسبت به خاكهاي شور و قليايي مقاومت خاصي نشان داده و احتياج به خاكهاي با PH خنثي و قليايي دارد . خاكهاي رسي و رسي ليموني بهترين نوع خاك براي كشت چغندرقند مي باشد .
طول مدت رشد و نمو در كشور معمولاً حدود 8 ماه خواهد بود و در اين مدت هر هفت روز و در نواحي سردسير هر ده روز به آبياري نياز دارد كه به صورت غرقابي انجام مي گيرد.(6)
تاريخچه كشت چغندرقند در ايران


اين گياه در گذشته به عنوان سبزي در ايران كشت و مصرف مي شد . از سال 1275 اولين كارخانه قند ايران در قريه كهريزك نصب گرديد و عملاً كشت چغندرقندبه منظور توليد قند و شكر شروع شد ولي متاسفانه به خاطر اوضاع و احوال سياسي آن زمان كارخانه تعطيل شد و باعث متوقف شدن كشت چغندرقند گرديد . در سال 1310 كارخانه مجدداً آغاز بكار گرديد. و تا كنون با استقرار و فعاليت 10 كارخانه در استان خراسان، 5 كارخانه در فارس، 4كارخانه د رآذربايجانغربي و حدود 16 كارخانه در ساير استانها يكي از فعاليتهاي زراعي ايران تشكيل مي دهد.(6)
پراكندگي كشت چغندرقند در ايران
كشت چغندرقند هم اكنون در اكثر استانهاي كشور رايج است . طبق تحقيقات استان خرا

سان با دارا بودن 9/41 درصد سطح زير كشت 3/41 درصد توليد و استان خوزستان با داشتن 2/4 درصد سطح زير كشت 7 درصد توليد را به خود اختصاص داده است . (6)
تقويم كشت چغندرقند
كاشت چغندرقند
كشت چغندرقند در اغلب نقاط كشور به استثناي استان خوزستان در بهار كشت و در پاييز برداشت مي شود و در خوزستان چغندرقند در پاييز كشت و در بهار سال بعد برداشت مي گردد . در خراسان در اوايل فروردين كشت چغندرقند آغاز مي شود و تقريبا تا 15 ارديبهشت ادامه مي يابد گاهي ممكن است كاشت اين محصول هم صورت گيرد ولي بازدهي خوبي نخواهد داشت . در استانهاي باختران 15 اسفند تا آخر فروردين ،‌همدان 15 فروردين تا آخر ارديبهشت ، مركزي 15 اسفند تا آخر فروردين ، تهران 15 اسفند تا آخر فروردين و خوزستان 15 شهريور تا آخر دي ، زمانهاي مناسب كاشت چغندرقند مي باشند . براي كاشت چغندرقند بايد زمين را شخم و تسطيح گردد و كشت با بذرپاش صورت گيرد. (6)
كاشت محصول
چغندرقند گياه يكساله مي باشد . محصول فصل سرماست كه در درجه حرارت 46-50 درجه فارنهايت (10-17 درجه سانتيگراد) بهترين رشد خود را انجام مي دهد . درجه حرارت بالاتر باعث رشد سريع گياه و ايجاد حلقه هاي سفيد در درون چغندر مي شو . حداقل درجه حرارت خاك براي جوانه زدن بذر چغندرقند 41 درجه (5 درجه سانتيگراد ) مي باشد . بالاترين درجه حرارت براي جوانه زدن 95 فارنهايت (25 درجه سانتيگراد )مي باشد . چغندرقند به يك دوره سرما به مدت دو هفته با درجه حرارت 39-50 درجه فارنهايت ( 10-9/3 درجه سانتيگراد) نياز دارد تا براي گلدهي تحريك شود . چغندر برفك و يخبندانهاي ملايم را تحمل مي كند. (6)
بذرپاشي يا كاشت
در مزرعه نخستين كاشت معمولاً در ماه مرس يا آوريل صورت مي گيرد . چغندرقند بروسيسنگ مي تواند در اوايل ماه مي يا اواخر ماه ژانويه كاشته شوند . براي عرضه مداوم چغندرهاي دست چين شده هر 2 يا 3 هفته يكبار بذرافشاني كنيد. براي چغندرهاي فرش ماركت گياه ها بايد 2 يا 3 اينج (5/7-5 سانتيمتر ) با هم فاصله داشته باشند . رديف ها به طور معمول 40 –32 اينچ فاصله (102-81 سانتيمتر) از هم فاصله بايد داشته باشند و گياهان بايد حدود 24-12 اينج ( 61-5/30 سانتيمتر ) از هم فاصله داشته باشند . دانه ها را در عمق 4/0-1 اينچي (5/2-1 سانتيمتر) بكاريد . معمولاً‌در هر جريب 10-8 پوند دانه (2/11-9 كيلوگرم) كاشته مي شود . تعداد دانه هاي تيبل بيت در هر 30 گرم 600و 1 عدد مي باشد . سويس چارد معمولاً در قطعه هاي 40 اينچي (102 سانتيمتري) با فاصله 12-9 اينج بين گياهان كاشته مي شود . حدود 8-6 پوند دانه براي كاشت در هر جريب لازم است.
اگر تمايل داريد كه چغندرهاي كوچك تو در تو داشته باشيد اين كار را مي توانيد با كم

كردن فاصله بين رديف ها تا حدود 15-10 اينج (25-38 سانتيمتر ) و با نگهداشتن حدود 35-30 گياه در هر فوت (115-100 تا در متر ) انجام دهيم .
خاكها
چغندر خاكهاي عميق خرد شده و زهكشي شده را ترجيح مي دهد . مانند خاك گلداني – شني، خاك گلداني- لجني، كود. چغندر ممكن است در زمينهاي سنگين تر (گلي تر ) نيز رشد نمايد . اما برداشت آن مشكل تر مي شود و رشد ريشه نيز ممكن است معيوب باشد . ميزان بالاي مواد آلي در خاك مطلوب است و به توليد رطوبت كافي و مناسب كمك خواهد كرد چغندر سيس

تم بزرگ ريشه اي دارد كه حدود 3 فوت (1متر) يا بيشتر در خاك فرو مي رود . مگر اينكه رشد آن محدود شود.
رطوبت يكنواخت خاك براي بدست آوردن كيفيت عالي حياتي است . محصولات را آيش نمائيد تا از بيماريهاي رطوبتي و پوسيدگي ريشه جلوگيري شود . رطوبت روي خاك كه ممكن است آن را غرق كند يا تحت تاثير هوا قرار دهد حساس است . براي بدست آوردن حداكثر محصول PH خاك را به 0-6 يا بيشتر برسانيد . از پيشنهادات آزمايش خاك براي ميزان استفاده از آهك پيروي نماييد . مزارعي كه در آن چغندر پورسيسنگ كاشته مي شود زمين توسط افراد باري باقيمانده هاي كلريدهيدروكربن آزمايش مي شود كه اگر مقدار باقي مانده و غيرقابل قبول بود پس داده مي شود .(6)
كوددهي
آزمايشات خاك پيش از كاشت دقيقترين راهنماييها براي نيازمنديهاي كود دهي هستند اگر پاسخ هاي مطلوب كوددهي در چغندرها تشخيص داده شد . مديريت خوب كارها حياتي است . اين كارها شامل استفاده از مقادير پيشنهادي ، انتخاب مناسب خاك ، كنترل خوب علفهاي هرز ، كنترل حشرات و بيماريها ، آماده سازي محل كاشت بذر و روشهاي مناسب بذرپاشي و برداشت به موقع مي باشد .
به خاطر تاثير نوع خاك ، شرايط آب و هوايي و بعضي مسائل فرهنگي ديگر پاسخ محصول به كود دهي ممكن است هميشه دقيقاً قابل پيش بيني نباشد . نتايج آزمايش خاك ، تجربه مزرعه و علم و نيازمنديهاي خاص محصول به تخمين ميزان كود و نوع آن كمك مي كند . مراحل پيشنهاد شده نمونه گيري خاك بايد دنبال شود تا نياز كوددهي تخمين زده شود . (7)
نيتروژن
به كارگيري حدود 200-150 پوند عنصر نيتروژن براي هر جريب پيشنهاد مي شود . مقادير پايين نيتروژن براي هر جريب بايد بعد از محصول گياهي چون يونجه يا شبدر قرمز به كار برده مي شود . مقادير بالاي نيتروژن بايد در پي جو يا دانه علف به كار برده شود . نيتروژن را قبل از كاشت پخش نمائيد . يا نصف آن را به عنوان پوشش اول فصل به كار بريد . نيتروژن در رشد قسمت بالاي (ساقه ها ) چغندر كه براي برداشت مورد نياز است مهم است . چون وسايل سنتي برداشت چغندر را از طريق قسمت بالايي آن كنترل مي كنند. (1)


