بخشی از مقاله
چکیده :
جهان کنونی به شدت در حال تغییر است و نیاز به انعطاف پذیری با این تغییرات سازمان ها را بر آن داشته تا از الگوی جدید کار که در سایه فناوری پیشرفته اطلاعات و ارتباطات تسهیل گردیده بهره جویند. دورکاری شکل جدید کاری است که سازمان ها را قادر می- سازد تا با افزایش قابلیت سازمان در محیط رقابتی شدید هم چنان حیات خود را حفظ نمایند. در این مطالعه پس از بیان مقدمه و بررسی مفهوم دورکاری و دورکاران به بیان تاریخچه ای از دورکاری پرداخته شده است.
پس از آن دلایل دورکاری و انواع دورکاری توضیح داده شده است و الزامات پیاده سازی دورکاری که قوانین و مقررات، منافع درک شده دورکاری، پشتیبانی و حمایت مدیریت ارشد و اعتقاد است بیان گردیده، در ادامه منافع حاصل از دورکاری و محدودیت ها و نمونه هایی موفق از دورکاری و در نهایت به برسی طرح دورکاری در ایران و روند اجرای آن پرداخته شده است. نتایج حاکی از این است که دورکاری یک مسئله چند بعدی است و لازم است در آن علاوه بر منافع مادی به روابط انسانی توجه زیادی شود و دورکاری تنها در صورت ضرورت و ایجاد زیرساخت ها و آمادگی شهروندان و کارکنان قابلیت اجرائی می یابد.
-1 مقدمه
تغییرات نگرشی و تکنولوژیکی که در گذر تاریخ بر زندگی انسان ها حاصل می شود، موجب بروز تحول در روش های زندگی و کاری آن ها می گردد. این امر حتی به اوقات و محل های کاری آن ها نیز سرایت می نماید به گونه ای که پس از انقلاب صنعتی سبک زندگی کاری و خانوادگی افراد تغییر پیدا کرده و با حرکت از عصر کشاورزی به عصر صنعتی گسترش پدیده ی شهرنشینی، رشد کلان شهرها و بروز پدیده آلودگی هوا در این مناطق، رشد سازمان های بزرگ و مجتمع با تعداد زیاد پرسنل در یک مکان جغرافیایی واحد، ساعات کاری منظم و غیرمنعطف، مهاجرت از برخی مناطق به مناطق دیگر برای اشتغال، کاهش زمان حضور افراد خانواده در کنار یکدیگر، افزایش نقش زنان در فعالیت های اجتماعی و اقتصادی و کمرنگ شدن نقش های آنان در خانواده و ... را شاهد بودیم.
این پدیده تا اواسط قرن بیستم بر جوامع غالب بود و حتی برخی از کشورهای در حال توسعه را نیز در بر می گرفت. از اواسط قرن بیستم با ورود تدریجی جوامع به عصر اطلاعات تغییرات جدیدی در شیوه ی زندگی و کار حاصل شد. امکان برقراری مراودات، تبادل اطلاعات و فعالیت ها از فواصل جغرافیایی مختلف فراهم گردید. بدین ترتیب امکان تشکیل شرکت های چند ملیتی و بین المللی با مدیریت واحد فراهم شد. - سیدی و لاجوردی،. - 1391
با ورود به عصر صنعتی و شکل گیری سازمان های بزرگ، برخی معضلات سازمانی و اجتماعی نیز پدیدار گشت. از آن جمله اداره ی سازمان های بزرگ، موجب بروز بروکراسی غیرمنعطف و ناکارآمد، هزینه های بالای پشتیبانی و سطح پایین بهره وری می شود و در سطح اجتماعی، جوامع درگیر مشکلاتی نظیر آلودگی هوا، مصرف زیاد سوخت و انرژی و در کنار همه ی این ها کاهش نقش های خانوادگی والدین و بروز بی هویتی اجتماعی در کودکان و نوجوانان شده است. در سطح فردی نیز اختصاص زمان زیاد برای رفت و آمد بین محل کار و زندگی، بروز مشکلات خانوادگی بین والدین و فرزندان، وجود خستگی مفرط در کارکنان به دلیل زمان زیاد مصرف شده برای کار و رفت و آمد و در نتیجه پایین بودن راندمان کاری، استرس ناشی از محیط کاری و عدم رضایت شغلی از مشکلات قابل بیان در این سطح بوده است - قنبری و بخت جو، . - 1390 از این رو لزوم پرداختن به مباحثی مانند دورکاری محرز گردیده است.
