بخشی از مقاله
چکیده
جرجانی کلمه الذی را به دو نوع الذی وصفی و خبری تقسیم میکند و معتقد است که الذی وصفی برای وصف اسمهای معرفه به جملات به کار میرود، به عبارت دیگر این نوع الذی برای بیان اوصاف و ویژگیهای متبوع خود میآید و شنونده از این اوصاف و ویژگی ها با خبر است. الذی خبری نیز در مورد اموری که شنونده از قبل نسبت به آن آگاهی دارد و یا قبلا نسبت به آن علمی داشته است، خبر می دهد.
در هر دو نوع الذی، جمله همراه با الذی بایستی به گونهای باشد که شنونده قبلا نسبت به آن علمی داشته است. در این مقاله تلاش شده دلالت الذی از دیدگاه عبدالقاهر جرجانی مورد بررسی قرار بگیرد و پس از آن ترجمه فولادوند از برخی از آیاتی که واژه الذی در آن آیه به کار رفته، مورد بحث قرار بگیرد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به این نتیجه میرسد که فولادوند در ترجمه معنایی خود از آیات شریف به اهمیت دلالت الذی توجه نموده و این واژه را به صورت دقیق ترجمه کرده است.
.1مقدمه
ترجمه عبارت است از بازسازی و باز آفرینی یک متن در زبانی دیگر که مستلزم تسلط کامل مترجم به عناصر و دلالت های درون زبانی و برون زبانی متن مبدأ و دلالت ها و نشانه های متنی و غیر متنی زبان مقصد است.« - ر.ک: میرحاجی، مرامی، 1390، ص - 143 در این میان ترجمه قرآن نیز از اهمیت زیادی برخوردار است و این اهمیت به موقعیت و ویژگیهای خاص آیین اسلام بر میگردد. »با نگاهی به جهان امروز و دوره ای که مردمانی با دین ها و فرهنگ های مختلف در تماس نزدیک با یکدیگر قرار گرفته اند، طیف کسانی که مایل هستند و باید قرآن را به زبان خود بخوانند، بسیار گسترده تر شده است و این امر ضرورت ترجمه به زبانهای مختلف را مضاعف کرده است.
« - ر.ک: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، جلد - 5871 :15 در این میان ترجمه محمد مهدی فولادوند یکی از مهمترین و بهترین ترجمهها به زبان فارسی است. ترجمه فولادوند را میتوان در زمره ترجمههای معنایی قرار داد. در این نوع ترجمه هدف ترجمه انتقال دقیق پیام و محتوای متن مبدأ به زبان معیار متن مقصد است. با این حال فولادوند در ترجمه معنایی خود تلاش کرده است از ترجمه ارتباطی نیز بهره جوید و ترجمهاش تلفیقی از ترجمه معنایی و ارتباطی باشد.
چرا که ترجمه ارتباطی در سطح خواننده نوشته میشود و اهتمام ویژهای به هنجارهای زبان مقصد دارد. این مقاله در پی آن است که به این سوالات پاسخ دهد: دلالت "الذی" از دیدگاه عبدالقاهر جرجانی چیست؟ ویژگی ترجمه فولادوند چیست؟ آیا فولادوند در ترجمه خود، دلالت "الذی" را مد نظر قرار داده است؟ جرجانی " الذی" را به دو نوع الذی وصفی و خبری تقسیم میکند، فولادوند نیز در ترجمه معنایی خود از آیات شریفه به جایگاه دلالت " الذی" توجه نموده و این واژه را به صورت دقیق ترجمه نموده است. بنابراین این مقاله به روش توصیفی تحلیلی در صدد این است که به تشریح دلالت "الذی" از دیدگاه جرجانی بپردازد و پس از تبیین این مسئله، ترجمه واژه "الذی" در ترجمه فولادوند از قرآن بر اساس دیدگاه بلاغی عبدالقاهر جرجانی مورد بررسی قرار گیرد.
.1-1پیشینه پژوهش
پژوهشهای مختلفی در مورد ترجمه فولادوند از قرآن صورت گرفته است که از جمله این پژوهشها می توان به موارد ذیل اشاره نمود: مسعود انصاری در مقالهای تحت عنوان "نگاهی به ترجمه قرآن فولادوند" به بررسی این ترجمه پرداخته است. رضا رستمی در این باره مقالهای تحت عنوان "نگاهی به ترجمه محمد مهدی فولادوند از قرآن کریم" به رشته تحریر در آورده است. مهدی سلطانی رنانی نیز مقالهای تحت عنوان "نقد ترجمه فولادوند" نوشته است. مجید فلاح پور نیز در این خصوص مقاله "نگاهی دیگر به ترجمه قرآن فولادوند" را نوشته است.