فسفر
فسفر براي توانمند كردن رشد اوليه بذر ضروري است . چون ممكن است خرابي ناشي از رطوبت را كاهش دهد . 70-50پوند فسفات را در هر جريب به عنوان سوپرفسفات يا كود سه گانه فسفات به فاصله يك اينج در زري دانه قرار دهيد . اخطار : اگر مخلوط نيتروژن – فسفر يا كودهاي حاوي پتاسيم مستقيماً زير دانه قرار گيرد ممكن است بذرها بسوزند . بقيه فسفر را به داخل محل كاشت بذر قبل از بذرپاشي پخش نمائيد . همانطوريكه در جدول شماره يك گفته شد .
ميزان استفاده از فسفر
اگر Ph خاك اين مقدار بود 1b اين مقدار را به كار بريد
25-0 150-120
50-25 120-70
50 و بيشتر 70 -50

پتاسيم
پتاسيم را به صورت پتاس پخش نمائيد . و قبل از كاشت آن را در خاك قرار دهيد و مقادير بيان شده در جدول شماره 2 را به كار بريد .
جدول شماره يك : ميزان استفاده از فسفر براي چغندر
اگر ميزان كلسيم كلسيم اين مقدار بود
اگر آزمايش خاك اينگونه بود 1b اين مقدار را به كاربريد
75-0 150-120
150-75 120-80
225-150 80-60
225 و بيشتر هيچ

 

سولفور
گياهان سولفور را به شكل سولفات جذب مي كنند . كود، سولفور را به شكل سولفات و عنصر سولفور عرضه مي‌كند . عنصر سولفور بايد در خاك قبل از اينكه در دسترس گياهان قرار گيرد به سولفات تبديل شود . تبديل عنصر سولفور به سولفات معمولاً در خاكهاي خوب و گرم و مرطوب سريع صورت مي گيرد.
نيازمنديهاي تيبل بيت به سولفور به وسيله يكي از اين موارد تامين مي شود:
- به كارگيري 20-15 پوند سولفور به شكل سولفات در هر جريب در زمان كاشت
- به كارگيري 40-30 پوند سولفور به عنوان عنصر سولفور در زمين خوب براي سال بعد
- به كارگيري عنصر سولفور در مقادير زياد و در فواصل كم در زمينهاي خشن
وقتي ميزان منيزيم در هر 100 گرم خاك كمتر از 1 ميلي گرم بود به كارگيري 15-10 پوند منيزيم در هر جريب پيشنهاد مي شود . منيزيم مي تواند در زمينهاي با مواد قليائي ( مانند آهك كه ميزان اسيد خاك را كاهش مي دهند) به كار برده شود كه در اين صورت بايد چندين هفته قبل از كاشت منيزيم با خاك قليايي مخلوط شده و به داخل محل كاشت بذر ريخته شود . (1)
برن
كمبود برن در بعضي از مناطق كاليفرنيا براي چغندرهاي تيبل وجود دارد . در اين مناطق محلول برن علاوه بر بكارگيري برن در خاك بايد مورد استفاده قرار گيرد . فقدان رطوبت كمبود برن را بدتر مي كند . برن نبايد به يك قسمت خاص محدود شود بلكه بايد در تمام مزرعه به كار برده شود . اگر همه برن مورد نياز بخواهد فقط پيش از كاشت مورد استفاده قرار گيرد 10-8 پوند عنصر برن در هر جريب معمولاً به كار برده مي شود . هر چند علاوه بر اين كاربرد به كارگيري يكي از برنامه هاي زير پيشنهاد مي شود :
پيش از كاشت: 5-3 پوند برن را در هر جريب به كار بريد ( پخش نمائيد) اين ميزان مناسب جائي است كه در آنجا كمبود برن نبوده است .
طرز عمل تركيبي : اين عملكرد زماني بايد به كار رود كه كمبود برن وجود داشته است يا در جائي كه چغندرها براي آخرين برداشت نگه داشته مي شوند . كاربرد پيش از كاشت 5-3 پوند در هر جريب با اضافه 3-2 ورقه از برن كه به صورت محلول در آوريد و استفاده كنيد . براي استفاده از ورقه هاي برن ، 1 پوند برن را در 100-50 گالن آب در هر جريب به كار بريد. در زمان بزرگ شدن چغندر در زماني كه ريشه آن 2-5/1 اينج (4-5 سانتيمتر) هستند از اين محلول استفاده كنيد . 14-10 روز ديگر اين كار را تكرار كنيد . (2)
آهك
تيبل بيت نسبت به ذرت شيرين و بوته هاي لوبيا كمتر مي تواند از خاك اسيدي را تحمل نمايد . آهك بايد زماني به كار برده شود كه PH خاك 8/5 يا كمتر است يا اينكه ميزان كلسيم در هر 100 گرم خاك 7 ميلي گرم باشد . آهك بايد چندين هفته قبل از كاشت با خاك مخلوط شو براي چندين سال موثر است .
استفاده از آهك
اگر ميزان آهك اين مقدار باشد اين مقدار را به كار ببريد
كمتر از 2/5 5-4
7/5-2/5 4-3
0/6-7/5 3-2
3/6-0/6 2-1

 


