بخشی از مقاله
چکیده
هدف تحقیق حاضر بررسی نقش سرمایه فکری و اخلاق حرفهای در سازمان کوانتومی بود. نوع تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر اجرا توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری کارکنان فرودگاه شهید هاشمینژاد مشهد در سال 96-95 بودند که از میان آنها با استفاده از جدول مورگان و به روش نمونه گیری تصادفی ساده 120 نفر انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه استاندارد سرمایه فکری بنتیس با 42 گویه در سه مولفه - سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه رابطه ای - ، پرسشنامه استاندارد اخلاق حرفه ای با 45 گویه ددر مقیاس 7 درجه ای لیکرت و پرسشنامه استاندارد سازمان کوانتومی با 27 گویه در شش مولفه - اعتماد، ارزش ها، تفکر با هم، گفت و گو، یادگیری و معنویت - استفاده شد.
روایی پرسشنامه ها به صورت صوری و محتوایی بررسی شد. پایایی پرسشنامه ها از طریق ضریب آلفای کرانباخ برای سرمایه فکری 91 صدم، اخلاق حرفه ای 82 صدم و سازمان کوانتومی 85 صدم برآورد شد. تحلیل داده ها در دو سطح توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزار Spss انجام گرفت. یافته-ها نشان داد که مولفههای سرمایه فکری و اخلاق حرفهای رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد. همچنین اخلاق حرفهای و سرمایه فکری پیش بینیکننده سازمان کوانتومی میباشند؛ بنابراین هرچه مولفههای سرمایه فکری و اخلاق حرفهای در سازمان افزایش یابد، امکان شکلگیری سازمان کوانتومی بیشتر میشود.
مقدمه
با ورود به قرن بیست و یکم، سازمانها با تغییرات شدیدی مواجه شدهاند که انطباق و هماهنگی با روند این تغییرات، از طریق انطباق خطی میسر نیست و نیازمند انطباق خلاق است. از این رو یکی از رویکردهای جدید پاسخگویی به عدم قطعیت و تغییر و تحول سازمان، سازمان کوانتومی است. اصطلاح کوانتوم در سال 1920 برای توصیف فیزیک جدید ارائه شد که به هر ذره کوچکتر از اتم در دنیای فیزیکی اطلاق میشود. کوانتوم به معنای ذره در حال حرکت و پیام کوانتوم این است که کل اجزای جهان و از جمله انسانها موجوداتی پویا، آگاه و مرتبط به هم هستند - کامیک و ارسیتین1، . - 2008گسترش نفوذ علمی فیزیک کوانتوم و قابلیت آن در تبیین بسیاری از پدیدههای ناملموس و پیچیده موجب شد تا مفاهیم تئوری کوانتوم، در قالب پارادایمی نوین در علم مدیریت، مورد استفاده قرار گیرد.
این پارادایم، ضمن برخورداری از قابلیت تبیین بسیاری از مفاهیم پیچیده سازمانی، چشمانداز جدیدی، به روی علم سازمان و مدیریت گشوده است. اندیشههای کنونی درباره پویاییهای محیطی و سازمانهای ارگانیک ظهور نسل جدیدی از سازمانها،که از آنها با عنوان سازمان کوانتومی یاد میشود. سازمانهای کوانتومی، از خصوصیات و ویژگیهای معینی برخوردارند که آنها را از سازمانهای مبتنی دیگر متمایز میسازد، سازمان کوانتومی، سازمانی است در حال تغییر مداوم، وفقپذیر، چابک و بدون مرز که در آن نوآوری و اطلاعات، آزادانه در جریان است، به نظر میرسد یکی از دلایل قابلیتهای فوق، فاصله گرفتن ساختار سازمانی این سازمانها، از ساختار سنتی سلسله مراتبی و هرمی میباشد.
این سازمانها، از قابلیت به حداکثر رساندن مزایای شبکهای بودن، یعنی سرعت و انعطافپذیری برخوردارند و در آنها ارتباطات، چند جهته و کارکنان چند مهارته و اعتماد در سطح بالا است - شیلتون و مکنا و دالینگ2، 2002 ص . - 28-1 همچنین نقش رهبری در سازمانهای کوانتومی جلوگیری از بینظمی در سازمان است و این امر به کمک خلاقیت، مدیریت دانش، سرمایه فکری و مشارکت کارکنان محقق میشود - فینکل من3، . - 2006 توجه به این موضوع که سازمانها با تغییرات سریع و شگفت آوری مواجه هستند، بقاء و موفقیت آنها به قابلیتها و شایستگیهایی بستگی دارد که باید برای سازگاری با این تغییرات توسعه یابند.
قابلیتهای سازمانی، در سازمانهای کوانتومی مبتنی بر سرمایه فکری است و مالکیت سرمایه فکری، سازمانها را به تواناییهای خاصی مجهز میسازد - خورشیدی و پاشازاد، . - 1392 به عقیده هانگ و وو مدیرت دانش و سرمایه فکری به هم وابسته و شامل طیف وسیعی از فعالیتهای فکری از خلق دانش تا نفوذ دانش هستند - هانگ و وو4، . - 2010 در اقتصاد دانش محور سرمایه فکری بخش مهمی از ارزش شرکتها محسوب میشود. توانایی برای مدیریت و کنترل سرمایه فکری مستلزم آن است که شرکتها بتوانند سرمایه فکری را شناسایی، اندازهگیری و گزارش کنند - پهلوانی، . - 1391 سرمایه فکری یک پایگاه منابع جدید است که از طریق آن سازمان میتواند به رقابت بپردازد.
