بخشی از مقاله
چکیده
مهمترین سرمایه هر سازمان، کارکنان یا به عبارتی نیروي انسانی آن سازمان می باشد. به همین دلیل باید تلاش نمود تا به هر روشی نیروي انسانی سازمان را تقویت نمود. نیروي انسانی شایستگی هایی دارد که شرکتها بر روي این شایستگی ها تمرکز می نمایند تا با تقویت این شایستگی ها به یک مزیت رقابتی براي منابع انسانی و شرکت خود دست یابند. انتخاب نوع استراتژي سازمان ممکن است بتواند بر شایستگی هاي نیروي انسانی سازمان تاثیر بگذارد. براي این منظور با هدف بررسی رابطه نوع استراتژي سازمان با شایستگی هاي نیروي انسانی، ابتدا به بررسی نوع استراتژي سازمان اقدام شد و مشخص گردید که بر مبناي استراتژي هاي چهارگانه مایلز و اسنو، استراتژي مدیریت اکتشاف شرکت نفت استراتژي آینده نگري بود.
سپس رابطه استراتژي مدیریت اکتشاف شرکت نفت - استراتژي آینده نگري - با شایستگی هاي منابع انسانی ان بررسی شد. براي این منظور داده هایی را با استفاده از پرسشنامه از 240 نفر از پرسنل مدیریت اکتشاف شرکت نفت جمع آوري و مدل مفهومی و فرضیات تحقیق را به روش معادلات ساختاري و با کمک نرم افزارهاي SPSS و SmartPLS مورد آزمون قرار داده شد. نتایج تحلیل داده ها نشان دادن که رابطه استراتژي آینده نگري و شایستگی هاي منابع انسانی مثبت و معنادار می باشد. همچنین رابطه استراتژي آینده نگري با هر 4 بعد شایستگی یعنی نوآوري، مشتري مداري، سازگاري و تفکر انتقادي نیز مثبت و معنادار بود.
مقدمه و بیان مسئله
سازمان به عنوان مجموعه اي از اجزاء متعامل ، به صورت یک کل ، که در ارتباط متقابل با محیط هاي بزرگتر قرار دارد ، نگریسته می شود. بقا و موفقیت سازمانها در محیط پر چالش و رقابتی دنیاي معاصر که تغییر و تحول، سرعت، پیچیدگی و عدم اطمینان، خاصیت اصلی آن است نیازمند انتخاب و اجراي استراتژيهاي اثربخش و بهبود مستمر عملکرد است. استراتژي هاي سازمانی ماهیت و چگونگی حرکت سازمان را جهت محقق سازي ماموریت و اهدافی که براي خود متصور است نمایان می سازد.
از آنجا که نیروي انسانی نقش سازنده و کلیدي در اجراي استراتژي منتخب و پیشبرد اهداف سازمان را دارد ، می بایستی ویژگیها و توانائیهاي فردي این منابع با ارزش و دگرگون ساز همواره مدنظر قرار گیرد تا با شناخت استعدادها و شایستگی ها و مشارکت آنان زمینه هاي بهینه تولید و خدمت را فراهم آورد. هرگونه بی توجهی به این قابلیتها و صلاحیتهاي نیروي انسانی که بعنوان منابع استراتژیک هستند موجب خلع امتیاز رقابتی خواهد شد - شعبانی راوري و مقدم، . - 1388 شایستگی نوعی نگرش سیستمی به کارکنان است که همه صفات، ویژگیها، مهارتها و نگرشهاي مرتبط با اثربخشی در انجام وظایف و مسئولیت ها را شامل می شود. همچنین ، شایستگی بیانگر این است که افراد چگونه باید وظیفه خود را انجام دهند و یا در شرایط خاص چگونه واکنش نشان داده یا رفتار کنند - عریضی، . - 1384 یک سازمان باید استراتژي خود را با استراتژي واحدهاي کسب و کار و وظیفه اي همسو کند.
کلیه کارکنان نیز باید استراتژي را درك کرده و به شرکت براي اجراي موفقیت آمیز استراتژي کمک کنند. در واقع فرض اساسی و ثابت در تمامی تعاریف و مفهوم سازي ها از تناسب یا همسویی این است که سازمان ها زمانی اثر بخش تر و کاراتر عمل خواهند کرد که به انطباق دست یابند - فراحی، . - 1385 سازمانها می توانند از طریق همراستایی استراتژیک و سرمایه گذاري در سیاست ها و فعالیت هاي منابع انسانی از لحاظ مالی نیز سودمند شوند - آرمسترانگ، . - 1390 به عبارتی زمانی منابع انسانی براي سازمان ایجاد ارزش افزوده می کند که ویژگیهاي منابع انسانی با استراتژيهاي سازمان هماهنگ و منسجم باشد. شایستگی افراد و هماهنگی این شایستگی ها در راستاي استراتژي هاي سازمان منجر به بروز شایستگی سازمانی می شود؛ لذا ارتباط شایستگی بین فرد و سازمان یک ارتباط دو سویه است.
شرکت ملی نفت ایران از سال 1330 تاکنون عهده دار سامان بخشیدن و سیاستگذاري فعالیت هاي صنعت نفت اعم از اکتشاف، حفاري، تولید، پژوهش و توسعه، پالایش و توزیع نفت، گاز و فرآورده هاي نفتی و صادرات آن بوده است. این شرکت با در اختیار داشتن ذخیره هاي عظیم هیدروکربوري، یکی از بزرگترین شرکت هاي نفتی جهان به شمار می آید. پس از ملی شدن صنعت نفت، شرکت اکتشاف و تولید نفت ایران در سالهاي 1336 و 1335 آغاز به فعالیت نمود. این شرکت در سال 1378 از امور مربوط به تولیدات نفت مجزا گردید و به عنوان مدیریت اکتشاف که یکی از مدیریت هاي اصلی شرکت ملی نفت ایران است فعالیت خود را آغاز نمود.
سازمان مدیریت اکتشاف که به عنوان قلب تپنده صنعت نفت به شمار می رود، وظیفه برنامه ریزي، سازماندهی مدیریت و راهبري فعالیت هاي مربوط به اکتشاف منابع جدید نفت و گاز در خشکی و دریا را به عهده دارد. استراتژي منتخب این سازمان با توجه به افزایش تقاضاي جهانی براي نفت و نیز براي رسیدن به اهداف چشمانداز در برنامه پنجم توسعه صنعت نفت و جلوگیري از هدر رفت ذخائر هیدروکربوري، استراتژي آینده نگري می باشد. همانطور که ذکر شد، استراتژي سازمان، شایستگی هاي منابع انسانی را به طور مثبت و مستقیم تحت تأثیر قرار می دهد. لذا مدیران می بایستی توجه بیشتري را به مسئله کیفیت و شایستگی هاي منحصر به فرد به عنوان منابع اصلی مزیت رقابتی معطوف کنند تا پی ببرند که کدام شایستگی هاي منابع انسانی متضمن اجراي موفق راهبرد می باشد.
لذا براي جذب و استفاده بهینه از منابع انسانی خود، مستلزم داشتن یک الگوي مناسب جهت شناخت شایستگی هاي مورد نیاز منابع انسانی براي انجام امور محوله در جهت اجراي سیاستهاي سازمان خود می باشد. نتایج مطالعات متعددي که در خصوص شایستگی هاي منابع انسانی صورت گرفته است نشان می دهد شایستگیهاي منابع انسانی نقش مهم و حیاتی را در اجراي موفقیت آمیز استراتژي سازمان دارد. در این راستا، با توجه به اینکه استراتژي اصلی مدیریت اکتشاف استراتژي آینده نگري می باشد این پژوهش به بررسی تعدادي از پتانسیل ها و شایستگی هاي منابع انسانی مربوط به استراتژي آینده نگري در ارتباط با نحوه انجام وظیفه در مشاغل محوله سازمان مدیریت اکتشاف می پردازد.
مروري بر مبانی نظري تحقیق استراتژي سازمان
استراتژي، جهت گیري کلی حرکت سازمان به سمت مقصد استراتژیک با نگاه به آینده است - رضوانی و سهامخدم، . - 1391 دو چارچوب رایج و حاکم براي استراتژي هاي کسب و کار عبارتند از گونه شناسی مایلز و اسنو که تمرکز دارد بر نرخ تمایل به تغییر محصول-بازار و گونه شناسی پورتر که تمرکز دارد بر مشتریان و رقبا - همبریک، . - 2003 مایلز و اسنو - 1978 - چهار گونه استراتژي را براي سازمان ارائه می دهند که عبارتند از استراتژي تدافعی، واکنشی، تحلیل گر و آینده نگر. استراتژي آینده نگري جهت گیري بیرونی دارد، دیده بانی از محیط را به خوبی انجام می هد و براي استفاده حداکثري از فرصت هاي محیطی براي تأمین نیازهاي جدید بازار، داراي نوآوري و انعطاف است و از قواعد و مقررات محدود کننده سازمان، آزاد است. همچنین از تغییرات استقبال می کند و محیط را با اطمینان می بیند. علاوه بر این، به طور مستمر در پی فرصت هاي جدید در محیط می باشد و می تواند تغییرات را در بازار پیش بینی کند.
شایستگی هاي سرمایه انسانی
واژه شایستگی براي اولین بار توسط شرکت AT&T در حوزه سازمانی بکار گرفته شد. هر شایستگی ترکیبی از دانش، مهارت، توانایی و نگرش است. به عبارت دیگر، شایستگی ترکیبی است از دانش، رفتار و مهارتهاي صریح و ضمنی که پتانسیل و ظرفیت انجام انجام اثربخش وظایف را به افراد می دهد.