در دورکاری مهم کاری است که انجام می شود و نه جایی که انجام می شود. افراد دیگر به محل کار نمی روند بلکه کار به سوی آن ها می رود. مشتریان به سمت فروشندگان نمی روند بلکه این فروشندگان هستند که به نزد مشتریان می روند. اگر چه برخی نگرانی ها درباره امنیت اطلاعات و وجود فرهنگ های سنتی کار در میان مدیران و کارکنان، آهنگ رشد دورکاری را کند نمود با این وجود آمارها نشان می دهد که درصد قابل توجهی از نیروی کار در جهان دورکارند - احمدی آزرم و همکاران، . - 1391 بنابراین می طلبد که تحقیقات و بررسی های بیشتری در زمینه هر چه بهتر انجام شدن دورکاری و رفع نواقص و موانع پیاده سازی آن در سازمان ها صورت پذیرد.
-2 مبانی نظری دورکاری
-1-2 تعریف دورکاری2
دورکاری روشی برای سازماندهی و انجام کار در مکانی غیر از محل استقرار سازمان، با استفاده از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات است که استقرار این فرایند موجب انعطاف زمانی و مکانی در انجام وظایف و فعالیت های شخصی می شود - سیدی و لاجوردی،. - 1391 دورکاری، تکنیکی برای کارکردن در محیطی خارج از اداره است. این شیوه به شاغل اجازه می دهد که کار را در محیط های مختلف در حرکت و یا در خانه به صورت آزادانه انجام دهد و در نتیجه به او قدرت انتخاب می دهد که در کجا و چگونه کار کند. بنابراین دورکاری یک حرفه و شغل نیست بلکه یک شیوه کار کردن است - اسدی و کریمی، . - 1390
-2-2 تعریف کارمند دورکار
دورکاران، کارکنانی هستند که تمام یا بخشی از کارشان را جدا از محل استقرار کارفرمای خود و با استفاده از تکنولوژی اطلاعات انجام می- دهند - باروش3 و یوان4، . - 2000 به عبارت دیگر کارمند دورکار فردی است که تمام یا بخشی از ساعات کار هفتگی خود را دور از محل کار اصلی یا سازمان خود، در خانه یا هر محل کاری جایگزین دیگر فعالیت می کند. توجه به این نکته ضروری است که دارندگان مشاغلی همچون فروشندگان سیار که ماهیت و طبیعت شغلی آنان به صورت پویا و متحرک می- باشد و به طور سنتی امکان انجام این گونه مشاغل در فضای ساکن وجود ندارد، جزء دورکاران محسوب نمی شوند.
-3-2 تاریخچه دورکاری از اواخر سال های 1970، با دسترس قرار گرفتن ریزرایانه ها و مودم ها رویای »کار از راه دور« به واقعیت پیوست. »جک نیلز«5 اولین کسی بود که به صورت رسمی به تحقیق در زمینه ی دورکاری پرداخت که از وی به عنوان »پدرخوانده دورکاری« یاد می شود. نیلز دانشمند ساخت موشک بود که رهبری یک تیم بین رشته ای در سال 1973 بر عهده داشت. هدف این تیم، مطالعه ی موضوعات مربوط به سیاست دولت فدرال در زمینه ی ایجاد سازگاری بین ارتباطات راه دور6 حمل و نقل بود که این عبارت طولانی و راحت به زبان نمی آمد. در نتیجه، اصطلاحی گویا و مرتبط برای این مفهوم تحت عنوان »ارتباطات راه دور« برگزیده شد. ولی به دلیل کار برد محدود، این واژه با واژه ی دورکاری که می توانست کاربردهای وسیع تری داشته باشد جایگزین شد - جزنی، .
-4-2 دلایل دورکاری
درکشورهای مختلف نگاه و انگیزه ورود و توسعه به دورکاری متفاوت است. عده ای آن را برای آمایش سرزمین و توسعه مشاغل در سطح کشور و عده ای دیگر توزیع فقر در مناطق مختلفی از جهان را به دلیل نبود روش کار از راه دور می دانند و بعضاً نگران اتمام نفت تا 25سال آینده و ترافیک های وحشتناک در شهرهای بزرگ می باشند. بنابراین انگیزه هر کشوری هر چیز که باشدقطعاً موضوع آلودگی هوا و ترافیک شهرهای بزرگ از مهم ترین دلایل دورکاری است - جزنی، . - 1388
-6-2 الزامات پیاده سازی دورکاری
عوامل حیاتی موفقیت، عوامل محدودی هستند که در موفقیت سیستم نقش حیاتی دارند و اگر سیستم بخواهد حیات خود را ادامه بدهد، باید آن ها را مهیا کند. به عبارت دیگر هر عامل حیاتی موفقیت زمینه ای است که باید کارهای مربوط به آن به بهترین وجه انجام شوند تا سیستم موفق گردد.
