بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از نگارش این مقاله دستیابی به یک چهارچوبه نظری ملموس در باب دولت مدرن است. مساله این است که با چه رویکردی می توان دولت مدرن را مورد مطالعه و بررسی قرار داد. دیگر اینکه دولت مدرن از چه مبانی و ویژگی هایی برخوردار است. به عبارتی با چه ویژگی های نظری می توان دولت مدرن را بهتر شناخت.نگارنده ضمن معرفی مختصر نگرش های کلان در باب دولت مدرن، رویکرد سازمانی را دیدگاه مناسب تری برای تعریف دولت می داند، زیرا از معایب دیگر رویکردها بری است. روش مورد استفاده در این پژوهش تاریخی، توصیفی،تحلیلی ومقایسه ای است. در این پژوهش ضمن اشاره به تاریخچه تکوین دولت مدرن در قالب دولت مطلقه با تکیه بر چهارچوب نظری بر گرفته از نظریات وبر، پیرسون و موریس بر این نکته تاکید دارد که دولت مدرن را به مثابه ی سازمانی سیاسی باید بررسی کرد، تا با تعریف کردن اجزاء آن به چیستی - مبانی، کارکرد، ماهیت و ویژگی ها - دولت مدرن پی برد و از پیچیدگی وابهاماتی که در تعریف از دولت به وجود می آید کاست.
واژگان کلیدی:دولت مدرن، بوروکراسی، اقتدار، کنترل ابزار خشونت.
طرح مساله:
مقدمه
مجموعه نوشتگان در باب علم سیاست به ما نشان می دهند که دولت محوری ترین مفهوم در مطالعه سیاست است - هیوود، - 50 :1391؛ - هیوود، - 128 : 1389؛ - مک لین، - 775 :1381؛ - قوام، . - 114 :1392 دولت در نظریه سیاسی کلاسیک نقش مرکزی ایفا می کرد، هر چند در قرون میانه از مرکزیت افتاد؛ لکن ، مرکزیت یافتن مسلم دولت به سمت هویت دادن به علم سیاست بعنوان یک رشته علمی و طرز عمل دولت در طی قرن بیستم امری شگفت انگیز بوده است - . - Marinetto,2007: 3دلیل این امر به تحولات روش شناختی در عرصه علوم اجتماعی، به خصوص علوم سیاسی و جامعه شناسی سیاسی بر می گردد.
در سراسر نیمه نخست قرن بیستم که انقلاب رفتاری بر علوم اجتماعی چیره بود، مفهوم دولت عمدتا از عالم مفهوم سازی رخت بر بسته بود.ارزش گریزی در علم سیاست و نظریه سیاسی جریان اصلی عالمان علوم سیاسی را بخصوص در ایالات متحده تشکیل می داد. این امر خود معلول تحولات عمیق حوزه سیاسی و متعاقب آن حوزه فکری بود. پس از جنگ جهانی دوم، آمریکا به کانون فعالیت فکری و بروز جنگ سرد تبدیل شد. جنگی که رقابت سیاسی ،اقتصادی و فکری را برای توفق و برتری تشدید نمود. پیروزی سرمایه داری، طبیعتا آمریکا را در تمام ابعاد بر جهان مسلط می ساخت. فضای مک کارتیسم در ایالات متحده آمریکا و جنگ همه جانبه علیه لیبرال ها، باعث شد تحقیقات اجتماعی و سیاسی خصلتی اصلاح طلبانه و از نظر سیاسی کم خطر بیابند - چاندوک،. - 8-9 :1377
مهمترین قربانی رویکرد ارزش گریز ناشی از انقلاب رفتاری دولت بود. مفهوم دولت به دلیل خصلت تجویزی آن با معیارهای یک علم سیاست دقیق، ارزش گریز، و مبتنی بر اجماع سازگار نبود. در این زمان مفهوم نظام سیاسی جای آن را گرفت. با این حال حذف مفهوم دولت از نظریه سیاسی متعارف دیری نپایید. یکسری از تحولات از جمله، آشوب های سیاسی اجتماعی اواخردهه 1960 در شهرهای بزرگ کشورهای صنعتی، نارضایتی از طرحهای دولت سرمایه داری، سرخوردگی از برنامه های ملی گرایانه در »جهان سوم«، ترس از زیاده روی های سیاسی دولت های استقلال یافته و ... شرایطی را پدید آورد که دولت دوباره اهمیت زیادی در عرصه نظریه سیاسی بیابد - چاندوک، . - 10-11 :1377
حتی جامعه شناسان سیاسی که معتقد هستند در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم قدرت دولت- ملت در بعضی از زمینه ها تا حد زیادی کاهش یافته و تحت الشعاع فرایندهای دیگر قرار گرفته - نش، - 20 :1382، در تجدید نظرهای متاخر خود معتقدند پس از حمله به برج های دو قلو در نیویورک و حمله آمریکا به عراق و بحران مالی جهانی که به ملی سازی بانک ها در بریتانیا و جای های دیگر انجامید و صحبت از خطرهای بازار در هر جای دنیا مجددا دولت از اهمیت محوری برخوردار شده است و در عصر جهانی شدن به عنوان یک بازیگر فعال به آن نگریسته می شود - Nash,2010: . - Preface
امروزه دولت تقریبا بر همه فعالیت های مردم سایه می افکند. از آموزش و پرورش تا مدیریت اقتصادی، از رفاه اجتماعی تا بهداشت عمومی، و از نظم داخلی تا دفاع خارجی ، دولت همه چیز را شکل می دهد و کنترل می کند، در غیر اینصورت، مقررات وضع می کند، نظارت می کند، اختیار می دهد یا ممنوع می سازد - هیوود، . - 128 :1392با توجه به آنچه گفته شد، هدف از نگارش این مقاله دستیابی به یک چارچوبه نظری روشن در پیرامون دولت مدرن است. مساله این است که با چه رویکردی می توان دولت مدرن را مورد مطالعه قرار داد. دیگر اینکه دولت مدرن از چه مبانی و ویژگی هایی برخوردار است و با چه ویژگی های نظری می توان دولت مدرن را بهتر شناخت.
چشم اندازهای نگرش به دولت طیف متنوع و گیج کننده ای را شامل می شود. در علوم اجتماعی از سه دیدگاه بسیار متفاوت به دولت نگریسته شده است. نخستین آن نگرش ایدئالیستی به دولت است که در نوشته های »هگل« به کاررفته است. اندیشه های هگل درباره حکومت را باید در پیوند با مقدمات دستگاه منطقی و مابعدالطبیعی وی درک کرد. مقدمه اول این است که »آنچه واقعی است، عقلی است« و مقدمه دوم این است که »فقط کل حقیقی « است - لنکستر،. - 1160 :1376هگل دولت مدرن را نشان دهنده آخرین مرحله تحقق »عقل« می دانست، به این دلیل
