بخشی از مقاله
چکیده
دیپلماسی عمومی فرایند ارتباط مردم یک کشور با عامه مردم کشور دیگر برای شناساندن ایده های خود و شناخت ایده های آنها و آرمان ملی، فرهنگ و هنجار و تبیین اهداف سیاست خارجی خود است. نویسندگان می خواهند به این سوال پاسخ دهند که دیپلماسی عمومی چه جایگاهی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دارد؟جمهوری اسلامی ایران با توجه به آرمانهای سلطه ستیزانه خود ، حیطهی رو به گسترش نفوذ سیاست خارجی ،رسالت اسلامی و انقلابی تلاش کرده از دیپلماسی عمومی برای نیل به اهداف خود بهره جوید.
مقدمه
از منظر حکومتها دیپلماسی در ارتباط با ارائه توصیه،شکل دادن و اجرای سیاست خارجی است.در این راستا دیپلماسی وسیلهای است که به واسطه آن کشورها از خلال نمایندگیهای رسمی و غیر رسمی همچنین سایر بازیگران به مدیریت،هماهنگی و صیانت منافع ویژه و مشخصی یا به طور کلی همه منافع خود میپردازند. تحولات نظام بینالملل و روندهای جدید جهانی، دیپلماسی را نیز متحول کرده است.
به گونهای که در کنار کاربرد دیپلماسی سنتی که از دیرباز وجود داشته است، امروزه اشکال جدید دیپلماسی، به ویژه دیپلماسی عمومی در راستای تحقق منافع ملی کشورها به کار میرود. دیپلماسی عمومی برجسته کردن و ارائه منافع ملی بوسیله اطلاعرسانی، درگیرسازی و تحت تاثیر قرار دادن مردم در سراسر جهان است.دیپلماسی عمومی،تغییری است در دیپلماسی که تحت تاثیر جهانی شدن بر قدرت صورت گرفته است.
دیپلماسی
دیپلماسی در مفهوم محدود آن،به شیوه مسالمتآمیز سیاسی در حل و فصل منازعات بین المللی اطلاق میشود ولی در شکل گسترده و وسیع آن به معنای مدیریت سیاسی خارجی است که طی آن کلیه اقدامات را که یک دولت در روابط خارجی خود در زمینههای سیاسی،اقتصادی، فرهنگی،تجاری،مالی،تکنولوژیک،امنیتی و نظامی انجام میدهد،شامل میشود. در برخی از موارد اصولا دیپلماسی،با سیاست خارجی به صورت جوهره هدفها و گرایشها در روابط دولتها با یکدیگر است،دیپلماسی پوششی است برای اجرای سیاست خارجی و راهی است جهت عملیاتی کردن هدفها،منافع و استراتژیها در محیط بین المللی. - قوام، 1384، » - 8هانس مورگنتا« دیپلماسی را هنر مرتبط ساختن عناصر قدرت ملی به مؤثرترین شکل با آن گروه از ویژگیهای شرایط بین المللی میداند که مستقیما به منافع ملی مربوط میشوند.از دیدگاه وی دیپلماسی که تدوین و اجرای سیاست خارجی کشور را در همه ی سطوح بر عهده دارد،مغز متفکر قدرت ملی است - مورگنتا، 1374،. - 242-347
دیپلماسی عمومی و ویژگی های آن
»گولیون«دیپلماسی عمومی را علت و معلول نگاهها و دیدگاههای عمومی،که طراحی و اجرای سیاست خارجی را تحت الشعاع قرار میدهند،معرفی میکند - حسینی،1384، - 63مرکز مورو،دیپلماسی عمومی را شکلدهی به افکار عمومی در سایر کشورها،تعامل میان منافع گروههای خصوصی یک کشور با منافع گروههای خصوصی در کشوری دیگر،برقراری ارتباط بین ارتباطات میان فرهنگی می داند. . - جعفری هفتخوانی،آشنا، 1386، - 183 مقایسه مؤلفههای اساسی این نوع دیپلماسی با دیپلماسی رسمی و سنتی بیانگر سه محور اساسی زیر است - روزن،1384، - 94-95
-1دیپلماسی عمومی آشکار و علنی است،درحالیکه دیپلماسی رسمی و سنتی،پنهان و غیرعلنی است؛-2 .مخاطبان دیپلماسی عمومی،گروههای هدف خاص و یا عموم مردم جامعه در دل یک ملت دیگرند،درحالیکه در دیپلماسی رسمی،مخاطبان دولتها هستند؛-3 موضوعات دیپلماسی عمومی به رفتار و تمایلات عموم مردم در دیگر کشورها مربوط میشود،درحالیکه دیپلماسی سنتی با رفتار و سیاستهای دولتها سروکار دارد.