بيشتر از 3/6 هيچ

آبياري
با دقت به چغندرها آب دهيد . مخصوصاً در اوايل فصل از زياد آب دادن بپرهيزيد . زيرا زياد آب دادن باعث مي شود كه برگها چغندر قرمز شود و براي مدتي از رشد بماند . بطوركلي 12-10 اينج آب ممكن است در مناطقي توليدي كاليفرنيا نياز باشد . نوع خاك در مقدار كلي آب مورد نياز اثر گذار نيست . اما در فواصل آبدهي تاثير مي گذارد . خاكهاي سبك تر به آبدهي با ميزان كم ولي دفعات زياد نياز دارند . آبدهي زياد يا رطوبت زياد در اوايل فصل رشد باعث خراب شدن و ساير آسيبهاي ديگر مي شود . هر چند كه فقدان آب نيز كمبود برن را بدتر مي نمايد .
به كنترل در آوردن رطوبت در چغندرها مهم است مخصوصا در طي كاشت ، اوايل مرحله رشد و انشعاب ريشه هاي چغندر زماني كه سطح خاك سفت و خشك باشد دانه كوچك چغندر قادر به پديدار شدن نيست . آبياري در دوره قبل از جوانه زدن سطح خاك را بايد نرم و مرطوب نگه دارد و براي كنترل اين هدف نياز به آبياري مداوم و سبك است . برعكس آبياري زياد و عميق باعث ايجاد موجودات غير از هوازي در خاك مي شود كه بذرهاي در حال رشد را پوسيده نموده و توقف موقت رشد گياهان را باعث مي شود . در زمان باقيمانده فصل رشد رطوبت خاك نبايد از 50% كمتر شود . چون چغندر بيشترين رشد خود را در نيمه دوم رشد خود انجام مي دهد . در اين دوره بايد بيشتر مرقب آبياري بود . كمبود آب در اين دوره بدترين اثر خدو را روي محصولات خواهد گذاشت . هر چند براي مناسب نگهداشتن رطوبت بايد تعادل وجود داشته باشد . زيرا رطوبت كاهنده باعث ايجاد بيماريهايي توسط آلتوناديا ، سوكسپورا و راپيولاريا در سايه مي شود . در طي نيمه دوم رشد تنها در اوايل روز آبياري نمائيد تا فرصت كافي براي جذب سريع آب در سايه ايجاد شود .
بيشترين ميزان استفاده از آب كه ماه جولاي اتفاق مي افتد 21% ( 35/0 سانتيمتر) در هر روز مي باشد . (1)
انواع چغندر
چغندرقند بر حسب حجم ريشه ، مقدار برگ و درصد قند به رقم هاي زير تقسيم مي شود :
رقم E:‌ اين رقم داراي ريشه هاي بزرگ و سنگين است . سر آن نسبتاً پهن و تعداد برگهاي آن زياد است . محصول اين رقم در واحد سطح زياد است ولي درصد قند آن نسبت به ساير قم ها كمتر است .
قم N : سر اين رقم كوچكتر و تعداد برگهاي آن كمتر از رقم E است . محصول چغندر در هكتار آن از رقم E كمتر ولي درصد قند آن بيشتر است . اين رقم براي مناطقي كه امكان كشت زود هنگام (هراكش ) وجو نداشته باشد مناسب است ( هراكش در برابر كرپه يعني كشت زودهنگام كه محصول آن نيز زودتر بدست مي آيد )
رقم Z : چغندر هاي اين رقم باريك و كشيده اند و مقدار برگ آن از رقم هاي فوق كمتر است . مقدار محصول آن در واحد سطح كمتر ولي و درصد قند آن بيشتر از رقم هاي ياد شده زودرس تر است .
رقم ZZ :‌خصوصيات ظاهري اين رقم شبيه رقم Z است ولي مقدار قند آن بيش

تر است . كشت آن اقتصادي نيست و تنها براي دورگ گيري و اصلاح بذور از آن استفاده مي شود .(4)
انتخاب انواع چغندر
در برداشت چغندرقند نبايد عملكرد غده مدنظر باشد بلكه از نظر زارع محصول برگ ، ريشه و كيفيت چغندرقند يعني ميزان درصد قند آن داراي اهميت ويژه اي است . هدفهاي به نژادي چغندر را بيشتر براساس ارزش فيزيولوژيك آن دانسته و آنها را به تيپ هاي زير تقسيم بندي مي كنند:
چغندر تيپ يا نوع E : اين تيپ چغندر همراه با حداكثر عملكرد غده و قند از هر واحد زراعي يا هكتار مي باشد در حاليكه محتوي قند آن رضايتخبش نمي باشد اين تيپ چغندر ديررس بوده و در زمان برداشت حداكثر عملكرد برگ را همراه دارد . اين تيپ چغندر قند مناسب مناطقي است كه داراي دوره رشد و نمو طولاني و خاك گرم مي باشد و در ضمن به دوره هاي خشك طولاني بهتر از ساير تيپ ها سازش دارد . اين تيپ مي تواند از كود و ساير مواد غذايي حداكثر استفاده را بنمايد .
چغندر تيپ يا نوع Z : اين تيپ چغندر محتوي حداكثر قند حداقل وزن غده مي باشد . اين تيپ به دليل زودرسي داراي عملكرد برگ كمتري نسبت به تيپ E , N مي باشد . توقع اين تيپ نسبت به مصرف آب زياد است و بايد آن را در مناطقي كه دوره رشد و نمو كوتاهي دارد كشف نمود از آنجائي كه اين تيپ غده ها محتوي حداكثر ماده خشك است و آب كمتري دارد لذا مناسب مناطقي است كه مسافت زيادي از لحاظ حمل و نقل تا كارخانه قند دارد . اين تيپ چغندر را مي توان در مناطق كوهستاني يا ساحلي با خاكهاي سرد كه با اندازه كافي رطوبت و بارندگي داشته باشد كشت نمود.
چغندر تيپ يا نوع N : در اين تيپ محصول غده بزرگ و قند بين تيپ هاي Z, E مي باشد . يكي از مشخصات اين تيپ در اين است كه بعضي ارقام به تيپ Z و بعضي ارقام ديگر به تيپ E تمايل پيدا مي كنند . اين تيپ مي تواند سازشي بين زارعين و كارخانه ها از لحاظ توليد محصول رضايتبخش غده ، برگ و تفاله و همچنين محتوي قند توليد نمايد و اين تيپ چغندر احتياج به آب و حرارت كافي دارد .
چغندر تيپ يا نوع ZZ : اين تيپ به چغندرهايي اطلاق مي شود كه بيش از ساير تيپ ها قند داشته و در زراعت كمتر كشف و كار آن رواج دارد و از اين تيپ چغندرها فقط تشخيص به نژاد كننده مي تواند در كارهاي دورگ گيري خود با ارقام پرمحصول ولي با قند كمتر استفاده نمايد.
در برابر چهار نوع فوق چغندرهايي در كشت و كار رواج يافته اند كه داراي قدرت توليد علوفه اي زياد بوده و به علت خارج بودن غده از خاك، برداشت آن سهلتر از ديگر گونه ها صورت مي گيرد از سال 1951 ميلادي نوع چغندرهايي در بازار بنام « چغندرهاي نوع پلي پلوئيد» رواج يافت . اين نوع چغندرهاي پلي پلوئيد داراي تعداد كروموزم بيشتري نسبت به تيپ هاي ZZ, Z, E, N هستند . انواع چغندرهاي پلي پلوئيد دمبرگ كوتاه ، ضخيم و برگهاي بزرگ و عريض داشته و با ضخيم بودن برگ از انواع ديپلوئيد قابل تشخيص مي باشد . (3)
بذر چغندرقند و جنس هاي آن


