مقاله در مورد بررسی تأثیر ورزش بر سلامت روانی دانشجویان دختر دانشگاه پیام نور شهر قزوین

بخشی از مقاله

بررسی تأثیر ورزش بر سلامت روانی دانشجویان دختر
دانشگاه پیام نور شهر قزوین

چکیده:
عنوان پژوهش: بررسی تاثیر ورزش بر سلامت روانی دانشجویان دختر پیام نور شهر قزوین می باشد.
جامعه آماری این پژوهش: از بین دانشجویان، 100 نفر به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند.
تحقیق توصیفی- تحلیلی است و روش جمع آوری اطلاعات در بخش پیشینۀ تحقیق به صورت کتابخانه ای و استفاده از مجلات و کتب و تبادلات داخلی و خارجی می باشد.
در این پژوهش از آزمون GHQ28 گلدبرگ برای سنجش سلامت روان دانشجویان و یک آزمون محقق ساخته که تحت نظارت استاد راهنما توسط محقق تهیه شده استفاده شده است.

برای تجزیه و تحلیل اطلاعات در قسمت آمار توصیفی از جداول فراوانی، درصد، نمودار آماری، میانگین و انحراف استاندارد استفاده شده است و برای آزمون فرضیه ها از آزمون t گروههای مستقل، آزمون همبستگی پیرسون، آنالیز واریانس یک راهه و نتایج حاصل از جدول فریدمن استفاده شده است.
پس از گردآوری داده ها نتایج نشان داد که:
- با احتمال 95% اطمینان میزان سلامت روان دانشجویان ورزشکار و غیرورزشکار متفاوت است. این نتیجه براساس آزمون t برای گروههای مستقل بدست آمد.
- با احتمال 95% اطمینان دانشجویان ورزشکار از سلامت روانی بیشتری نسبت به دانشجویان غیرورزشکار برخوردار هستند. این نتیجه براساس آزمون ضریب همبستگی پیرسون بدست آمد.
- با احتمال 95% اطمینان بین سن و میزان گرایش به ورزش در دانشجویان دختر رابطه وجود ندارد. این نتیجه براساس آزمون ضریب همبستگی پیرسون بدست آمد.
- با احتمال 95% اطمینان میزان گرایش دانشجویان دختر در ترم های

مختلف به ورزش متقاوت است و دانشجویان ترم های 4 و 7 تمایل بیشتری به ورزش دارند. این نتیجه براساس آزمون آنالیز واریانس یک راهه بدست آمد.

فهرست مطالب
فصل اول (زمینۀ تحقیق)
مقدمه 12
بیان مسئله 13
ضرورت و اهمیت پژوهش 14
اهداف پژوهش 16
فرضیات پژوهش 18

فصل دوم (پیشینۀ تحقیق)
پیشینۀ تحقیق 20
بخش اول: پیشینۀ نظری تحقیق 20
مفهوم سلامت روانی 20
مفهوم سلامت روان از دیدگاههای مختلف 22
سلامت روان از دیدگاه اسلام 24

اهداف سلامت (بهداشت) روانی 24

ورزش 26
اثرات ورزش از دیدگاه اسلام 27
اثرات روان شناختی ورزش (ورزش و سلامت روانی) 28
قسمتی از بیانیۀ انجمن روان شناسی (ISSP) 29
بخش دوم: پیشینۀ تجربی تحقیق 30
تحقیقات انجام شدۀ داخلی 30

تحقیقات انجام شدۀ خارجی 33
فصل سوم (روش پژوهش)
متغیرهای پژوهش 37
تعاریف عملیاتی متغیرها 37
جامعه آماری 37
نمونه آماری و روش نمونه گیری 37
ابزار پژوهش 38
نوع تحقیق 38
اعتباریابی ابزار 39
روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات 39
مراحل اجرای پژوهش 40
ملاحظات اخلاقی 40
فصل چهارم
1)آزمون T گروههای مستقل 42
1-1) جدول 42
2-1) جدول 42
1-1) نمودار ستونی مربوط به دانشجویان ورزشکار و غیرورزشکار 43
2) آزمون ضریب همبستگی پیرسون 44
1-2) جدول 44
2-2) جدول 44
1-2) نمودار هیستوگرام مربوط به نمرات سلامت روان دانشجویان 45

