بخشی از مقاله
چکیده
بهزیستی روانشناختی افراد جامعه بزرگترین پشتوانه هر کشور برای پیشرفتهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است و هرگونه سرمایه گذاری مادی یا آموزشی در این زمینه را باید نوعی سرمایه گذاری بنیادی تلقی کرد. به خصوص اینکه زندگی مطلوب ریشه در اعتقادات و آموزشهای دینی ما مسلمانان دارد . بهزیستی روانشناختی برای ارضاء نیازهای اساسی و بهبود کیفیت زندگی و اخلاق کاری انسان لازم است. پژوهش ها نشان داده است که جواخلاقی درون سازمان، بهزیستی روانشناختی کارکنان را به صورت معناداری تحت تاثیر قرار می دهد. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین اخلاق اسلامی کار و بهزیستی روان شناختی در بین معلمان صورت گرفته است.
در این مطالعه توصیفی - همبستگی، تعداد 120 معلم که در سال91 در آموزش و پرورش شهرستان منوجان مشغول به کار بودند با میانگین سنی 41 سال به شیوه تصادفی انتخاب شدند و به مقیاس اخلاق اسلامی کار الکاظمی - - 2007 و پرسشنامه بهزیستی روانشناختی ریف - 1980 - پاسخ دادند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل رگرسیون و آزمون تحلیل واریانس چند متغیره و به کمک نرم افزارSPSS19 انجام شد.
نتایج تحلیل داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیری در سطح معناداری p<0/001 نشان داد که بین اخلاق اسلامی کار و بهزیستی روانشناختی معلمان رابطه مثبت معنی داری وجود دارد. بر اساس یافته های این پژوهش بین اخلاق کار اسلامی و بهزیستی روانشناختی،رابطه وجود دارد و اخلاق اسلامی کار می تواند بهزیستی روانشناختی را پیش بینی کند. بنابراین افراد تحت تاثیر اخلاق کاری اسلامی از سلامت روان بیشتری برخوردارند و با آرامش بیشتری به کار و فعالیت خود ادامه می دهند.
-1مقدمه
اخلاق، که مجموعه ای از بایدها و نبایدها و جزو فطریات و بدیهیات عقلی بشر است، یکی از مهمترین هدفهای پیامبران در نظر قرآن است؛ زیرا اعتلا و سعادت انسان در گرو پایبندی و آراستگی به اخلاق الهی است تا جایی که پیامبر اکرم - ص - هدف از بعثت خود را تکمیل مکرمتهای اخلاقی بیان فرموده اند. "کار" به آن دسته از فعالیتهایی اطلاق می شود که، با هدف کسب درآمد و رفع نیازهای فردی و اجتماعی انجام می شود.
اخلاق کار، که یکی از زیر شاخه های اخلاق کاربردی است از جایگاه ویژه ای برخوردار است؛ زیرا هر انسانی می پذیرد که در هر کاری نیازمند رعایت دسته ای از بایدها و نبایدهای اخلاقی است که بدون رعایت آنها نتیجه مطلوب حاصل نمیشود - مشایخی پور، . - 1390 اخلاق کار، متعهد شدن توان ذهنی، روانی و جسمانی فرد یا گروه به اندیشه جمعی در جهت اخذ قوا و استعداد درونی گروه و فرد برای توسعه به هر نحو است.
اخلاق کار مهمترین عامل فرهنگی در توسعه اقتصادی محسوب می شود - تودارو ، . - 1364 اهتمام و توجه قرآن به اخلاق و تأکید پیامبران عظام و ائمه دین بر متخلق شدن به آن حکایت از نقش بی بدیل آن در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد - شریف رضی، بی تا - . اخلاق کار، حوزه ای از فرهنگ یک جامعه بشمار میرود که باورها، ارزش ها و هنجارهای مربوط به کار را در بر می گیرد و ضمن اینکه در سیر تاریخی و تحولات جوامع در نزد جوامع گوناگون، تعبیری متفاوتی وجود دارد، از اهمیت و ارزش زیادی نیز برخوردار بوده . از منظر جامعه شناسی، اخلاق کار عبارت از باورها، ارزش ها و هنجارهای حوزه فعالیت های اقتصادی و بویژه تولیدی است که ریشه در ارزش ها و نظام فرهنگی جامعه دارد. این بخش از باورها، ارزش ها و هنجارها شدت متاثر از فرآیندهای اجتماعی شدن فرد و بویژه نهادهای تعلیم و تربیت در جامعه است.