جنس بتا Beta ، تعداد معدودي از گياهان بومي مناطق مديترانه و اورپاي شرقي و غربي است . در بين گونه هاي مختلف گونه بتا ولگاريس با چهار رقم زراعي به نامهاي چغندرقند ، چغندر سالادي، چغندر علوفه اي و سوئيس چارد از اهيت بيشتري برخوردار است . هر يك از اين ارقام براي مصارف ويژه اي كشت مي شوند . گونه بتا ولگاريس از نظر توليد حجم متنابهي از ساكارز استخراجي و كريستالي ، گونه منحصر به فرد است . به همين دليل گياه چغندرقند يكي از محصولات زراعي مهم توليد قند اكثر كشورهاي مناطق معتدله و نيز محصولي زمستاني در نواحي گرمسيري . چون دره انيلد در كاليفرنيا تلقي مي شود . چغندر سالادي يا چغندر ياغي داراي ريشه اي خوراكي است و نيز رقم سوئيس چارد با داشتن اندامهاي هوايي خوراكي به عنوان سبزي در اكثر مناطق دنيا مورد استفاده قرار گرفته است .
گونه بتا ولگاريس از نظر توليدمثل مي توان يكساله يا دوساله باشد . بنابراين ممكن است در سال اول بعد از كشت توليد بذر كند و يا براي گلدهي نياز به يك دوره زماني ( حدود 120 –50 روز ) سرمايي داشته باشد . بذرها عموماً در مناطقي با درجه حرارتهاي نسبتاً كم ( 0 تا 10 درجه سانتيگراد يا 30 تا 50 درجه فارنهايت ) كه خطر سرما زدگي و يخبندان وجود نداشته باشد توليد مي شوند . مناطقي چون ايالات اورگون ، پوتا و آريزونا در ايالات متحده و نيز كشورهاي فرانسه و ايتاليا از نظر توليد بذر بسيار حائز اهميت است .
برخي از ژنوتيپ هاي اين گونه گياهي داراي صفت نرعقيمي سيتوپلاسمي يا ژنتيكي بوده و دانه گرده توليد نمي كنند . گياه چغندرقند ممكن است خود بارور يا خود عقيم بوده و بذرهاي آن گاه چند جنيني و گاهي تك جنيني است . دوصفت نرعقيمي و بذرهاي تك جنيني در توليد چغندرقند تغييرات مهمي را ايجاد كرده اند . صفت نرعقيمي ممكن است امكان توليد بذرهاي هيبريد را با هزينه هاي قابل قبول فراهم كند . صفت تك جنيني بذرها نيز كشت آنها را در شرايط مطلوب در فواصل زماني مشخص و در يك رديف براي توليد چغندرهاي يكسان و هماهنگ ميسر مي كند . وجود اين صفات و نيز امكان دسترسي به علف كش هاي مختلف بالقوه ، موجب حذف هزينه هاي مازاد توليد چغندرقند شده است . در مناطقي كه سرمازدگي و يخبندان مشكل چنداني مهمي تلقي نمي شود ممكن است ريشه ها قبل از عمل آوري محصول براي مدتي در خاك باقي بمانند در حاليكه در مناطق سردسير برداشت ريشه هاي در فصل پاييز آنها را در معرض فاكتورهاي محيطي مخرب ، چون سرمازدگي پوسيدگي و فساد قرار خواهد داد.
ميزان بذر چغندرقند را در هكتار 35-25 كيلوگرم از بذرهاي چند جوانه اي كه داراي رنگ قهوه اي باشد در نظر مي گيرند . بذرها داراي رنگ سبز كاملاً نرسيده مناسب براي كاشت نمي باشند . بذرهاي مناسب كاشت بايد داراي 17درصد آب باشند . ميزان بذر چغندرقندهاي تك دانه اي يا مونوژرم را نصف ميزان بذرهاي معمولي در هكتار (15-10 كيلوگرم ) انتخاب مي كنند . بذر چغندر را نبايد بيش از 4-2 سانتيمتر عميق كاشت . بذر چغندرقند كه جهت كشت انتخاب مي گردد بايد فاقد هرگونه ناخالصي ، صدمه يا خسارت آفات و بيماري نداشتن رنگ تيره و يا هرگونه عوامل نامطلوب ديگر باشد. (4)
آبياري چغندرقند


آب مورد احتياج چغندرقند نسبت به ساير گياهان چندان زياد نبوده و يك كيلوگرم ماده خشك آن به حدود 300 ليتر آب احتياج دارد . ميزان مصرف آب چغندرقند در مناطق مختلف كشور متفاوت بوده و بطوركلي يك كيلوگرم ماده خشك آن به 350 تا 450 ليتر آب احتياج دارد يا از زمان كاشت تا برداشت به 12000 تا 14000 مترمكعب آب احتياج دارد . نوع آبياري چغندرقند در كشور و زراعتهاي مكانيزه نشتي و با شلنگ صورت مي گيرد و در بعضي از مناطق ديگر كشور نيز آبياري باراني نيز معمول مي باشد . زارعين كشور كشت چغندر را كرتي و آبياري آن را غرقابي انجام مي دهند .
دفعات آبياري چغندرقند در اكثر نواحي كشور 7 روز به 7روز و در نواحي سردسير 10 روز به 10 روز صورت مي گيرد.
به طور كلي آبياري چغندرقند به سه روش زير انجام مي گيرد:
1- آبياري كرتي: براي كشت هاي دست پاش كه زمين را بصورت كرت در مي آورند آبياري كرتي انجام مي شود . درازا و پهنا ي كرت با توجه به جنس و شيب زمين و مقدار آب در دسترس تفاوت مي كند . در اين روش تلفات آب زياد است و نيروي انساني بيشتري براي آبياري بكار گرفته مي شود ضمناص خاك اطارف بوته ها سفت و متراكم مي شود و رشد ريشه ها را كند مي كند و حساسيت گياه در برابر بيماريها افزايش مي يابد.
2- آبياري نشتي: در اين روش آب در شيارها يا جويچه هايي كه به هنگام كاشت ايجاد شده اند حركت كرده و رطوبت با حركت جانبي به پشته ها نفوذ مي كند . عمق شيارها بين 15-25 سانتيمتر است و طول آنها با توجه به جنس خاك و شيب زمين انتخاب مي شود .
3- آبياري باراني : در اين روش آبياري در سالهاي اخير در برخي مزارع رايج شده اند آب بوسيله آبپاشهايي كه روي لوله هاي تحت فشار قرار دارند به صورت باران در اختيار گياه گذاشته مي شود تلفات آب در اين روش متر از روشهاي پيشين است ولي هزينه سرمايه گذاري اوليه بيشتر است .
بطوركلي چغندرقند به علت آنكه داراي برگهاي پهن و توسعه پافته بوده و تنفس و تبخير آن از طريق برگها شديد مي باشد . در دوره زندگي به آب زيادي نياز دارد . مصرف آب كافي موجب بالا رفتن ماده خشك گياهي خواهد شد و اين مقدار آب در برابر تغييرات ريشه متغير است . بذر چغندرقند چون داراي يك لايه پوشش نسبتاً سخت مي باشد در زمان كشت براي توليد جوانه به رطوبت زياد نيازمند است و مقدار رطوبت (آب) تقريباً دو برابر نياز آبي بذر سايرگياهان در موقع توليد جوانه است . بذر چغندر در اين مرحله اطراف خود حدود 120 تا 150 درصد وزنش آب لازم دارد تا جوانه آن تندش كرده و از بذر خارج شود . زمانيكه جوانه ها توليد و هنوز از بذر خارج نشده اند ( اين زمان در شرايط مناسب رطوبت و حرارت بين 7 تا 10 روز مي باشد ) لازم است براي سهولت و سرعت خروج جوانه هاي ضعيف اوليه از خاك ، زمين را آبياري نمود تا سطح خاك نرم و مرطوب شود .
پس از آنكه جوانه ها از خاك خارج شدند فواصل و تعداد آبياري و مقدار مصرف آب بستگي به شرايط جوي ( مقدار ريزش باران ، درجه حرات ، درصد رطوبت محيط و تيپ چغندر ) دارد .
مقدار آب در ابتداي دوره زندگي بنات كم و فواصل آبياري طولاني تر است . در ماههاي خرداد و تير و مرداد بعلت افزايش درجه حرارت و طولاني بودن روزها مقدار مصرف آب زيادتر و فواصل آبياري كمتر است . لكن در ماههاي شهريور و مهر به ترتيب كار به عكس خواهد بود .
بطوركلي فواصل آبياري در مراحل اوليه رشد ، بويژه در فصل بهار با در نظر گرفتن درجه

