مقاله رابطه اخلاق کار اسلامی با تعلق خاطر کاری در معلمان آموزش و پرورش شهرستان خوسف

بخشی از مقاله

خلاصه
اخلاق کار اسلامی یک جهت گیري به سوي کار و رویکردهاي شغلی به عنوان یک ارزش در زندگی بشر است . این مقاله با هدف بررسی رابطه اخلاق کار اسلامی با تعلق خاطر کاري معلمان شهرستان خوسف در سال تحصیلی 93- 92 انجام شد . روش پژوهش از نوع همبستگی – توصیفی می باشد . یافته ها نشان داد که بین اخلاق کار اسلامی با تعلق خاطر کاري معلمان و ابعاد سه گانه تعلق خاطر کاري رابطه مثبت و معنی داري وجود دارد ، همچنین یافته ها نشان داد که اخلاق کاري اسلامی قابلیت پیش بینی تعلق خاطر کاري را دارد .

کلمات کلیدي: اخلاق کار اسلامی ، تعلق خاطر کاري ، سازمان .

مقدمه

در سال هاي گذشته توجه و علاقه زیادي به موضوع تعلق خاطر کارکنان1 نشان داده شده است . بسیاري بر این عقیده هستند که تعلق خاطر کارکنان پیش بینی کننده نتایج کارکنان ، موفقیت سازمانی وعملکرد مالی است - هارتر2 و همکاران ، 2002؛ میسی3 و همکاران ، 2009 ؛ ریچمن 4و همکاران،. 2008 - با این حال نظرسنجی هاي انجام شده بوسیله شرکت هاي نظرسنجی ومشاوران نشان می دهد که میزان تعلق خاطر کارکنان در سازمان ها بسیار پایین تر و حتی رو به کاهش است - فیدرمن5 ، . 2009 -

عمده سازمان ها از وجود نداشتن تعلق خاطر کارکنان رنج می برند که این موضوع منجر به تحمیل هزینه هاي گزافی به سازمان ها شده است - لیف6 ،.2005 -  در تبیین وضع اسفناك سازمان ها از نظر تعلق خاطر صاحب نظران از عبارت هایی مانند شکاف تعلق خاطر ، حضور فیزیکی در محل کار ، درگیر شدن در امور شخصی وکارکنان نامرئی استفاده کرده اند . از طرفی دیگر شکل گیري جنبش روانشناسی مثبت گرا نیاز به انجام پژوهش هاي سازمانی مثبت گرا و رفتار سازمانی مثبت گرا را تشویق می کند - لاتنز و یوسف7 ،. 2007 -

صاحب نظران این حوزه تعلق خاطر را یکی از مولفه هاي مورد توجه روانشناسی مثبت گرا ذکر کرده اند - بیکر و شفلی 8 ، .2008 -  ویلیام کان به عنوان اولین پژوهشگر حوزه تعلق خطر ، آن را استفاده از تمام وجود خویش در ایفاي نقش هاي کاري تعریف می کند . در تعلق خاطر افراد در ایفاي نقش تمام ابعاد فیزیکی ، شناختی و عاطفی خویش را به کار گرفته یا ابراز می کنند .

فقدان تعلق خاطر منفک کردن خویش از نقش هاي کاري است . در فقدان تعلق خاطر افراد به طور فیزیکی ، شناختی و عاطفی از نقش کاري خویش منفک هستند - کان1 ، . 1990 - تعلق کاري فرآیند ذهنی مثبت در رابطه با انجام کار است که به وسیله سه شاخص سرزندگی 2، فدایی شدن3 و مجذوب شدن4 متمایز می شود .

. سرزندگی : اشاره به سطح بالاي انرژي ، انعطاف پذیري در زمان کار و کوشش ، پافشاري و سماجت در انجام کار دارد ، حتی در مواقعی که از نظر زمان فرد مشکل دارد .

فدایی شدن : حیطه عاطفی – شناختی است که فرد در رابطه با کار احساس اشتیاق ، الهام بخشی ، غرور و افتخار و چالش برانگیزي می کند که این سطح در درگیر شدن محکم با کار است که به سمت شناسایی سطوح کار پیش می رود .