ویژگیها و ابعاددیپلماسی عمومی را میتوان در چند گزاره و اصل بنیادی خلاصه کرد.نخست،دردیپلماسی عمومی،برخلاف دیپلماسی سنتی،هدف مرجع یا مخاطبان،عامه مردم درجوامع دیگر و به ویژه گروههای غیررسمی از جامعه مدنی هستند،ویژگی دوم دیپلماسی عمومی،شفافیت،باز بودن،انعطافپذیر وهمکاریجویانه بودن آن است،سومین شاخصه و اصل دیپلماسی عمومی،معطوف به اهداف آن است.هدف اصلی و اولیه دیپلماسی عمومی،تأثیرگذاری بر افکار و اذهان مخاطبان غیردولتی وشکلدهی به افکار عمومی برای هماهنگسازی دیدگاه و ایستار آنان نسبت به اهداف و سیاستهای یک کشور میباشد.اما اهداف و مقاصد خاص تر ومشخصتری در چهارچوب این هدف اساسی تعقیب و پیگیری میشود.
نخستین هدف،جلب حمایت اخلاقی و سیاسی افکار عمومی سایر کشورها و سپس جذب مردم جوامع به اهداف و ارزش های خود از طریق تأثیرگذاری بر اذهان و افکار آنان است؛دومین هدف در این راستا،تبیین و ترویج ارزشها،هنجارها و آرمانهای خود در بین ملتهای دیگر است؛هدف سوم،تصویر و ایمانسازی مثبت و مطلوب از اهداف،سیاست ها،کنشها و نظام سیاسی،اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی آن وارائه آن به افکار عمومی دیگران میباشد.اصل و شاخصه چهارم دیپلماسی عمومی،ابزار،وسایل و شیوههای اعمال واجرای آن در صحنه بین المللی است.
رابطه تنگاتنگی بین توسعه فناوری ارتباطات واطلاعات و دیپلماسی عمومی وجود دارد.به گونهای که برای اعمال دیپلماسی عمومی از ابزارهای رسانهای، مطبوعات، رادیو و تلویزیون،سینما،شبکههای ماهوارهای،اینترنت،کنفرانسها و همایشهای از راه دور و...استفاده میشود.بدین ترتیب،کلیه ابزار و وسایل اعمال دیپلماسی عمومی از عناصر قدرت نرمافزاری به شمار میآیند - دهقانی فیروزآبادی و رادفر،1389 ،. - 203-201برخلاف دیپلماسی سنتی که بر سیاست قهرآمیزو اجبار استوار است،بر سیاست اقناع مبتنی است.در چهارچوب سیاست اقناعی،بیش از مذاکره بر استدلال تأکید میشود - دهقانی فیروزآبادی،فیروزی، 1391، - 77
ابعاد دیپلماسی عمومی
دیپلماسی عمومی دارای سه بعد است نخستین و مهم ترین بعد ارتباطات روزانه که شامل محتوی تصمیمات مربوط به سیاست خارجی و داخلی است - - Nye,2004,32دومین بعد دیپلماسی عمومی ارتباطات استراتژیک است .که در آن مجموعه ای از موضوعات معمولی بسط می یابد سومین بعد آن گسترش روابط دامنه دار با افراد کلیدی می باشد - سلیمانی پورلک ، 1390، . - 29
دیپلماسی عمومی و سیاست خارجی
مفهوم دیپلماسی مؤید وجود دو جنبه ی سیاست خارجی است:یکی تدوین و دیگری اجرای آن.اما در واقع از آنجا که تعیین خط مشی سیاست خارجی هر کشور از متغیرهای متعددی چون مبانی فکری،ماهیت نظام بین الملل،خصوصیات و نحوهء نگرش هیئت حاکم،تواناییهای کشور،نیازهای عینی جامعه،متغیرهای جغرافیایی و فرهنگ سیاسی جامعه تأثیر میپذیرد،ازاینرو،میتوان اذعان داشت که دیپلماسی از جمله ابزارهای اجرای سیاست خارجی است و در واقع،»درحالیکه سیاست خارجی دربرگیرنده ی اهداف است،دیپلماسی ابزار و سازوکاری برای دستیابی به آن است.