سرمایه فکری عبارت است از تلاش برای استفاده موثر از دانش در مقابل اطلاعات، سرمایه فکری اصطلاحی برای ترکیب دارایی ناملموس بازار، دارایی فکری، دارایی انسانی و دارایی زیرساختاری است که سازمان را برای انجام فعالیت-هایش توانمند میسازد - لسنکوا و لوپینا6،2016؛ بایلی و ساندرف . - 2007 امروزه پیچیده شدن روز افزون سازمانها و افزایش میزان کارهای غیراخلاقی در محیطهای کاری توجه مدیران را به ایجاد و حفظ اخلاق حرفهای در همه سازمانها ضروری کرده است.
در خلال دو دهه گذشته مطالعات نظاممند در زمینه موضوعات مربوط به اخلاق حرفهای رو به گسترش نهاده است؛ به-طوری که اخلاق حرفهای از جنبههای مختلف توسط صاحبنظران مورد بررسی قرار گرفته است. ازجمله تحقیقات انجام شده در این زمینه میتوان به تحقیقات انجام شده توسط - کلاتساداتی و همکاران، 1390؛ قاسم زاده و همکاران، 1395؛ میچایلسون7، 2010؛ زوتشی8، 2010؛ هیومن و ریانب1، 2011؛ ناخئی2، 2011؛ ویتز3، - 2010 اشاره کرد.
همچنین ظهور اقتصاد جدید مبتنی بر دانش و اطلاعات، منجر به افزایش علاقه مجققان به مطالعه در حوزهی سرمایه فکری شده است. مروری ادبیات تحقیق نشان میدهد تاکنون اکثر مطالعات تجربی انجام شده در زمینه سرمایه فکری در سازمانهای تولیدی انجام گرفته و این موضوع در سازمانهای خدماتی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از طرفی در دنیای امروزی اهمیت داراییهای ناملموس سازمان از قبیل استراتژهای مدیریت دانش و سرمایههای فکری ضرورتی انکارناپذیر است.
در واقع اهمیت موضوع دانش در دهه اخیر و با توجه به تغییر در دنیای رقابت دانشمحور، مدیریت سرمایه فکری را به امری بسیار مهم و حیاتی تبدیل کرده است و اینکه تاکنون پژوهشی در زمینهی پیشینه ارتباط بین اخلاق حرفهای و سرمایه فکری در سازمانهای کوانتومی یافت نشد، توجه به اهمیت موضوع فوق، پژوهش حاضر بر آن است تا تاثیر سرمایه فکری و اخلاق حرفهای با یک سازمان کوانتومی مانند فرودگاه هاشمینژاد مشهد بسنجد.
مبانی نظری
در اقتصاد دانش محور سرمایه فکری بخش مهمی از ارزش شرکتها محسوب میشود. توانایی برای مدیریت و کنترل سرمایه فکری مستلزم آن است که شرکتها بتوانند سرمایه فکری را شناسایی، اندازهگیری و گزارش دهند - رحیمی و همکاران، . - 1394 سرمایه فکری از نگاه مدیریتی، مجموع سرمایه انسانی و ساختاری نظیر دانش، تجربه کاربردی، فناوری سازمان، روابط و مهارتهای تخصصی است که با خلق مزیت رقابتی، حیات سازمان در بازار را به ارمغان میآورند - گراملدی،کریسر و روچ4، 2012 ؛ گوگان و همکاران، . - 2014 استوارت اعتقاد دارد سرمایه فکری مجموعهای از دانش، اطلاعات، داراییهای فکری، تجربه، رقابت و یادگیری سازمانی است که میتواند برای ایجاد ثروت به کار گرفته شود.
در واقع سرمایه فکری تمامی کارکنان، دانش سازمانی و تواناییهای آن برای ایجاد ارزش افزوده در بر میگیرد و باعث منافع رقابتی مستمر میشود - بولستینو و بورز5، . - 2008 بوتیس6 سرمایه فکری را به عنوان مجموعهای از داراییهای نامشهود نظیر منابع، تواناییها و رقابت تعریف میکند که از عملکرد سازمانی و ایجاد ارزش به دست میآیند. در تعریف دیگر، سرمایه فکری مجموعه ای از ذخایر دانش است که سازمان از آنها بهعنوان مزیت رقابتی بهره میبرد - بوتیس، . - 2009 هرچند تعاریف سرمایه فکری بهطور کامل یکسان نیستند، هم-گرایی کلیای در مفهوم آن دیده میشود. بهطور کلی، اندیشمندان حوزه سرمایه فکری روی سه سازه اصلی اتفاق نظر دارند:سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه و سرمایه ارتباطی.
سرمایه انسانی: سرمایه انسانی بهعنوان یک منبع نوآوری و بازسازی استراتژیک، برای سازمانها مهم است. یک سرمایه انسانی که سطح بالاتری دارد اغلب با بهرهوری بیشتر و درامدها و یا حقوق و مزایای بالاتر تداعی میشود.
سرمایه ساختاری: سرمایهی ساختاری زیر ساختار حمایتی سرمایه انسانی محسوب میشود و ابزاری است برای تقسیم کردن و انتقال دانش و در برگیرنده سرمایه ای سازمانی نظیر نوآوری، فرایندها و فرهنگ سازمانی، و نیز سرمایه نوسازی و توسعه، نظیر حق ثبت محصولات و تلاشهای آموزشی است - چو وهمکاران10، 2006؛ یاسین و همکاران؛ . - 2016 از سرمایه ارتباطی با عنوان ارزش روابطی که به روابط تجاری منتهی میشود یاد میکنند و شامل دانش موجود در همه روابطی است که سازمان با مشتریان، رقبا، تامین کنندگان، انجمنهای تجاری و یا دولت برقرار میکند.