برخی دیگر از پژوهشگران نیز به بررسی ترجمه قرآن با تکیه بر نظریهای خاص پرداختهاند. از جمله محمود ایمانی و همکاران در مقالهای تحت عنوان »بررسی شبکه معنایی حرف »فی« و اهمیت آن در ترجمه قرآن از نظر معنا شناختی« به بررسی معانی حرف اضافه »فی«، در قرآن، از منظر معنی شناسی شناختی پرداختند. محسن مبارکی و همکاران در مقالهای تحت عنوان »بررسی دو ترجمه آربری و یوسف علی از قرآن کریم بر اساس نظریه تعادل واژگانی بیکر« کیفیت ترجمه آربری و یوسف علی را از جنبه معادل گزینی واژگان فرهنگی و میزان انتقال مفاهیم به زبان انگلیسی مورد ارزیابی قرار دادهاند.
.2ترجمه فولادوند از قرآن
فولادوند ترجمه قرآن را در سال 1331 ه.ش آغاز کرد و در دومین گام، 22 سوره از آن را با عنوان "گلهایی از قرآن کریم" منتشر نمود و مقارن پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، ترجمه همه قرآن را به پایان رسانید. درستی و دقّت موجود در آن، مرهون سختگیری ها و مدیریت علمی ناشر - دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی قم - میباشد. بهاءالدین خرّمشاهی معتقد است: ترجمه» قرآن آقای فولادوند مهذّب و متین و سر راست و فاقد گرایشهای خاص و افراطی است، همچنین کمال مطابقت با متن مقدس قرآن کریم را دارد. مترجم، این برگردان خود را با دیگر ترجمههای قرآنی به زبانهای فرانسه، انگلیسی، هندی و اروپایی مطابقت داده است و لغات، ضمائر، حروف مؤکّده و مقدّره و روابط ترکیبی کلمات را در نظر داشته و مساوی با اصل متن، در ترجمه آورده است و الحق والانصاف معنی و مقصود بلند این کتاب آسمانی را باز نموده و منتقل کرده است.
وی هر جا که در برگردان فارسی نیاز به توضیح، لازم و ضروری مینماید، اشاراتی را داخل [] آورده است. در برخی موارد نیز مجبور به پا نوشت درباره توضیح و ترجمه آیه و واژههای آن شده و گویی با این کار ترجمه را از تفسیر جدا ساخته است. در برخی پانوشتها به وجوه قراءات و معانی آیات بر طبق آن وجوه، و بر اساس تخصصّ زبانشناسی خویش به معادل لاتین برخی واژه ها نیز اشاره نموده است. - سلطانی رنانی، - 1384 ترجمه فولادوند را میتوان در زمره ترجمههای معنایی قرار داد.
در این نوع ترجمه هدف ترجمه انتقال دقیق پیام و محتوای متن مبدأ به زبان معیار متن مقصد است. مترجم ر این نوع ترجمه، به ساختارهای ادبی و بلاغی متن مبدأ بسان ترجمه وفادار، وفادار نیست. تعادل معنایی ترجمه بیش از جنبههای ادبی است. زبان ترجمه، معیار است. - جواهری، - 41-40 :1395 با این حال فولادوند در ترجمه معنایی خود تلاش کرده از ترجمه ارتباطی نیز بهره جوید و ترجمهاش تلفیقی از ترجمه معنایی و ارتباطی باشد.
ترجمه معنایی از دیدگاه پیتر نیومارک مسیر فکری نویسنده را دنبال می کند و به ظرافت های معنایی توجه می کند. در ترجمه معنایی مترجم پیرو صاحب نظر مشخصی یعنی نویسنده متن زبان مبدأ است اما ترجمه ارتباطی در سطح خواننده نوشته میشود و اهتمام ویژهای به هنجارهای زبان مقصد دارد. - نیومارک، 2006، - 66-73 با این حال نیومارک تاکید میکند که » بایستی به به ترجمه معنایی و ارتباطی به عنوان کل نگاه کرد.