حرارت محيط هر 10 تا 14 روز يكبار در تابستان هر 7 تا 8 روز يكبار انجام شود هر چه فواصل آبياري كمتر باشد رشد و نمو نباتات سريعتر شده و مقدار محصول در هكتار بالا خواهد رفت .
در كشورهاييكه درصد رطوبت و ريزش باران زياد و مقدار آن به 600 تا 800 ميلي متر مي رسد . اين گياه به آبياري احتياج ندارد و چغندرقند را بصورت ديم كشت مي نمايند . چغندرقند بطوركلي در دوره ردش 6000 تا 8000 مترمكعب آب در هكتار نياز دارد لكن در كشورهايي كه هواي خشك دارند و ريزش باران به اندازه كافي نيست كشت ديم چغندر امكان ندارد و بايد در دوره رشد گياه را آبياري نمود اينگونه شرايط آب مورد نياز حدود 10000 تا 12000 مترمكعب مي باشد چغندرقند حدود دوسوم كل آب مورد نياز خود را از لايه فوقاني خاك و تا عمق 40 سانتيمتر جذب و يك سوم بقيه را از اعماق زياد جذب مي نمايد . بنابراين در نواحي خشك كه ريزش باران كم است بايد نسبت به حفظ رطوبت در اعماق زمين اقدام شود . بطوريكه اگر ارتفاع باران زمستانه حدود 500 تا 600 ميلي متر باشد .
خاك چغندرقند را قبل از كاشت تا عمق 80 تا 60 سانتيمتر و اگر ميزان بارندگي 300 ميلي متر بود تا عمق 100 تا 120 سانتيمتر بايد كاملاً مرطوب نمود. هرگاه چغندر قبل از برداشت آبياري نگردد . غلظت قند در ريشه بالا رفته و ادامه اين وضع موجب كم شدن وزن ريشه مي شود .
ذخيره آب در خاك و عمق ريشه
بسياري از سالها در بهار تمام خاكها ظرفيت آبي بوده و در نتيجه مقداري آب ذخيره دارند مقدار آن بسته به نوع خاك است در خامهاي شني حداقل 8 سانتيمتر و در هر متر مربع عمق ، در شني آهكي 12 سانتيمتر ، خاكهاي آهكي 16 سانتيمتر است . چغندرقند در خاكهاي كوبيده نشده شكل ريشه مخروطي و عميق پيدا خواهد كرد. در ماه شهريور اغلب تا عمق 180 سانيتمتر پايين مي رود اين حالت در بين گياهان يكساله غيرمعمول است بسياري از آنها سيستم ريشه سطحي دارند . (7)
واكنش نسبت به آبياري
بطور معمول عقيده بر اين است كه چغندرقند گياهي مقاوم به خشكي بوده و به آبياري واكشن نشان نمي دهد تحقيقات اخير نشان داده است كه اين موضوع حقيقت ندارد مخصوصاً در اوايل رشد كه گياه در حال ساختن سيستم ريشه و توسعه برگها مي باشد . حتي قبل از اينكه حالت پژمردگي شديد شروع شود در خلال ماههاي تير و مرداد آب اضافي مورد نياز است تا از پلاسيدگي در روزهاي طولاني و از دست دادن برگ و در نتيجه كاهش محصول جلوگيري به عمل آيد. اگر كاهش بارندگي در ماه شهريور بوجود ايد در اين حالت به علت استفاده از آبهاي عمقي عكس العملي به آبياري نشان نخواهد داد.(9)
مقدار آب مورد نياز چغندرقند
در صورتي كه مقدار كافي آب در مزرعه و در خاك باشد گياه به حسب نياز جوي « ميزان ظرفيت تعرق و تعريق» از آن استفاده مي كند وقتي كه داراي پوشش كامل برگي باشد مقدار آب مورد نياز روزانه يا هفتگي آن را مي توان بر اساس اطلاعات هواشناسي محاسبه نمود. در انگلستان در سال 36 سانتيمتر از آب استفاده مي شود . تقاضاي جوي در ماه خرداد بيشتر است كه در اين ماه گياه هر هفته 5/2 سانتيمتر آب مصرف مي كند و در ماه شهريور حدود نصف آن مورد نياز است .
نياز آبي
بوسيله احتياجات گياه در زمانهاي كمبود باران محاسبه مي گردد . ضمناً بايستي مقدار آنكه خاك مي تواند ذخيره نمايد در نظر گرفت . هر وقت كه لازم باشد بايستي آبياري شروع شود در ماه خرداد حدود 5/2 سانتيمتر آبياري و وقتي كه كاهش شديد آب باشد حدود 4 سانيتمتر .(5)
آفات مهم چغندرقند
1- كك چغندرقند: اين آفت در بيشتر مناطق چغندركاري ايران ديده شده است و در تمام مناطق به اين نام خوانده مي شود . كك چغندر ، سوسك سياه و كوچك و براق بطول 2 ميلمتر و جهنده اي است كه به محض ظهور بوته هاي چغندرقند به برگهاي اوليه حمله نموده و سبب سوراخ شدن برگها گرديده و در صورتي كه تراكم اين حشره زياد باشد بوته هاي اوليه نابود گرديده و بايستي مزرعه با واكاري نمود. اين حشره در اكثر مناطق چغندركاري حضور داشته و خسارت آن بيشتر در اوايل ظهور بوته هاست ولي تراكم آن در همه سالها بيك اندازه نبوده و معمولاً در بهارهاي خشك تراكم اين حشره زيادتر است . خسارت اين حشره قبل از تنك چغندرقند اهميت زيادي نداشته ولي پس از تنك در صورتي كه تراكم آن زياد باشد بايستي با سمومي مثل ددت، ليندن، دي متوات به مقدار 3 ليتر در هكتار يا توكسافن متيل پاراتيون به مقدار 3 تا 4 ليتر در هكتار به نسبت 1 تا 5/1 در هزار يا با يكي از سموم فسفره نظير ديازيينون به مقدار يك ليتر در هكتار مزرعه سم پاشي مي شود .
2- كرم برگ خوار چغندرقند يا كارادرينا: اين كرم در سراسر كشور به ويژه مناطقي كه چغندر كاري مي شود به شدت پراكنده است و از آفت هاي درجه اول چغندرقند است . اين آفت به بسياري از گياهان زراعي ديگر نيز حمله مي كند . حشره كامل پروانه اي است كه كرمينه آن از برگ چغندرقند تغذيه مي كند. وقتي كرمينه ها كوجك هستند در اثر تغذيه برگها را به شكل توري در مي آورند و زماني كه بزرگ شدند بقيه قسمتهاي سبز برگ را مي خورند و آن را سوراخ هم مي كنند . اين كرم در شرايط مساعد آب و هوايي 6 تا 7 نسل در سال دارد كه برزيان ترين آن نسل دوم و سوم است . براي مبارزه با اين آفت از سموم فسفره نظير گوزايتون ، يدميكرون، سوپراسيد به مقدار 2 تا 3 ليتر در هكتار استفاده مي شود.
4- سوسك خرطوم كواه : اين حشره سوسكي است كه خسارت خود را همراه با تغذيه از برگها و گذاشتن تخم به صورت خال سياه روي برگهاي اوليه چغندرقند آغاز مي كند . بعد از چندي از اين تخمها كرمهاي سفيد خميره اي ظاهر مي شود كه روي زمين افتاده و سپس به داخل زمين نفوذ مي كند و خود را به ريشه چغندرقند رسانده و از آن تغذيه مي كند و سبب كوچك ماندن بوته و در مواردي از بين رفتن آن مي گردد . تراكم اين حشره در همه مناطق به يك ميزان نبوده ، بلكه در بعضي از مناطق چغندركاري در اكثر سالها تراكم آن زياد است . سمپاشهاي اول فصل عليه كك

