بخشی از مقاله
چکیده
حل مشکلات توسعه نیافتگی شهری در کشورهای در حال توسعه به تنهایی از عهده دولت ساخته نیست.ضرورتهایی مانند ناکارامدی دستگاههای دولتی، کمبود منابع مالی و افزایش خواست مردم برای مشارکت در امور و فشار سازمانهای بینالمللی، به عنوان مشکلات مطرح شده درون شهرها میباشد. اما فعالیت مطلوب درون شهرها، بستگی به وجود شرایط مناسبی در چهار عرصه دولت، شهرداری، سازمانهای غیردولتی، و دولت محلی دارد.به لحاظ نظری دولتی که در ساختار و سیاستها و برنامهها ظرفیتی برای پذیرش مشارکت و همکاری بازیگرانی چون سازمانهای غیردولتی ندارد، بدیهی است که عرصه چندانی برای فعالیت این سازمانها فراهم نیست.همچنین در نظام کنونی اداره امور کشور که نهادهای محلی مانند شهرداری وابستگی شدید به دولت از نظر مسائل مالی و اداری دارند، عرصه چندانی برای آنها به جهت داشتن ابتکارات مدیریتی و ظرفیتسازی و ایجاد انعطاف سازمانی برای همکاری با سازمانهای غیردولتی در دسترس نیست. لذا مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی درصدد آن است که نقش و جایگاه دولت محلی را در توسعه شهری با تأکید بر ایران مورد بررسی قرار دهد.
واژهگان کلیدی : دولت محلی، شهر، توسعه شهری، مشارکت، نهادهای محلی
.1 مقدمه
اهمیّت مسائل شهری هیچ گاه به اندازه امروز، نمایان نبوده است.اکنون پس از قرنها، شهرها به عنوان مهمترین ثمرات تلاش-های تکنولوژیکی، هنری، فرهنگی و اجتماعی انسان به حساب میآیند ].در حال حاضر[ یکی از عوامل ایجاد نشاط و سرزندگی در شهرهای کوچک و بزرگ، تنوع در آنهاستنواحی. متفاوت، خصوصیات، فعّالیّتها، اندازهها، کاربریها و عملکردهای متفاوتی دارند.بعضی مکانها زنده و شلوغ و مکانهای دیگری آرام و دور افتادهاند.در این شهرها ترکیبات پیچیدهای وجود خواهند داشت: نواحی پرتراکم، نواحی یادمانی و باز، نواحی نرم - فضای سبز - ، نواحی سخت - ساختمانها - ، نواحی کهن، نواحی جدید، نواحی با ساختمانهای بلند و نواحی با ساختمانهای کوتاه، مراکز خرید و تجاری، مناطق تفریحی و گذران اوقات فراغت، و باید این تنوع را شناخت تا بتوان ویژگیهای مرتبط مناطق را تعریف کرد.در دنیای امروز با تحولاتی که در نحوه زندگی بشر روی داده و برای زندگی انسانها در قرن بیستویکم و دورههای زمانی پیشرو، طراحی فرایندهای شهری امروزی، که بتواند پاسخگوی سلایق و خواستههای مردم امروزی باشد متفاوت و زیاد است.
در روند شهرنشینی، هنر شهرسازی باید آن گونه که مسلئل روز و آینده بشر ایجاب میکند کارایی داشته باشد.به طوری که »راهبرد های طراحی یک شهر کوچک یا بزرگ باید همواره ناظر بر سه حوزه اصلی و محوری باشند : -1 حفظ بهترینهای گذشته؛ -2 توجه به نیازهای فعلی؛ -3 تدارک آینده مناسب. - «تیبالدز،» - 88: 1387در حال حاضر یک میلیارد نفر زاغهنشین در جهان وجود دارد که تبعات حضور این تعداد، عدم دسترسی 2 میلیارد و 400 میلیون نفر به امکانات بهداشتی، محرومیت 121 میلیون کودک شامل 65 میلیون دختر و 56 میلیون پسر از تحصیل، بیسوادی 575 میلیون زن، عدم دسترسی 50 درصد زنان کشورهای در حال توسعه به مامای تخصصی و پزشک، دسترسی تنها 14 درصد زنان به کرسیهای پارلمانی و وجود 800 میلیون نفر گرسنه است. - «بحیرایی و اسدی، - 32 :1388 همه این موضوعات و حل آنها در گرو داشتن نظام مدیریتی کارامد و مطلوب به همراه شهروندمداری در درون شهرها میباشد.که این خود با ایجاد نظام شورایی درون شهرها و الگوی دولت محلی قابل دسترس است.
.2 سؤال و فرضیه تحقیق
این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع و اسناد کتابخانهای و سایتهای اینترنتی در صدد است تا به این سوال که الگوی دولت محلی چگونه به توسعه شهری کمک مینماید و رابطهی بین دولت محلی و توسعه شهر چگونه است؟ و این رابطه در ایران چگونه میباشد؟ پاسخ لازم را ارایه نماید؛ بر این اساس فرضیه تحقیق این است که الگوی دولت محلی در توسعه شهرها در قرن بیستویکم با توجه به ساختار شکل گرفته در نظام جهانی و روند ارتباطات میان شهرها، این الگو می-تواند نقش و کارکرد مطلوبی را در توسعه شهرها ایفاء نماید.البته الگوی دولت محلی در ایران شکل نگرفته و توسعه شهرها روند مطلوبی را ندارند.