مجذوب شدن فرد: عمیقاً مشغول کار بوده ، تمرکز کامل روي کار دارد که در چنین وضعی زمان سریع می گذرد و جدا کردن فرد از کار مشکل است - شفلی و بیکر ،. - 2003 کارمندان داراي تعلق کاري بالا ، کارشان را با معنی ، رغبت برانگیز و چالشی می دانند به طوري که آن ها تمایل به بکاربردن دانش ، مهارت و منابع جهت توسعه کاري دارند - بیکر و دمروتی5 ،2008 ؛ شفلی و همکاران ،. 2002 -

میسی و همکاران براي تعلق خاطر دو بعد انرژي روانی - در باطن - 6و انرژي رفتاري - در ظاهر - 7 قائل هستند . در بعد انرژي روانی که از آن به عنوان احساس تعلق خاطر نیز نام می برند چهار مولفه ي اساسی احساس فوریت ، احساس متمرکز بودن ، احساس شدت و احساس اشتیاق مطرح هستند  . بعد رفتاري نیز چهار مولفه پایداري ، ابتکار عمل ، گسترش نقش و سازگاري با تغییرات را شامل می شود - میسی و همکاران ، . 2009 -

تعلق کاري رویکردي جهت فهم بهتر تجربه کاري معلمان و متضاد فرسودگی شغلی است . تعلق کاري یکی از مفاهیم اساسی در رابطه با انجام کار است و یافته هاي نشان می دهد که کارکنان داراي تعلق کاري داراي خصوصیات زیر می باشند -1: خوشبختی ،شادي ، شور و شوق ؛-2 سلامت بهتر جسمی و روانی ؛-3 بهبود عملکرد شغلی ؛ -4 افزایش توانایی خلاقیت در کار و منابع انسانی ؛-5 توانایی انتقال تعهد خودشان به دیگران - بیکر و شفلی ،. 2008 -

با ایجاد تعلق خاطر کاري در کارکنان هم افزایی هاي مثبتی بین فرد و سازمان رخ می دهد که براي هر دوگروه پیامدهاي مثبتی به همراه دارد . این پیامدها می توانند شامل : نگرش هاي شغلی مثبت و شناخته شدن قوي با کار ، سلامت ذهنی و روانی شامل احساسات مثبت وکاهش تحلیل رفتگی ، عملکرد درون شغلی و برون شغلی بهتر ، افزایش انگیزش درونی ، ابتکار عمل فردي و رفتار پیش قدم ، کسب منافع شغلی و شخصی باشد . بالا بودن سطح تعلق خاطر کارکنان براي سازمان پیامدهاي مثبت زیر را به دنبال دارد : نگهداشت نیروهاي مستعد ، تصویر ذهنی مثبت از شرکت ، عملکرد کسب وکار ، بازدهی مالی یا کیفیت خدمات - سیمون و آلبرت 8، . 2010 -

از طرفی با توجه به نقش آموزش و پرورش و رسالت عظیمی که معلمان در این بین بر عهده دارند ، شناخت ویژگی ها ونیازهاي کارکنان ، پاسخگویی مناسب و به موقع به این نیازها توسط مسئولان ، سبب افزایش انگیزه و بهره وري در آنان می شود . مباحث اخلاقیات کار ، تعلق خاطر کاري ، تعهد سازمانی و رضایت شغلی هر کدام از مهم ترین موضوعاتی هستند که در هنگام سرمایه گذاري آموزش و پرورش باید مد نظر قرار گیرد . و به نظر می رسد یکی از عواملی که می تواند تعلق خاطر کاري افراد را در سازمان پیش بینی کند ، اخلاق کار اسلامی است .

اخلاق کار9 یک هنجار فرهنگی است که به انجام مناسب و خوب در جامعه ، ارزش معنوي مثبت می دهد و بر این باور است که کار فی نفسه داراي یک ارزش ذاتی است - توسلی و نهاوندي ، . - 1387 اخلاق کار اسلامی10 نیز به عنوان مجموعه اي از اصول اخلاقی و معنوي در بافت اسلامی است که آنچه درست است را از نادرست متمایز می سازد - ریزك11 ،. 2008 -

اخلاق کار اسلامی گرایش و تمایل نسبت به کار ، و کار را به عنوان یک فضیلت در زندگی بشر دیدن است - رکمن 1،. 2010 - به سخن دیگر ، اخلاق کار اسلامی یک جهت گیري به سوي کار و رویکردهاي شغلی به عنوان یک ارزش در زندگی بشر است - رکمن ،2010 - ؛ جهت گیري اي که مشارکت و درگیري معتقدان را در محیط کار شکل داده ، تحت تاثیر قرار می دهد و بیان می کند که کار در میان نیازهاي شخصی ، یک ارزش است - علی و الاوهان2 ، . 2008 -

در واقع اخلاق کار اسلامی از خصیصه اخلاقی همه آنچه که یک مسلمان باید در سفر زمینی اش بر اساس راهنمایی و دستورات الهی انجام می دهد تفکیک ناپذیر است و بر اساس چهار مفهوم اولیه تلاش ، رقابت ، شفافیت و رفتار و مسئولیت اخلاقی ساخته شده است - علی و الکاظمی3 ، .2007 - اکثر تحقیقات که در مورد اخلاق کار و در این حیطه صورت گرفته است در غرب و متمرکز بر اخلاق کار پروتستانی4 و مبتنی بر تجارب کشورهاي آمریکایی و اروپایی است.