براي اين حشره موثر بوده و معمولاً سمپاشي جداگانه اي را لازم ندارد .
5- سوسك خرطوم بلند: حشره بالغ اين سوسك از برگهاي چغندقند تغذيه و سبب سوراخ شدن برگها مي گردد . تخم ريزي حشره بالغ عملاً از خرداد ماه آغاز مي شود . تخم در داخل دمبرگ قند قرار شده و از اين تخم پس از مدتي كرم سفيدي ظاهر كه از دمبرگ تغذيه كرده و در نتيجه تغذي

ه اين لارو دمبرگ از داخل فاسد گشته و نهايتاً برگ خويش مي گردد. تراكم و خسارت اين حشره با انجام سمپاشي هاي اول فصل كه عليه كك و كرم برگ خوار و كرم طوقه بر انجام مي گيرد تقليل يافته و در صورتي كه جمعيت اين حشره در سالي خيلي زياد باشد بايستي انحصاراً عليه حشره بالغ آن با استفاده از سم ديازينون 60درصد به نسبت يك ليتر در هكتار سم پاشي گردد.
6- بيد چغندرقند: كرم اين حشره از اواسط خردادماه در قسمت جوانه مركزي بوته چغندرقند متمركز و به تدريج با تغذيه از جوانه مركزي و طوقه موجب سياه شدن مركز بوته مي گردد . حشره كامل پروانه كوچكي است كه طول آن به 8/7 ميليمتر مي رسد . كنترل اين حشره در اوايل آلودگي تا اواسط تيرماه آسان و با استفاده از سمومي نظير ديازنيون 60درصد به مقدار 5/1 ليتر در هكتار ، سيويال 50درصد به نسبت 2 ليتر در هكتار و گوزاتيون 20درصد به نسبت 3 ليتر در هكتار انجام مي گيرد .
7- كنه تارعنكبوتي چغندرقند: خسارت كنه معمولاً از اواسط تيرماه اغاز مي گردد . كنه با پاره كردن سطح برگ سوراخ هاي ريزي در آن ايجاد مي كند و سبره گياه را مي مكد. در نتيجه تغذيه كنه، كارهاي فيزيولوژيكي گياه مختل مي شود و برگها زرد رنگ شده و مي خشكند. چون معمولاً آلودگي كنه با بيماري سفيدك چغندرقند همزمان است لذا با گوگرد پاشي عليه سفيدك كنه نيز كنترل مي گردد. در صورتي كه تراكم كنه در سالي يا در محل خاصي زياد باشد ميتوان از سمومي مثل تديون V18 به مقدار 5/2 ليتر در هكتار يا كلتان به نسبت 2 ليتر در هكتار مي توان استفاده كرد .
8- مكس چغندرقند : حشره كامل مگس كوچكي است به طول 5 ميلي متر ، كرمينه اين مگس برگ را سوراخ مي كند و بافتهاي بين دو رويه برگ را مي خورد و در نتيجه برگه مانند ناول باد كرده و زرد و خشك مي شوند . حشره مزبور 2 تا 4 نسل در سال دارد .به علت وجود زنبورهاي پارازيت عليه آن سمپاشي نمي شود . در موارد طغيان و خسارت شديد از ديپتركس 80درصد يدازينون 60درصد به نسبت يك كيلو يا يك ليتر در هكتار استفاده مي كنند.
9- شته سياه چغندرقند ( سته سياه باقلا): شته سياه از شيده برگ چغندرقند تغذيه مي كند و باعث پيچيدگي ، زردي و حتي خشك شدن آن مي شود . اين آفت علاوه بر خسارت مستقيم باعث انتقال موزاييك و زردي چغندر تيز مي شود . كفش دوزك هفت خال از مهمترين دشمنان طبيعي شته سياه است .
10- زنجره چغندرقند: زنجره چغندرقند در تمام مزارع ديده مي شود . اندازه آن 3 ميليمتر و سبز رنگ است . اين حشره در اوائل فصل بهار تخمهاي خود را زير پوست و داخل بافت هاي برگ مي گذارد كه پس از سه هفته به پوره تبديل مي شوند. پوره ها از شيره برگ تغذيه مي كنند و آن را به زرد

قهوه اي همراه با لكه هاي سبز در مي آورند . براي مبارزه شيميايي با آن از دي متوات 40درصد متاسيستوكس 20درصد به ميزان يك ليتر در هكتار استفاده مي كنند.
11- نماتد چغندرقند : جانوران كرمي شكل كوچك ذره بيني هستند كه اندامهاي مختلف گياهي ( برگ، ريشه، بذر يا دانه ) را آلوده مي سازنند. با فرو كردن اندامهاي مكنده خود به داخل سلول هاي ريشه چغندرقند از آن تغذيه مي كند . در چغندرقندهاي بذري آلودگي به نماتد باعث عقيم شدن گلها مي شود . برگهاي چغندرقند آلوده به نماتد در روزهايي كه هواه خشك است بر اثر تاثير تابش آفتاب به شدن پژمرده مي شوند و شب دوباره به شكل طبيعي بر مي گردند . نماتد در س چند سال اخير به شدت گسترش يافته است . درباره اين جانور و ميزان آلودگي و عوارض ناشي از آلودگي آن مطالعات زيادي انجام گرفته است و راههايي براي مبارزه با آن به شرح زير ارائه گرديده است . رعايت تناوب و عدم كشت به مدت متغير بر حسب ميزان آلودگي يكي از راههاي اساسي مبارزه با اين جانور است كه در اين زمينه بررسيهايي صورت گرفته و دستورالعملهايي نيز تهيه گرديده است .
عدم انتقال چغندرقند از مناطق آلوده به مناطق غيرآلوده
منع كاربرد ماشين آلات و لوازم استفاده شده در مزارع آلوده ، به مزارع غيرآلوده عدم آبياري مزارع غيرآلوده با فاضلاب كارخانجاتي كه چغندرقند آلوده در آن وارد گرديده . براي مبارزه شيميايي نيز مي توان از سم تميك استفاده كرد ولي استفاده از اين سم به علت زياد بودن خاصيت سمي و گران بودن آن مقرون به صرفه نيست .
ميزان آلودگي و سطح گسترش اين آفت به شدت بالا رفته و فقط با اعمال مقررات شديد اجرايي مي توان سبب جلوگيري از انتشار بيشتر آن گرديد .(3)
بيماريهاي چغندرقند
بر اثر حمله گونه هايي از قارچ ها، ويروس ها، باكتريها حالاتي در بوته چغندرقند عارض مي گردد كه بوته رشد طبيعي خود را از دست داده و تدريجاً با ظهور عوارض پژمردگي يا پوسيدگي بوته از بين مي رود از جمله بيماريهاي چغندرقند ميتوان به اين بيماريها اشاره كرد.
1- بيماري سفيدك سطحي: از بيماريهاي مهم قارچي چغندرقند مي باشد . كه عامل بيماري آن ايزيف پلي گوني است . ايزيف پلي گوني آسكوميستي از رده اريزيفال و خانواده اريزيفاسه است . زمان ظهور اين بيماري در مزرعه بر حسب شرايط آب و هوايي متغير و موقعي است كه بوته به رشد نسبتاً كافي رسيده باشد . 2تا 6 ماه بعد از كشت چغندرقند توده هاي كوچك پراكنده و منشعب شده سفيد هيف ها و كنيدي ها ابتدا در سطح زيرين برگهاي مسن ظاهر مي شود . قارچ به سرعت روي پهنك و گاهي اوقات سطح زيرين برگه ها تا زماني كه همه آنها از ميسيليوم و كنيدي هاي سطحي قارچ ظاهر سفيد گرد مانند پيدا نمايند گسترش مي يابد . بافت زيرين ممكن است زرده شده و نهايتاً رنگ قهوه اي متمايل به ارغواني پيدا نمايد. گرچه تاكنون رگه هاي مقاوم چغندرقند در مقابل سفيدك حقيقي گزارش شده است . ليكن كنترل بيماري منحصراً با قارچكشها امكان پذير است . تركيبات گوگردي استفاده گسترده اي دارند ولي ساير مواد شيميايي فراگير و محافظت كننده نيز هر جا كه براي مصرف به ثبت رسيده اند بيماري را كنترل كرده اند . كاربرد به موقع قارچ كش ها به محض مشاهده اولين نشانه قارچ روي برگ ها قاطع است دو هفته تاخير در سمپاشي چغندرقند با گوگرد از محصول شكر تا 17 درصد در كاليفرنيا كاسته شده است .
سفيدك دروغي چغندرقند :