.3 مبانی نظری
.3,1 دولت محلی
دکتر دره میرحیدر در کتاب مفاهیم بنیادی در جغرافیای سیاسی، حکومت محلی را یک سلسه نهادهایی که به منظور حفظ و نگاهداشت روابط اجتماعی در سطح محلی - زیرملی - تأسیس میشوند، و این نهادها شامل دولت محلی1، قوه قضاییه محلی، مقامات جواز دهنده و ... میباشند؛ تعریف میکند و دولت محلی را پایینترین ردهی تشکیلاتی دولتی به منظور ساماندهی امور محلی - تکتک شهرها، شهرکها و جماعتها - میداند. - میرحیدر ، - 51 :1386براساس تعریف سازمان ملل متحد حکومت محلی تقسیمبندی سیاسی یک کشور و یا یک ایالت - در سیستم فدرال - است که به وسیلهی قانون ایجاد شده و کنترل اساسی امور محلی مانند وضع مالیات را در دست دارد که هیئت اداره کنندهی آن موجودیت خود را با انتخابات محلی به دست میآورند.
در این تعریف چند نکتهی کلیدی مورد توجه است : .1 حکومت محلی باید به وسیلهی قانون ایجاد شده باشد؛ .2 این قانون باید بر امور محلی کنترل اساسی داشته باشد؛ . 3 هیئت اداره کننده، منتخب مردم محل باشد. - مقیمی، - 340 : 1387 از دید تاریخی شایان ذکر است که قرنها قبل از پیدایی سیستمهای سیاسی امروزی، حکومتهایی در سطح واحدهای ارضیکوچک وجود داشتهاند.این حکومتهای کوچک محلی، در شرق و به ویژه در خاورمیانه، دارای سوابق تاریخی طولانی بوده-اند.تحول تدریجی این حکومتهای محلی، کوچک بوده که بعدها برای نخستین بار در تاریخ موجد امپراتوریهای بزرگی در این منطقه شدهاند . در اروپا نیز سابقهی تاریخی حکومتهای محلی به مراتب کهنتر و ریشهدارتر از سابقهی حکومتهای ملی است.در آمریکا نیز قدمت حکومتهای محلی از حکومت ایالات بیشتر است.
در این کشور، میتوان چگونگی تحولی که حکومت محلی را به حکومت ایالتی و سپس به حکومت مرکزی یعنی به حکومت فدرال آمریکا تبدیل کرده، مشاهد نمود.در اواخر قرن پانزدهم، اولین گروه کوچک مهاجران در این منطقه از جهان پیاده شدند، سپس به تدریج گروههای دیگری به آنان پیوستند و یا در قسمتهای دیگری از سرزمین پهناور آمریکا ساکن شدند.هر یک از این گروههای کوچک طبق آداب و رسوم، طرز تفکر اجتماعی، سیاسی و مذهبی خویش برای تنظیم روابط میان خود، حکومتهای محلی متناسب با نیازمندیهای گروه تشکیل دادند.این حکومتهای کوچک محلی به تدریج موجب پیدایی واحدهای بزرگتر شدند، تا بهتر به توانند منافع اقتصادی و سیاسی آنها را در قلمرو وسیعتری حفظ نمایند .به دنبال چنین تحولاتی بود که سرانجام در هنگام جنگهای استقلال، ابتدا از اجتماع سیزده ایالت مستقل قبلی، کنفدراسیون ایالات متحدهی آمریکا و سپس در سال 1788 میلادی کشور آمریکا به صورت فدرال در آمد. - قالیباف، - 85 -86 :1391
در طبقهبندی انواع حکومت، مرسوم است که صاحب نظران بین حکومت متمرکز و حکومت فدرال فرق میگذارند.گرچهحکومتهای فدرال که غولهایی مانند کانادا، استرالیا، برزیل و شوروی سابق را شامل میشوند، بیش از نیمی از خاک جهان را در بر میگیرند؛ اما سه چهارم کشورهای جهان دارای قانون اساسی واحدی هستند.حکومت متمرکز در سنت تمرکزگرای فلسفهی سیاسی فرانسه، در عقیده به این که قدرت تنها بایستی برای سهولت ادارهی امور واگذار شود و این که اجزای سرزمینی حکومت باید در تمام جوانب، تابع یک مرکز سیاسی باشند، ریشه دارد؛ اما در فدراسیونها، سطحی از دولت محلی دارای وجودی ضمانت شده در نظام سیاسی است.
برای مثال حکومت فدرال آمریکا نمیتواند به عنوان مثال بزرگراه بسازد، بیمهی اجتماعی و دستمزد بیکاری را بپردازد و یک سرویس بهداشت ملی را ایجاد کند، زیرا این وظایف در قانون اساسی ذکر نشده و بر عهدهی ایالتها میباشد. - مویر، - 251 -252 :1379 دولتهای محلی به عنوان یک بازیگر در عرصه بینالمللی و یا عاملی است که به مشکلات و مشوقهای جدید در مورد آنچه کهروند جهانی شدن به ارمغان آورده است، واکنش نشان میدهد؛ از جمله اهداف تأسیس و یا کاربرد الگوی دولت محلی میتوان