اخلاق اسلامی کار که ریشه در آموزه های قرآن و پیامبر مکرم اسلام - ص - دارد، بر اجتناب از تنبلی، تلاش برای بهزیستی و رفاه خود و جامعه، کار مشروع و خداپسندانه، دقت در صحت و سقم کارهایی که انجام می شود، اجتناب از فریبکاری، کم کاری وگرایش به نوعدوستی و انسان دوستی در حین انجام کار مبتنی است - علی و الکاظمی،. - 2007 در سالهای اخیر، گروهی از پژوهشگران حوزه سلامت روانی ملهم از روان شناسی مثبت نگر، رویکرد نظری و پژوهشی متفاوتی برای تبیین و مطالعه مفهوم سلامت روان برگزیده اند. آنان سلامت روانی را معادل کارکرد مثبت روان شناختی، تلقی و آن را در قالب اصطلاح "بهزیستی روان شناختی "مفهوم سازی کرده اند.
این گروه نداشتن بیماری را برای احساس سلامت کافی نمی دانند، بلکه معتقدند که داشتن احساس رضایت از زندگی، پیشرفت بسنده، تعامل کارآمد و مؤثر با جهان، انرژی و خلق مثبت پیوند و رابطه مطلوب با جمع و اجتماع و پیشرفت مثبت ، از مشخصه های فرد سالم است - رایان و دکی ، . - 2001 یکی از مهم ترین مدلهایی که بهزیستی روان شناختی را مفهوم سازی و عملیاتی کرده ، مدل چند بعدی ریف و همکاران است. ریف بهزیستی روان شناختی را تلاش فرد برای تحقق تواناییهای بالقوه واقعی خود می داند. این مدل از طریق ادغام نظریه های مختلف رشد فردی - مانند نظریه خود شکوفایی مزلو و شخص کامل راجرز - و عملکرد سازگارانه - مانند نظریه سلامت روانی مثبت جاهودا - شکل گرفته و گسترش یافته است - کامپتون، . - 2001
پیشینه پژوهش
در زمینه اخلاق کاری و بهزیستی روانشناختی پژوهش های مهمی در داخل و خارج از کشور انجام گرفته که به شرح زیر مورد بررسی قرار می گیرند:
- خسروی - 1387 - پژوهشی تحت عنوان بررسی رابطه اخلاق کاری با تعهد سازمانی و رضایت شغلی در دبیران شهرستان ارسنجان انجام داده و به این نتیجه رسیده که: الف: بین اخلاق کاری و مولفه های رضایت شغلی رابطه معنی داری وجود دارد. ب: بین اخلاق کاری و مولفه های تعهد سازمانی رابطه معنی داری وجود دارد.
- نهاوندی - 1387 - پژوهشی تحت عنوان بررسی اخلاق کاری در میان کارکنان دانشگاه تهران با تاکید بر جنسیت انجام داده، که نتایج زیر را به همراه داشته است. الف - جنسیت بر اخلاق کاری تاثیر ندارد. ب - تاثیر مشارکت در کارع بر اخلاق کاری مردان بیشتر از زنان است. ج - سابقه و تاهل هیچ تاثیری بر اخلاق کاری زنان و مردان ندارند. د - امید به آینده شغلی بر اخلاق کاری مردان و زنان تاثیر مثبتی دارد.
- پاربوتیا و دیگران - 2008 - پژوهشی تحت عنوان اخلاقیات و مذهب انجام داده و نشان می دهد که بین نوع مذهب و اخلاق کاری رابطه معنی داری وحود دارد. در این پژوهش نوع مذهب به مسلمان بودن، بودایی، هندی و غیره اشاره می کند.
- یوسف - 2001 - در پژوهشی که تحت عنوان اخلاق کار اسلامی به عنوان رابط بین تعهد سازمانی و رضایت شغلی در ایالت متحده عربی انجام داده به این نتیجه رسیده است که سن، میزان تحصیلات، تجربه کاری، فرهنگ ملی بر اخلاق کاری تاثیر مثبت دارد.
- دستجردی و همکاران - - 1390 در پژوهش خود با عنوان نقش پنج بزرگ شخصیت در پیش بینی بهزیستی روانشناختی به این نتیجه رسیدند که با توجه به نقش با اهمیت صفات شخصیتی در پیش بینی مولفه های بهزیستی روانشناختی، توجه بیشتر به نقش جایگاه تربیتی در پرورش شخصیت ضروری است.
هدف کلی
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین اخلاق اسلامی کار و بهزیستی روان شناختی در بین معلمان صورت گرفته است.
-2 روش پژوهش
مطالعه حاضر یک تحقیق توصیفی - همبستگی می باشد، بر اساس مطالعات قبلی تعداد 120 معلم که در سال91 در آموزش و پرورش شهرستان منوجان مشغول به کار بودند با میانگین سنی 41 سال به شیوه تصادفی انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از مقیاس اخلاق اسلامی کار الکاظمی - - 2007 و پرسشنامه بهزیستی روانشناختی ریف - 1980 - استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل رگرسیون و آزمون تحلیل واریانس چند متغیره و به کمک نرم افزار SPSS انجام گرفت.
بر اساس نتایج ضریب همبستگی پیرسون بین عوامل بهزیستی روان شناختی و اخلاق کار اسلامی چنین استنباط می گردد که همه عوامل بهزیستی روان شناختی شامل - تسلط بر محیط، رشد شخصی، ارتباط مثبت با دیگران، هدفمندی در زندگی، پذیرش خود، خود مختاری - با اخلاق اسلامی کار همبستگی مثبت و معنی دار داشته است. از میان عوامل بهزیستی روان شناختی، عامل خود مختاری بالاترین همبستگی - - 0/77 را با اخلاق کار اسلامی داشته است. بعد از آن عامل رشد شخصی با - 0/69 - ، عامل تسلط بر محیط با - 0/68 - ، پذیرش خود با 0/60 - - ، هدفمندی در زندگی با - 0/57 - و ارتباط با دیگران با - 0/58 - در رده های بعد قرار دارند و در پایان میزان همبستگی نمره کل بهزیستی روان شناختی با اخلاق اسلامی کار محاسبه شده که با میزان 0/81 حکایت از ارتباط مثبت و معنی دار بهزیستی روان شناختی با اخلاق اسلامی کار را دارد.
با توجه به همبستگی مثبت و معنی دار که بین بهزیستی روان شناختی با اخلاق اسلامی کار وجود داشته است این سؤال مطرح می شود که اخلاق اسلامی کار می تواند تغییرات مربوط به بهزیستی روان شناختی را پیش بینی کنند؟ به منظور پاسخگویی به این سؤال از تحلیل رگرسیون همزمان استفاده شده است. بر اساس نتایج حاصل از جدول شماره 4، ضریب همبستگی چندگانه بین بهزیستی روان شناختی و اخلاق کار اسلامی 0/81 می باشد که بیانگر همبستگی بالای بین بهزیستی روان شناختی با اخلاق کار اسلامی می باشد. اندازه 2 بیانگر آن است که با ورود اخلاق اسلامی کار در حدود 0/81 درصد تغییرات مربوط به بهزیستی روان شناختی را می توان با آن پیش بینی نمود که مقدار قابل توجهی است و مابقی تغییرات - 19 درصد - مربوط به عوامل یا متغییر های دیگر می باشد.