گرچه ممكن است گياهچه توسط قارچ بميرند ولي عامل بيماريزا اكثر اوقات به برگهاي جوان مركزي بوته هاي مسن حمله ور مي شود كه كوتاه و كوچك ماندن كج و معوج و سبز روشن شدن برگها ضخيم و پيچ خوردن حواشي خارجي برگها به طرف پايين نتيجه حمله عامل بيماري است .


بوته هاي بيمار غالباً تعداد زيادي برگهاي جوان كوچك توليد مي كنند و در شرايطي كه هواي مرطوب و خنك باشد رشد سفيد تا خاكستري متمايل به بنفش تيره قارچ در پشت برگ و گاهي روي پهنك برگها ديده مي شود . چنين برگهايي ممكن است خشك شده و بميرند. اگر شرايط گرم و خشك غالب باشد پوسيدگي پانويه جوانه مركزي ممكن است به وجود آيد و برگهاي مسن تر زرد شوند و آلودگي به ويروس زرد را تداعي نمايد.
عامل بيماريزاي سفيدك دروغي به نام پرونوسپورا فاري نوزا مي باشد كه پارازيتي اجباري و در رده ااميست مي باشد . براي كاهش گسترش بيماري بايستي مزارع بذرگيري با مزارع توليد ريشه چه حداقل 400 تا 1500 متر از مزارع توليد ريهش چغندرقند جدا باشد . تراكم بوته يكنواخت ميزان مناسب كود ازته و كاشت زود نيز اشاعه بيماري را كاهش مي دهد . از بين بردن بقاياي گياهي باقي مانده در زمين و اجراي تناوب زراعي به كاهش ماده تلقيح اوليه براي زراعت بعدي چغندرقند كمك مي كند.
كنترل سفيدك دروغي چغندرقند قارچكشها تاكنون موفقيت آميز نبوده است ولي بعضي از مواد شيميايي اشاعه بيماري را كاهش داده اند . سمپاشي مزارع توليد ريشه چه تازه سبز شده با مانب ، اگر در نزديكي مزارع توليد ريشه كشت شده باشند . براي جلوگيري از شيوع بيماري توصيه مي شود . ارقام مقاوم در ايالات متحده امريكا و اروپا موجود مي باشد .
بيماري لكه برگي
لكه برگي سركوسپورا يكي از گسترده ترين و مخرب ترين بيماريهاي برگي چغندرقند است . علائم آن شامل لكه هاي مدور و محدوده شده اي كه در زمان رسيدگي اندزه آنها به 5-2 ميلميتر مي رسد روي برگهاي مسن تر ظاهر مي شوند . اين لكه ها خرمايي تا قهوه اي روشن با حاشيه هاي قهوه اي تيره يا قرمز متمايل به ارغواني هستند . لكه هاي طويل روي دمبرگ ها ظاهر مي شوند و ممكن است لكه هاي مدوري روي طوقه چغندرقند كه خارج از خاك است نمايان گردند. همچنان كه بيماري پيشرفت مي كند تك لكه ها به هم مي پيوندند و نواحي بزرگي از برگها قهوه اي و نكروتيك مي شوند نقاط سياه كوچكي كه غالباً قابل رويت هستند در مركز لكه هاي رسيده تشكيل مي

شوند . عامل بيماري نيز سركوسپورابتي كولا از رده قارچهاي ناقص مي باشد و كنيدي هاي اين قارچ در بقاياي برگهاي آلوده فقط به مدت 4-1 ماه دوام دارند . ولي استروماهاي كاذب قارچ ممكن است به مدت 1 تا 2 سال باقي بمانند و به عنوان منابع اوليه ماده تلقيحي عمل كنند.
براي كنترل يا جلوگيري از سركوسپورا دستيابي به يك مبارزه تلفيقي كه در آن عمليات زراعي ، مثل بنوميل، بتابندازول، تيوفانات متيل ) بيماري لكه برگي را به نحوي موثري كنترل مي كنند.
بيماري ساق سياه يا بيماري گياهچه
عامل بيماري آفانومايسزكوكليوئيدز مي باشد . كه اين قارچ موجب پوسيدگي مزمن چغندرهاي مس نيز مي گردد ولي بيشترين خسارت در مرحله گياهچه اي به وجود مي آورد . عموماً گياهچه هايي كه تازه سبز شده اند تحت تاثير قرار نمي گيرند. ولي يك تا سه هفته بعد از سبز شدن ، زخم سياه متمايل به خاكستري و آبكي روي هيپوكوتيل ظاهر مي شود . زخم به سرعت توصعه يافته و بزودي تمام هيپوكوتيل ظاهري سياه متمايل به خاكستري يا قهوه اي تا سياه پيدا مي كنند و قدرت آن تا حدي كاهش مي يابد كه ممكن است بي افتند و بميرند ولي غالباً زنده مي مانند و تا حدي بهبود مي يابند . بوته هايي كه از مرگ گياهچه سالم باقي مي مانند ممكن است پوسيدگي مزمن ريشه را نشان مي دهند كه زرد شدن برگها پژمردگي و عدم رشد قسمتهاي هوايي از نشانه هاي آن مي باشد و ريشه هاي جانبي فراواني تشكيل مي شود كه به سرعت سياه شده و چروك مي خورند .
تناوب با گياهان زراعي غيرحساس مثل ذرت ، سويا، سيب زميني، و غلات باعث كاهش شدت سياه شدن ريشه در زراعتهاي بعدي چغندرقند مي شود . هاي مكسازول داراي تاثير ويژه اي است و اكنون به عنوان يك قارچكش استاندارد در بعضي از كشورها مورد استفاده قرار مي گيرد . فن آمينوسولف در متوقف كردن بيماري موثر است ولي نبات سوزي نشان مي دهد به همين علت توصيه نمي شود.
موزائيك چغندرقند
ويروس موزائيك چغندرقند (BMV) يكي از گسترده ترين ويروسهاي چغندرقند است و احتمالاً در تمام نواحي مهم توليد چغندرقند دنيا وجود دارد .
علائم اوليه ظهور نقاط زردرنگ روي برگهاي جوان كه كم و بيش مدور و غالباً حاشيه كاملاً مشخصي دارند با حلقه هاي زردرنگ با مراكز سبز مي باشد . تغييرات زيادي در نوع ابلقي وجود دارد ولي طرح و شكل موزائيك معمولاً شامل لكه هاي نامنظم در سايه هاي مختلف سبز است .
البته ويروس BMV توسط بسياري از گونه هاي شته طريق غيرپايا منتقل مي شود . حذف زراعتهايي كه كشت آنها روي هم قرار مي گيرند يا جدا كردن چنين زراعتهايي با فواصل حداقل دوكيلومتر مهمترين اقدام براي كنترل ويروس موزائيك چغندر است . علاوه بر اين از بين بردن چغندرهاي وحشي و چغندرهاي به جا مانده از زراعت قبلي در مجاورت مزارع تازه كشت شده چغندرقند سطوح خسارت را به حداقل مي رساند.
پوسيدگي بنفش چغندرقند
عامل اين بيماري قارچي است كه در خاك زندگي مي كند . اين قارچ به ريشه چغندر حمله مي كند و شبكه اي از رشته هاي به هم پيچيده و به رنگ قهوه اي مايل به ارغواني در سطح ريشه

