بخشی از مقاله
چکیده
هدف مقاله حاضر تبیین رابطه اخلاق اسلامی کار با تعهد سازمانی در مدیران آموزش و پرورش استثنایی شهر شیراز بر اساس آموزههای دینی بوده است. روش تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی و جامعهی آماری شامل مدیران و معاونان مدارس استثنایی شهر شیراز، معادل با 90 نفر بود. بهمنظور نمونهگیری از روش سرشماری استفاده شده و به جهت جمعآوری اطلاعات از پرسشنامهی تعهد سازمانی سه مؤلفهای آلن و می یر و پرسشنامهی اخلاق اسلامی کار یوسف استفاده شد. تحلیل استنباطی دادهها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون انجام شد. نتایج تحلیل نشان داد که بین اخلاق اسلامی کار و تعهد سازمانی رابطهی معنیدار - - p value 0.000 وجود دارد. در ابعاد سه گانه تعهد سازمانی نیز اخلاق اسلامی کار با بعد عاطفی آن رابطه معناداری داشت.. - p value 0.001 -
واژههای کلیدی: اخلاق اسلامی کار، تعهد سازمانی، بعد عاطفی.
مقدمه:
در دین مبین اسلام ابزار و روشهایی به جهت ایجاد و حفظ منافع فرد و جامعه مطرح گردیده است که از آن جمله ایجاد ارزشهای اخلاقی در اجتماع میباشد. سرتاسر تعلیمات دین مبین اسلام اعم از آنچه که در کتاب عظیمالشأن قرآن کریم آمده و آنچه که در احادیث و روایات اهل بیت - ع - آمده است، یکایک شیوههای درست زیستن با استفاده از الگوبرداری از رفتارهای اخلاقی انبیاء و اولیاء علیهم السلام میباشد. "در اسلام، ارزشهای پایدار و اخلاق در سازمانهای جامعه که در واقع ابزار اصلی حل مشکلات اجتماعی است نکته کانونی رفتار سازمانی است و اخلاقگرایی به عنوان اصل مدیریت ما، لازمهی مدیریت سازمانهای به دور مانده از آن بهشمار میرود" - صمدی و مهدویخو، . - 1388
اهمیت اخلاق تا آنجاست که پیامبر اسلام - ص - هدف از رسالت خویش را آموزش مکارم الاخلاق برمیشمارنداِنِّیو بُعِثتُفرمودند: لِاُتِمِمُ مَکارِمُ الاَخلاق: من تنها برای تکمیل فضائل اخلاقی مبعوث شدهام. و خداوندهُوَسبحانالﱠذِیمیفرمبَعَثَاید: فِی الْأُمﱢیﱢینَ رَسُولًاْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکﱢیهِمْ وَیُعَلﱢمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَ وَإِن کَانُوا مِن قَبْلُ ضَلَالٍلَفِی مﱡبِینٍ* اوست آن کس که در میان بیسوادان فرستادهای از خودشان برانگیخت تا آیات او را بر آنان بخواند و پاکشان گرداند و کتاب و حکمت بدیشان بیاموزد و }آنان{قطعاً پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند* - سورهی جمعه، آیهی . - 2 همچنین خداوند سبحان یکی از اهداف بعثت پیامبران را تزکیهی مردم از پلیدیها و آلودگیها و کسب فضایل اخلاقی بیان میدارد و در قرآن کریم اشارههُمْ دَرَجَاتٌمیعِندَفرماید:اللّهِ واللّهُ بَصِیرٌ بِمَا یَعْمَلُونَ} *هر یک از{ ایشان را نزد خداوند درجاتی است و خدا به آنچه میکنند بیناست - *سورهی آل عمران، آیهی . - 163
قراملکی و قراملکی در مورد اهمیت و جایگاه اخلاق در موضوع نبوت بر این نظرند که "جایگاه اخلاق نبوی در امر نبوت در حد جایگاه معجزات اوست؛ اخلاق رسول خدا - ص - در حد معجزه اوست، معجزهای فروتر از قرآن و فراتر از سایر معجزهها" - قراملکی و قراملکی، . - 1386لذا در جوامع اسلامی و با داشتن پیشوا و مقتدایی چون پیامبر اکرم اسلام - ص - ، شهروندان جامعه از شاغلین در سازمانها انتظار دارند که به اصول و ارزشهای اخلاق اسلامی کار پایبند باشند. از سوی دیگر، سازمان آموزش و پرورش به لحاظ عهدهدار بودن وظیفهی خطیر تربیت نسل آینده، همواره از ارگانهای کلیدی و مهم میباشد و بدین جهت نیازمند داشتن مدیرانی متعهد و متخلق به اخلاق اسلامی بوده تا نسل آیندهی جامعهی اسلامی را هماهنگ و مطابق با اصول اسلام پرورش دهند. با توجه به اهمیت موضوع، تحقیق حاضر به تبیین رابطه اخلاق اسلامی کار و تعهد سازمانی در مدیران و معاونان آموزش و پرورش شهر شیراز پرداخته است.
فرضیه تحقیق این است که بین اخلاق اسلامی کار و ابعاد سه گانه تعهد سازمانی در مدیران و معاونان مدارس استثنایی آموزش و پرورش شیراز رابطهی معنیدار وجود دارد.طبق اهداف تحقیق، دو متغیر اخلاق اسلامی کار و تعهد سازمانی از مفاهیم مورد استفاده در تحقیق می باشند. لذا، نیازمند تعریفی مختصر از این مفاهیم هستیم. اخلاق اسلامی کار، پایبندی نظری و عملی به مفاهیم و ارزشهای اسلامی هنگام انجام وظیفه و یا انجام یک نقش، تعریف شده است. مفاهیم و ارزشهایی که ریشه در هستیشناسی و معرفتشناسی اسلامی دارد. در اسلام، اساس اخلاق و ارزشهای اخلاقی در قرآن است و این کتاب آسمانی در تمام حوزههای زندگی برای انسان بهمثابه چراغ هدایت میباشد که از جملهی آن رهبری است. " مدودی معتقد است، اسلام تمام دوره های زندگی را پوشش میدهد و توانایی و انگیزه برای زندگی ایجاد میکند؛ اسلام تفاوت بین حق و باطل و جدایی خوب از بد میباشد، اسلام تقویت اخلاق فردی است.
در اسلام، وظیفه هر مسلمان اینست که به اطاعت از نظام ارزشی قرآن و سنت پایبند باشد" - عباسی و همکاران، . - 2008 دین مبین اسلام همواره به دنبال تذکر اصول و ارزشهای اخلاقی فردی و اجتماعی بوده و در اصلاح جامعه از پلیدیها و آلودگیها اهتمام میورزد؛ بهطوریکه میتوان گفت، دین اسلام "بهسان شجرهی طیبهای است که آموزههای اعتقادی به منزلهی ریشه، احکام و موازین فقهی به مثابهی شاخ و برگ، و اخلاق به منزلهی میوهی آن است و هدف نهایی دین برطرف کردن دشواریهای رفتاری و برپایی جامعهی آرمانی و برخوردار از موازین صحیح اخلاقی است" - داودی، . - 1388اخلاق اسلامی کار به ظرفیت فکری و عملی فرد و عامل اجتماعی در تلاش برای تحقق مفاهیم اسلامی هنگام اجرای نقش است. بر این اساس، "اخلاق اسلامی کار به معنی انجام کسب و کار در یک فضای تعیین شدهی اسلامی میباشد که منجر به عملکرد بالاتر و موفقیت گستردهتر خواهد شد" - علی و الکوایهان1 به نقل از عباسی و همکاران، . - 2008
همچنین اخلاق اسلامی کار، تعیینکننده مفاهیم خوب و بد، و درست و غلط هنگام اجرای نقش است. "اخلاق اسلامی کار ممکن است به عنوان مجموعهای از اصول اخلاقی تعریف شود که حق را از باطل در یک چارچوب اسلامی مشخص مینمایند" - بیکن2 به نقل از رخمان و حسن3، . - 2011 با توجه به بستر اجتماعی ایران و دغدغههایی که محقق راجع به اخلاق اسلامی در محیط کار خود داشت، تلاش شد یکی از مؤلفههای تحقیق، اخلاق اسلامی کار باشد.دیگر متغیر مورد استفاده در تحقیق حاضر، تعهد سازمانی است. تعهد سازمانی یکی از مهمترین عوامل انگیزشی مدیران در سازمانهاست. آلن و مییر تعهد سازمانی را این گونه تعریف میکنند: "تعهد سازمانی نوعی نگرش است که میزان علاقه و دلبستگی و وفاداری کارکنان نسبت به سازمان و تمایل آنان به ماندگاری در سازمان را نشان میدهد، این نگرش میتواند ناشی از تمایل، الزام یا نیاز فرد باشد" - آلن و مییر، . - 1995 تعهد سازمانی از نظر آلن و مییر - - 1991، شامل سه مؤلفه