مفهوم اخلاق کاري پروتستانی را وبر بر اساس رابطه علی بین اخلاق کار وتوسعه نظام سرمایه داري در جوامع غربی ارائه کرد - یوسف5 ، . - 2001 در حالی که سرچشمه اخلاق کار اسلامی ، قرآن وگفتار و اعمال پیامبر اسلام - ص - و ائمه اطهار است . مبناي اخلاق کار در اسلام را باید در خصیصه ي اخلاقی گریزناپذیر همه اعمال بشر ومسئولیتی که یک موجود انسانی دارد جستجو کرد .

این مسئولیت در مقابل اعمال خود فرد ، چه زن و چه مرد ، نه تنها نسبت به کارفرما یا کارگر بلکه هم چنین ، در رابطه با خود کار در حد توانایی عامل یا کارگر وجود دارد - نصر ،.1378 - دیدگاه هاي اخلاق کار اسلامی به کار فضیلت و شرافت بخشیده است . اخلاق کار اسلامی کار را به سان عبادت و فضیلت در نظر گرفته است.

اخلاق کار اسلامی کار خلاق را به عنوان منبع شادي وکمال می داند وکار سخت و سخت کوشی را فضیلت می داند و عقیده دارد افرادي که سخت کار می کنند به احتمال زیاد در زندگی موفق خواهند بود و پیشرفت می کنند ؛ و باالعکس افرادي ه سخت کوش نیستند در زندگی موفق نخواهند بود - علی ،1988 ؛ یوسف ،. - 2000 ارزش کار در اسلام بیشتر ناشی از قصد و نیت کار است تا نتایج - شیخ طوسی ، 1378 ؛ ریزك ،. 2008 -

به نظر می رسد در زمینه ارتباط بین اخلاق کار اسلامی با تعلق خاطر کاري ، پژوهشی به طور مستقیم انجام نشده است اما به پژوهش هاي زیر می توان اشاره نمود .آمبرت و هوگان - 2009 - 6 در مطالعه اي در یک مطالعه خصوصی در خاورمیانه دریافتند که اخلاق کار بیشترین تاثیر را بر رضایت شغلی داشته است - به نقل از یوسف ، . - 2001 همچنین - یوسف ،2001؛ رکمن ، - 2010 طی مطالعات خود دریافتند که اخلاق کار اسلامی هم رضایت شغلی وهم تعهد سازمانی را تحت تاثیر قرار می دهد .

همچنین علی و الکاظمی - 2007 - در پژوهشی نشان دادند که همبستگی قوي بین اخلاق کار اسلامی و وفاداري به سازمان وجود دارد . همچنین عبداللهی چنذانق و نجات - 2010 - 7 ، به این نتیجه رسیدند که میزان اخلاق کار اسلامی در بین معلمان در سطح بالایی قرار دارد و اخلاق کار با اعتقاد با ارزش هاي مذهبی ، فرهنگی ، سیاسی و اقتصادي داراي رابطه معنی داري است . مطالعات - لنگفرد و پارکز8 ،2008 ؛ مانچلا و کاندولاپتیو 9، 2011 - نشان داد که تعلق خاطر با نیت ترك کار و نیت جابجایی رابطه منفی و با تعهد سازمانی و ماندگاري مورد انتظار رابطه مثبت دارد .

اخلاق کار اسلامی ، به عنوان یکی از موضوعات مطرح در سازمان هاي امروزي ، تحت تاثیر عوامل مختلف درون سازمانی و برون سازمانی قرار دارد . شناسایی و تحت کنترل درآوردن این عوامل ، می تواند به ارتقاي سطح اخلاقی کارکنان و به تبع آن بهره وري آنان کمک کند . از سویی با توجه اینکه تعلق خاطر کاري از جمله سازه هاي تاثیر گذار وتعیین کننده در رفتار کارکنان است .

 هم چنین با توجه به بافت مذهبی و اسلامی ایران، اخلاق کار اسلامی نشات گرفته از قرآن و رهنمودهاي پیامبر اکرم - ص - و ائمه اطهار از جمله متغیرهاي مهم و تعیین کننده ي تعلق خاطر کاري است . بجاست که رابطه بین اخلاق کار اسلامی را با تعلق خاطر کاري در میان معلمان شهرستان خوسف مورد بررسی قرار دهیم تا بتوانیم با توسعه و ترویج اصول اخلاق کار اسلامی ، تعلق خاطر کاري را در معلمان نیز توسعه دهیم و گامی در جهت افزایش بهره وري نیروي انسانی و به تبع آن سازمان برداریم .