به وجود مي آورد . گاهي اين رشته ها تمام سطح ريشه را مي پوشانند و باعث قطع آوندهاي آبكش و باعث توقف كارهاي حياتي گياه مي شود . تناوب و آبياري درست (نشتي) و تراكم مناسب بوته در هكتار در كنترل بيماري موثر است .
بيماري زرد غربي چغندر قند
ويروس زرد غربي چغنندر گسترده ترين و فراوانترين بيماري ويروس چغندرقند بوده و هر جا كه چغندر كشت مي شود خسارتهاي سنگيني به محصول وارد مي آورد . اين ويروس نژادهاي متعددي

دارد كه از نظر دامنه ميزباني و شدت بيماري با هم متفاوتند.
علائم اوليه روي اكثر گونه هاي گياهي 12 تا 35 روز بعد از تلقيح ويروس توسط شته ها ظاهر مي شود . زردي در برگهاي مسن تر و جوان به صورت نقاط زرد كمرنگ در نواحي بين رگبرگي و اكثر اوقات در نوك برگها بوجود مي آيند با پيشرفت بيماري زرد شدگي و پررنگ تر شده و بيشتر بافتهاي بين رگبرگي زرد مي شوند. برگهاي مسن تر كه آلوده مي شوند ضخيم و شكننده شده و بجز نواحي سبز در نزديكي رگبرگها ، بقيه برگها تقريباً بطور كامل زرد مي شوند .
مقدار كاهش محصول شكر بستگي به زمان آلودگي دارد . آلودگيهاي آخر فصل در كاهش محصول شكر اثر كمتري داشته در صورتي كه آلودگيهاي اول فصل م يتواند محصول را تا 30 درصد كاهش دهد.
عامل اين بيماري BWYV از گروه لوتئوويروس است كه يك گروه فوق العاده مهم از ويروس هايي است كه اكثر گياهان زراعي مهم دنيا را آلوده مي كنند . اين ويروس حداقل توسط هشت نوع شته كه مهمترين آنها شته سبز هلو است منتقل مي شود . اين انتقال نيز به روش پايا و پايداري ويروس در ناقلين به مدت حداقل 50 روز صورت مي گيرد .
يكي از بهترين روشهاي كنترل كاشت بهاره و پاييزه گياهان زراعي چغندرقند بذري در مناطق مختلف است و كشت جديد نيز حتي الامكان بايستي از نظر زمان و محل كاشت از گياهان آلوده و علفهاي هرز جدا باشند . البته در يك برنامه اصلاحي توسط سرويس تحقيقاتي وزارت كشاورزي آمريكا جديداً ارقام نيمه مقاوم در مقابل BWYV اصلاح شده اند.
بيماري كوتوله گي زرد چغندرقند
عامل اين بيماري BYSV مي باشد كه يك كلسترو ويروس است . علامت متمايز كننده BYSV از ساير ويروسهاي زردي ، پيچيدگي كوتاهي است كه در برگ ايجاد مي كند . اين ويروس توسط شته ها منتقل مي شود . علائم اوليه بيماري پيچش شديد ، فنجاني شدن و برگشتن يك يا دو برگي كه سن متوسطي دارد مي باشند . دمبرگ هاي كوتاه و برگها منقوط و زرد مي شوند . برگهاي جوان كوتاه بدشكل . پيچ خورده و تقريباً ابلق مي شوند . همچنانكه برگها پير مي شوند نقاط تيره و روشن روي آنها فشرده شده و گاهي اوقات برگها كاملاً به رنگ زرد درآمده بوته ها شديداً كوتاه ورشد آنها متوقف مي شود و ممكن است بميرند.
راهكارها درست به كار بردن آفت كش
به منظور كاهش قيمت بازار و افزايش اثرات محيطي چغندرقند راهكار ابداع و براي هدايت شيوه هاي صحيح آفت كشي از آن پيروي شده است . آفت ها و بيماريها ، عملاً در طول فصل رشد گ

ياه براي تشخيص سطوح شيوع بيماري و گسترش جغرافيايي آگاهي دهنده اند . مدل سازي و ابزارهاي ديگر تحقيق نيز براي پيش بيني شدت شيوع بيماري ها و توانايي تخريب محصول به كار مي روند . سپس مقياس هاي توصيه شده كنترل ، هدف قرار داده شده ، به خصوص در مواقع لزوم ، اغلب با طرح هاي آگاهي دهنده مناسب كه حشركش ها و قارچ كش ها فقط در جايي به كار مي روند كه لازم باشد و همين طور استفاده از علف كش هم به حداقل رسيده ، استفاده از اين راهكارها سالهاست از طريق مراكز تحقيق و تشريع گسترش يافته و خالص شده است . (

9)
تكنولوژي درمان بذر
از سال 1995 تكنولوژي درمان پيشرفته بذر ، در دسترس قرار گرفته و قابليت به كار بستن ذره اي آفت كش بذر و علوفه فشرده را كه به صورت كپسول درآمده را يافته است .
اين گسترش كه در عمل به وسيله كارخانه پيشرفت كرده است امكان به كاربستن مقدار مختصر و مفيدتر افت كش و حذف درمان هاي غيرمشخص را فراهم كرده است . در ضمن به كاهش اساسي مصرف آفت كش در هكتار منجر شده است ، به خصوص بيشتر مواد سمي شيميايي به طوريكه اكنون به 70% محصول ديگر حشره كش نمي پاشند .
كاهش مصرف آفت كش
به عنوان تاثير مستقيم اين تغييرات ، مصرف آفت كش بر چغندرقند به شدت كاهش يافته است (شكل 1/4و 2/4و 3/4
اين نتايج مي توان به صورت زير خلاصه شود ( تمام ارقام مربوط به دوره سالهاي 98-1982) است):
52% كاهش در كل مقدار آفت كش مصرف شده
49% كاهش در مقدار به كار رفته در هكتار


63% كاهش در علف كش ها
95% كاهش در حشره كش هاي Organo, Organo chlorine فسفات و كرباميت. فقط قارچ كش ها در اين سير نزولي از قلم افتاده اند . اين به دليل بيماري مخرب چغندرقند ، سفيدك سطحي . به خصوص و به طور موفقيت آميزي كه براي كنترل فصل ديركاشت هدف قرار گرفته است . اين شرايط تحت عمليات بعدي آزمايش شده (به مطالب زير مراجعه كنيد ) (11)

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید