بخشی از مقاله
مقدمه:
درحالیکه که دیپلماسی سنتی دربرگیرنده تبادل میان نمایندگان دو حکومت است، دیپلماسی عمومی شامل پیشبرد منافع ملی یک کشور از طریق تعامل با طرفهای غیر حکومتی در دیگر کشورها است. این نوع دیپلماسی به عنوان بخشی از سیاست خارجی کشورها به حساب می آید و به عنوان بازویی قوی برای پیشبرد اهداف دولتها در دوران معاصر مورد توجه قرار گرفته است. در هر کشوری نوعی سیاستگذاری در این زمینه انجام می شود و ابزارهای مختلفی برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی، در قالب دیپلماسی عمومی مورد استفاده قرار می گیرد. در این مقاله سعی خواهد شد تا با بررسی فرآیندی دیپلماسی عمومی ایران، »اتحادیه رادیو و تلویزیون اسلامی« به عنوان بخشی از دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران مورد مطالعه قرار گیرد.
- 1 سیاستگذاری عمومی:
در تعریف سیاستگذاری عمومی با دو مفهوم سیاستگذاری و عمومی مواجه هستیم که در ادامه پس از تعاریف هرکدام با تلفیق آنها سعی خواهیم کرد تا تعریفی از سیاستگذاری عمومی ارائه دهیم . ویلیام جنکینز2 در نگاهی دقیق به سیاستگذاری، آن را این گونه تعریف می کند: »مجموعه تصمیمات متعادل بازیگر یا گروهی از بازیگران سیاسی درباره اهداف و ابزارهای دستیابی به آنها در شرایط مشخص، به شرط آنکه این تصمیمات قانوناً در چارچوب اختیارات بازیگران اتخاذ شده باشند« - هاولت و رامش، :1380 . - 8 در برخی از تعاریف سیاستگذاری آنچه که به جای اهداف مورد توجه قرار گرفته است، مشکلاتی است که بازیگران سیاسی در صدد بر طرف کردن آنها بر می آیند.
اما مساله ی دیگری که باید در اینجا مورد بررسی قرار گیرد عمومی بودن سیاستهاست. در مورد این مفهوم تعاریف متعددی ارائه شده است که می توان در مجموع این گونه بیان داشت که اگر مفهوم عمومی را مردم به شکل عام یا تمامی شهروندان یک قلمرو سیاسی مانند یک کشور در نظر بگیریم، سیاستگذاری عمومی در این سطح به معنای عمل یا عدم عمل یک دولت می باشد - شافریتز و بریک، . - 41 :1390 پس می توان این گونه نتیجه گرفت که سیاستگذاری در سطح مردم یک کشور، به تصمیمات دولت برای بر طرف کردن مشکلات و یا رسیدن به اهداف مطلوب، در حیطه ی وظایف و اختیارات آن دولت باز می گردد.
اما برای سیاستگذاری در سطح عموم رویکردهای متفاوتی وجود دارد. واین پارسونز - 1385 - 3 رویکردهای مختلف کثرت گرا ، نخبه گرا، نئومارکسیستی، شبکه ای، گفتگوی سیاستگذاری، نهادگرایی و رویکرد مرحله ای و چرخشی را برای امر سیاستگذاری مطرح می کند و بیان میدارد که علیرغم تنوع رویکردها در خطمشیگذاری عمومی، یکی از روشهایی که از همه مهمتر بوده و هنوز دولتها براساس آن عمل میکنند، روش عقلایی تصمیم گیری است که اصطلاحاً به آن چرخه خطمشیگذاری میگویند. این مدل دارای مراحل صورت بندی مساله، بررسی راه حلها و دستورگذاری،تصمیم گیری، اجرا و ارزیابی است - پارسونز، :1385 . - 122 مدل فرایندی را می توان به شکل زیر نشان داد: در ادامه سعی خواهیم کرد تا هرکدام از مراحل بالا را به طور مبسوط مورد بررسی قرار دهیم تا بتوانیم با استفاده از آن ها سیاستگذاری در حوزه ی دیپلماسی عمومی ایران را تبیین نماییم.
- 1-1 صورت بندی مساله:
مشکلات سیاستی در واقع همان نیازها و ارزشهای تحقق نیافته و یا فرصتهای از دست رفته برای پیشرفت - از طریق انجام اقدامات جمعی - میباشند. اطلاعات مربوط به ماهیت، دامنه و شدت هر مشکل از طریق انجام عملیات »صورت بندی مشکل« قابل حصول است. این مرحله که مهمترین مرحله ی سیاستگذاری است، فرآیندائماً تکرار شوندهی تجزیه و تحلیل سیاستی میباشد؛ فرآیندی است که در طی آن تعبیرهای متناقض ذینفعان مختلف در خصوص هر مشکل مورد بررسی و تحقیق قرار میگیرد. صورت بندی مشکل در حقیقت یک نظام هدایت مرکزی یا نوعی مکانیسم هدایت کننده میباشد که در موفقیت مراحل بعدی تجزیه و تحلیل سیاستی مؤثر است.
صورت بندی دقیق مسأله، متضمن بررسی ارتباطات درونی میان سه عنصر سیاستهای عمومی، سهام داران سیاستی - افراد درگیر سیاست - و محیط سیاستی می باشد. سیاستهای عمومی مجموعه گستردهای از گزینههای مرتبط - به مقام تصمیم نه عمل - هستند که توسط هیاتها و مقامات دولتی اتخاذ میشوند. این مجموعه ای از موضوعات همچون دفاع ، انرژی ، بهداشت ،آموزش، رفاه و جرم هستند که می توانند بسیار متفاوت و گاها متضاد باشند. سهام داران سیاستی؛ افراد، گروهها و سازمانهای درگیردر سیاستها هستند که می توانند دولتی یا غیر دولتی باشند و محیط مشکل سیاستی، بافت مشخصی است که در آن رخدادهای احاطه کننده یک موضوع سیاستی بوقوع میپیوندند.
البته آن گونه که به نظر می رسد در تمام مشکلات سیاستی، موارد مذکور همزمان حضور نداشته باشند و هرکدام از این عوامل به تنهایی قادر به تشکیل مشکل سیاستی می باشند. از این رو باید در هر مشکل سیاستی به عوامل دخیل در شکل گیری آن مساله مراجعه کرد، تا بتوانیم راه حلهای مورد نظر در سیاستگذاری را بر اساس آن ها تدوین کرد. در ادامه به صورت بندی مسائل سیاستی در حوزه دیپلماسی عمومی ایران خواهیم پرداخت. برای این منظور ابتدا مفهوم دیپلماسی عمومی و اهداف و مسائل مورد نظر آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد و سپس با بررسی جایگاه آن در سیاست خارجی، مسائل این حوزه را در موضوعات منافع ملی و هویت ایرانیان توصیف می نماییم و راه حلهای مناسب را ارائه خواهیم نمود.