چنان که اقتصاد،تبلیغات،نیروی نظامی،فرهنگ و ایدئولوژی از دیگر ابزارهای سیاست خارجی به شمار میآیند - «آلادپوش و توتونچیان،1372،. - 8درهرحال اصل بنیادین و بدیهی در این میان آن است که دیپلماسی عمومی از اهداف سیاست خارجی حمایت میکند. دیپلماسی عمومی حاصل سازگاری و انطباق میان اقدامات بازیگران غیردولتی، ارزش های سیاست خارجی و اولویت های دولت دانست. در واقع در دیپلماسی عمومی، تاکید عمده بر ترکیب فعالیت های بازیگرای دولتی و غیر دولتی - بخش خصوصی - است.
معمولا برخی از کشورها تضادها، منشاء تاریخی، سیاسی، ایدئولوژیک، فرهنگی، نژادی، قومی و زبانی دارد. در صورتی که دیپلماسی عمومی بتواند افکار عمومی کشورها را به هم نزدیک نماید، بسیاری از این تضادها می تواند به صورت مسالمت آمیز حل و فصل شود. در حقیقت یکی از پیامدهای دیپلماسی عمومی را می توان کاهش تضادها دانست که یکی از کارویژه های سیاست خارجی می باشد. - داداندیش، احدی، 1390، - 152-153
اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران
بر اساس مبانی نظری در قانون اساسی جمهوری اسلامی و عملکرد نظام سیاسی شاید بتوان به طور نسبی، اصول و مبانی زیر را برای سیاست خارجی ایران قائل شد: ظلم ستیزی و عدالت خواهی، حمایت از مستضعفین و محرومان، حمایت و دفاع از حقوق مسلمانان، اولویت به جهان سوم، مبارزه با اسرائیل و دفاع همه جانبه از نهضت های اسلامی فلسطین، ترجیح دادن ملت ها به دولت ها در روابط بین المللی، ترجیح دادن نهضت ها بر دولت ها در روابط بین المللی از جمله اصولی می باشند که در جهت قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قرار دارند.
همچنین می توان از مواردی مانند ایجاد وحدت بین مسلمانان، برقراری وتوسعه و تحکیم روابط تلاش در جهت برقراری حکومت جهانی اسلام، حاکمیت موازین اسلامی، ترجیح دادن اعتقادات بر منافع اقتصادی و تجاری در روابط دو جانبه ، تعهد نسبت به پیمان ها و قراردادها و حضور در مجامع بین المللی، اهمیت دادن به عدالت سیاسی در روابط میان دولت و اصل دعوت نام برد که در راستای پیشبرد اهداف اسلامی و فراملی قانون اساسی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران حرکت می کنند.
اهداف و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران
جمهوری اسلامی ایران نیز مانند سایر دولت ها در سیاست خارجی خود دارای ارزش ها و اولویت هایی است که می توان آنها را در اهداف سیاست خارجی مشاهده کرد. این ارزش ها و عناصر تشکیل دهنده منافع ملی جمهوری اسلامی ایران هستند.