3) آزمون ضریب همبستگی پیرسون 46
1-3) جدول 46
2-3) جدول 46
1-3) نمودار هیستوگرام مربوط به نمرات سن و سلامت روان دانشجویان 47
4) آزمون آنالیز واریانس یک راهه 48
1-4) جدول 48
2-4) جدول 48
1-4) نمودار ستونی مربوط به ترم های مختلف 49

فصل پنجم
تحلیل یافته های فرضیه کلی 51
تحلیل یافته های فرضیه 1 52
تحلیل یافته های فرضیه 2 53
تحلیل یافته های فرضیه 3 54
محدودیت ها 55
پیشنهادات 56
منابع و مآخذ 57
ضمائم 59

فصل اول

زمینه پژوهش
- مقدمه
- بیان مسئله
- ضرورت و اهمیت پژوهش
- اهداف
- فرضیات

مقدمه:
سلامت هر جامعه ای وابسته به سلامت تک تک افراد آن جامعه است و این سلامت در دو جنبه باید مدنظر قرار گیرد؛ اول در جنبه ی جسمانی و دوم در جنبه ی روانی. برای تامین بهداشت جسمانی همواره توجهات خاصی در سازمانهای جامعه ما بوده است، اما از جنبه ی روانی به صورت سازمان یافته، در سالهای اخیر، توجهاتی صورت پذیرفته؛ برای بهداشت روانی جامعه نیز مسئله ی پیشگیری قبل از درمان، بهترین راه حل است و مطلوبترین آن پیشگیری نوع اولیه می باشد که درتعریف به معنی روشهای جلوگیری از ایجاد اخ

تلالات روانی در جامعه است.
بدون شک رفتار بشر تابع تمامیت وجود اوست بدین معنی که روان تابع جسم و جسم تابع روان است؛ امروز تحقیقات نشان می دهد که ناراحتی های جسمانی، اختلالات روانی را به همراه داشته و برعکس؛ ولی نکته برجسته در تقویت قوای جسمانی، حفظ روان سالم می باشد.
از جمله عوامل مؤثر در سلامت روانی ، ورزش است که حتی امروزه به عنوان یک روش درمانی در درمانهای جسمانی و روانی از آن استفاده می شود. طی دهه های اخیر گرایش آدمی به سوی ورزش رشد قابل ملاحظه ای یافته است به گونه ای که فعالیت های ورزشی از ضروریات گریزناپذیر دنیای کنونی گردیده و متخصصان بر نقش حیاتی ورزش در سلامتی انسان از جنبه های گوناگون تاکید کرده اند.

بیان مسئله:
مسئلۀ مورد بررسی در تحقیق حاضر، بررسی سطح سلامت روان در بین دانشجویان دختر ورزشکار و غیرورزشکار دانشگاه پیام نور قزوین می باشد.
باتوجه به گسترش روزافزون اختلالات روانی در سطح جامعه، به خصوص دختران دانشجو که هم مادران فردا و هم آینده سازان کشورند، این پژوهش به بررسی رابطۀ سلامت روان با میزان انجام فعالیتهای ورزشی در هفته در بین دانشجویان دختر پیام نور قزوین پرداخته است.

در بیست سال گذشته توجه بسیاری به مسائل روان شناسی و روان درمانی همراه با فعالیت بدنی شده است؛ بعضی از پزشکان در مواردی مثل کم خوابی، کم کردن وزن و ضعف های عضلانی مثل کمردرد، کسب هماهنگی های عصبی و عضلانی در بعضی از انواع فلج، توان بخشی، نداشتن اشتها، داشتن اضطراب یا هیجانات روحی، بی قراری ها، افسردگی ها، احساس پوچی و بسیاری دیگر از موارد، بیمار خود را به ورزش کردن تشویق می نمایند.

نتایج تحقیقات مختلف نشان داده است که انجام انواع مختلف نرمش ها، علاوه بر فواید جسمی فراوان، بر مقابله با مشکلات عصبی و روانی نیز آثار مفیدی دارد. از طرف دیگر برای رسیدن به توسعۀ پایدار در هر جامعه ای علاوه بر برنامه ریزی، مدیریت صحیح و استفاده از فن آوری مناسب، استفاده از منابع انسانی کارآمد اهمیت بسیاری دارد. جامعه ای که نیروی انسانی سالم و شادابی داشته باشد، این امکان را خواهد داشت که در جهت توسعه ی واقعی، سریع تر گام بردارد.
ضرورت و اهمیت پژوهش:
مشکلات در زمینۀ بهداشت روان از بدو پیدایش بشر وجود داشته است و هیچ فردی از هیچ طبقۀ اقتصادی-اجتماعی خاصی در مقابل آن ها مصونیت نداشته و خطری است که بشر را مرتباً تهدید می نماید.
امروزه پیشرفت صنعت و تکنولوژی در جوامع انسانی، قدرت و ثروت را افزایش داده ولی امکان زندگی با آرامش، صلح و اطمینان از اعتدال و تناسب، کنار رفته و مشکلات عصبی، روانی و روان تنی، جانشین آن شده است. عواقب فیزیکی و روان شناختی چنین مشکلاتی، توانایی برای عملکرد در خانواده، جامعه و محل کار را مختل کرده و در بسیاری از موارد باعث از هم پاشیدگی خانواده ها، سوء مصرف مواد، خودکشی، بی کاری، فقر و انزوای اجتماعی می گردد؛ در حالی که بسیاری از این عواقب بحرانی باتوجه به مسائل مربوط به بهداشت روان و حمایت به موقع افراد، قابل پیشگیری است.
اگر به ساخت فیزیکی انسان توجه کنیم متوجه می شویم که انسان به طور فطری برای رشد و تکامل همه جانبۀ خود به انواع گوناگونی از فعالیتهای جسمانی نیاز دارد. در جوامع مختلف امروزه از ورزش به عنوان یکی از روشهای درمانی در درمان مبتلایان به افسردگی استفاده می شود. به طوریکه نتایج ثمربخشی به همراه داشته است (نعمت اله زاده ماهانی؛ 1371). از طرف دیگر سلامت روان بر سلامت فیزیکی هم تاثیر دارد، پژوهشهای اخیر ثابت کرده اند که یک سری از اختلالهای فیزیکی و جسمی به شرایط خاص روان مرتبط هستند. مطالعات طولانی مربوط به تاثیر ورزش بر ویژگی های شخصیتی و سلامت روانی افراد نشان داده است که ورزش و تربیت بدنی نه تنها به عنوان یک فعالیت تفریحی بلکه به عنوان یک ابزار آموزشی- تربیتی، اهداف روانی- اجتماعی فراوانی را به دنبال دارد (درخشان مبارکه، 1376). هر تجربۀ حرکتی یا تغییر جسمانی، یک تغییر یا تجربۀ روانی را به دنبال دارد؛ ورزش از جمله روش های تکامل جسمانی، روانی و اجتماعی محسوب می-گردد، زیرا شرکت در فعالیتهای ورزشی، افراد را از نظر فضایی و مکانی به هم نزدیک می کند، راهها و فرصتهای بسیاری را برای ماهر شدن در اجتماع فراهم می آورد و به طور کلی یک جریان آموزشی در ابعاد فرهنگی و اجتماعی را برای فرد ایجاد می کند. همچنین ورزش در سلامت و آمادگی جسمانی، تعادل و ثبات، رشد اعتماد به نفس، تصویر بدنی و اجتماعی مثبت و تامین نیازهای دوستی، رقابت، جلب توجه، تقویت گروهی و امنیت تاثیر دارد (درخشان مبارکه، 1376).
می توان نتیجه گرفت که ورزش نقش مهمی در سلامت روانی انسانها و در نتیجه جامعه ایفا

می کند (به طوریکه در سال 2002 شعار بهداشت جهانی «تحرک رمز سلامتی» عنو ان شده است)؛ همان طور که روشن است قسمتی از جامعۀ ما را دانشجویان تشکیل می دهند، لذا هر چه بیشتر بتوانیم دانشجویان را به سمت ورزش سوق دهیم به همان میزان به سلامت جامعه خود کمک نموده ایم؛ یکی از عوامل تحقق این امر انجام تحقیقات و بررسی هایی در زمینۀ تاثیرات مثبت ورزش بر سلامت روانی دانشجویان، جهت اثبات و اطلاع رسانی این مهم به ایشان و مسئولین امر می باشد.

اهداف پژوهش
پژوهش حاضر اهداف زیر را دنبال می کند:
هدف کلی:
تعیین رابطۀ بین ورزش و سلامت روانی دانشجویان دختر پیام نور قزوین
اهداف جزئی:
1. تعیین میزان گرایش به ورزش در بین دانشجویان دختر پیام نور قزوین
2. تعیین رابطه بین سن و میزان گرایش به ورزش در دانشجویان دختر پیام نور قزوین
3. تعیین رابطه بین ترم تحصیلی و میزان گرایش به ورزش در دانشجویان دختر پیام نور قزوین
اهداف کاربردی:
ورزش یکی از ارکان اصلی زندگی است که در تمام دنیا به این امر مهم توصیه شده و سعی شده در برنامه روزانه افراد حداقل 15 تا 20 دقیقه ورزش و حرکات ورزشی گنجانده شود، ورزش روحیـۀ انسان را شاداب و باعث سرزندگی، شـادی و سلامت جسمـی و روحی می گردد.
با آنکه عده¬ی زیادی از مردم ورزش می کنند، بازهم برآورد می شود که تنها 15 درصد بزرگسالان در آمریکا از نظر بدنی فعالیت دارند و در نتیجه ی افزایش خودکار شدن زندگی مقدار فعالیت لازم برای کار در خانه و در محل کار به طور مرتب رو به کاهش می رود. پایین آوردن مردم از روی تخت و بیرون آوردن خودروهایشان وظیفه ای دشوار از آب درآمده و دیری نخواهد پایید که همۀ تلاشهای نظام آموزشی کارکنان بهداشتی و جامعه و سازمانهای توسعۀ آن صرف به حرکت درآوردن مردم شود. این امر در جامعۀ ما نیز در حال گسترش است. از این رو آگاهی دادن به مسئولین امر در محیط های آموزشی علی الخصوص دانشگاهها و دانشجویان در خصوص اثرات مثبت ورزش و فعالیتهای فیزیکی بر شادابی و سلامت روح و روان وظیفه ای خطیر می نمایاند.

فرضیات پژوهش
فرضیات پژوهش حاضر عبارتند از:
فرضیه کلی
میزان سلامت روانی دانشجویان ورزشکار و غیر ورزشکار متفاوت است.
فرضیات جزئی
1. دانشجویان ورزشکار از سلامت روانی بالاتری نسبت به دانشجویان غیر ورزشکار برخوردارند.
2. بین سن و میزان گرایش به ورزش در دانشجویان دختر رابطه وجود دارد.

3. میزان گرایش دانشجویان دختر در ترم های مختلف به ورزش متفاوت است.

فصل دوم

پیشینه پژوهش
- پیشینه نظری
- پیشینه تجربی

پیشینۀ تحقیق
در این فصل در بخش اول یعنی پیشینۀ نظری به طرح دیدگاه هایی در خصوص سلامت روانی، ورزش و نقش آن در افزایش سلامت روانی- اثرات روان شناختی ورزش- پرداخته و در بخش دوم یعنی پیشینۀ تجربی، پژوهشهای عملی در این زمینه ها عنوان شده است.
بخش اول، پیشینه نظری تحقیق
- مفهوم سلامت روانی:
اصطلاح سلامت روانی، اصطلاحی است که از آن برای بیان و اظهار کردن هدف خاصی برای جامعه استفاده می شود. هر فرهنگی بر اساس معیارهای خاص خود به دنبال سلامت روان است. هدف هر جامعه این است که شرایطی را که سلامت اعضای جامعه را تضمین می کند آماده نماید؛ و سلامت روان قسمتی از سلامت کلی است.

منظـور از سلامـت روان، سلامت ابعاد خاصی از انسان مثل هـوش، ذهن، حالت و فکر می-باشد. از طرف دیگر سلامت روان بر روی سلامت فیزیکی هم تاثیر دارد. بسیاری از پژوهشهای اخیر مشخص کرده اند که یک سری اختلالهای فیزیکی و جسمی به شرایط خاص روانی مرتبط هستند؛ با وجود این که سلامت روان مفهومی است که خیلی وسیع از آن استفاده می شود، اما هنوز یک تعریف کلی که مورد قبول همه باشد ازآن به دست نداده اند.
هر فرد و یا گروهی یک تصور خاصی از سلامت روان دارد، در صورتی که در مورد سلامت فیزیکی و جسمی چنین وضعی وجود ندارد.

فرهنگ بزرگ روان شناسی لاروس، بهداشت روانی را چنین تعریف می کند: استعداد روان برای هماهنگ، خوشایند و مؤثر کارکردن؛ در موقعیت های دشوار انعطاف پذیر بودن و برای بازیابی تعادل خود توانایی داشتن. سازمان بهداشت جهانی ، بهداشت روانی را چنین تعریف کرده است:
بهداشت روانی در درون مفهوم کلی بهداشت جای می¬گیرد و بهداشت یعنی توانایی کامل برای ایفای نقش¬های اجتماعی، روانی و جسمی؛ بهداشت، تنها نبود بیماری یا عقب ماندگی نیست.
در سالهای اخیر، انجمن کانادایی بهداشت روانی، بهداشت روانی را در 3 قسمت تعریف کرده است:

قسمت اول نگرشهای مربوط به خود؛ قسمت دوم، نگرشهای مربوط به دیگران؛ قسمت سوم، نگرشهای مربوط به زندگی است.
نگرشهای مربوط به خود شامل: تسلط بر هیجان¬های خود، آگاهی از ضعف های خود و رضایت از خوشی های ساده است.
نگرشهای مربوط به دیگران شامل: علاقه به دوستی های طولانی و صمیمی، احساس تعلق به یک گروه، احساس مسئولیت در مقابل محیط انسانی و مادی است.
نگرشهای مربوط به زندگی شامل: پذیرش مسئولیت ها، انگیزۀ توسعۀ امکانات و علایق خود، توانایی اخذ تصمیم های شخصی و انگیزۀ خوب کار کردن است.

مفهوم سلامت روان از دیدگاه های مختلف:
برای فهمیـدن مفهومِ اصطلاحی که در یک مکتب عملی و یـا توسط یک گـروه به کار می¬رود، لازم است سیستم ارزشی آن مکتب یا گروه شناخته شود. لذا برای فهمیدن کامل تعریف های متفاوتی که راجع به سلامت روان می شود بایستی سیستم ارزشی را که در بطن هر کدام از این تعریفها وجود دارد بررسی نمود. (در اینجا به طور خلاصه به مفهوم سلامت روان از دیدگاههای مختلف پرداخته شده است.)
- به عقیدۀ فروید (مکتب روان کاوی)؛ انسان سالم کسی است که مراحل رشد روانی- جنسی را با موفقیت گذرانیده باشد و در هیچ یک از مراحل مذبور بیش از حد تثبیت نشده باشد.
- به عقیدۀ اسکینر (از مکتب رفتارگرایی)؛ انسان سالم فردی است که رفتار

ش منطبق با قوانین و ضوابط جامعه است و وقتی با مشکل روبه رو شود با استفاده از شیوۀ اصلاح رفتار برای بهبود و به هنجار کردن رفتار خود و اطرافیان اقدام می کند.
- از نظر راجرز (از مکتب انسان گرایی)؛ انسانِ دارای سلامت روانی، انعطاف پذیر است، پیش داوری ندارد، احساس آزادی و خلاقیت می¬کند.
- از نظر الیس (از مکتب شناختی)؛ انسانِ دارای سلامت روانی ویژگی هایی دارد که عبارتند از: نفع شخصی، رغبت اجتماعی، خود فرمانی، تحمل، انعطاف پذیری، پذیرش عدم اطمینان، تعهد و تعلق نسبت به چیزی خارج از وجود خود، تفکر علمی، پذیرش خود، خطر نمودن، لذت گرایی بلند پایا.
- نگرش فرانکل (از مکتب هستی گرایی) به سلامت روان؛ تاکید عمده را بر ارادۀ معطوف به معنا می گذارد. جستجوی معنا مستلزم پذیرفتن مسئولیت شخصی است. هیچ کس و هیچ چیز به زندگی انسان معنا نمی دهد مگر خودش. انسان باید با احساس مسئولیت آزادانه با شرایط هستی و زندگی روبرو شود و معنایی در آن بیابد. به نظر فرانکل ماهیت وجودی انسان از سه عنصر معنویت ، آزادی ، و مسئولیت تشکیل شده است و سلامت روان مستلزم تجربۀ شخصی این 3 عامل می باشد. معیار سنجش معنادار بودن زندگی کیفیت آن است نه کمیت آن. حصول و کاربرد معنویت، آزادی و مسئولیت نیز با خود انسان است.

سلامت روان از دیدگاه اسلام:
در جهان امروز بهداشت روانی از اهمیت بسیار بالایی برخودار است، زیرا در عصری زندگی می کنیم که به موازات پیشرفت های تکنولوژی، صنعتی، اقتصادی و اجتماعی، نابسامانی های روانی و نفسانی روز به روز در حال گسترش است و بسیاری از افراد از ناراحتی ها و نابسامانی های روانی به شدت رنج می برند و نه تنها خود در عذاب هستند بلکه خانواده و جامعه را نیز دچار مشکل می کنند.
بهداشت روانی، علمی است در جهت بهزیستی، رفاه اجتماعی و سلامت زندگی که با تمامی زوایای زندگی- از تولد تا مرگ - از محیط خانواده تا مدرسه، دانشگاه، محیط کار و جامعه ارتباط دارد.
انسان در کنار نیازهای فیزیولوژیک دارای نیازهای عاطفی، اخلاقی، مذهبی، آموزشی و هدایتی است که زندگی سالم در پرتو برآورده شدن این نیازها و ایجاد تعادل میان آنها، به وجود می آید. اسلام، انسان را دارای ابعاد مادی و معنوی می داند و در کنار توجه بسیار به بهداشت و سلامت جسمانی، سلامت و بهداشت روحی را مورد عنایت ویژه قرار می دهد. دانشمندان اسلامی نیز این موضوع را در قالب های بحث معرفت روان یا علم النفس مورد پژوهش قرار داده اند.
اهداف سلامت (بهداشت) روانی:

آنچه امروزه به عنوان بهداشت روانی در جوامع مختلف مطرح است در حقیقت یک رشته تخصصی در محدودۀ روانپزشکی محسوب می شود. اما آنچه در بدو امر باید به آن اشاره کرد این مسالۀ مهم است که با توجه به تفاوتهای عمده ای که بین بیماریهای روانی و بیماریهای جسمانی وجود دارد، بهداشت روانی در عملی ساختن اهداف خود ، با مشکل فراوان روبه رو است.
اهداف و مقاصد بهداشت روانی همان اهداف و مقاصدی است که بهداشت عمومی سعی در عمل کردن به آنها دارد، با این تفاوت که بهداشت روانی با حفظ سلامت روان و بهبود وضع روانی سرو کار دارد در حالی که محور اصلی بهداشت عمومی، سلامت جسمی افراد جامعه است.
اهداف بهداشت روانی که اکثر متخصصین درباره این اهداف با هم توافق دارند عبارتند از:
1. ایجاد سلامت به وسیله پیشگیری از بروز بیماریهای روانی
2. کنترل عوامل مؤثر در بروز بیماری روانی و تشخیص زودرس بیماریهای روانی
3. پیشگیری از عوامل ناشی از بازگشت بیماریهای روانی و ایجاد محیط سالم برای برقراری روابط صحیح انسانی
4. درمان به موقع بیماری روانی
5. ایجاد سیستم های حمایتی اجتماعی و روانی
6. شناخت علل و نحوه شیوع بیماریهای روانی

ورزش
بدن انسان برای یک زندگی فعال طرح ریزی شده است ما هنگامی با تأسف متوجه این واقعیت می شویم که تمام روز را در برابر کامپیوتر خود نشسته یا ساعتهای دراز در خودرو و یا هواپیما گرفتار هستیم. شواهد علمی فراوان وجود دارد، دال بر آن که فعالیت بدنی در سلامت جسمی و روانی افراد سهیم است.
اگر از اشخاصی که نگران سلامت جسمی خود هستند بپرسید چرا ورزش می کنند؟ احتمالاً دلایل گوناگونی را ذکر می نمایند- از جمله-: «ورزش به من در پایین نگاه داشتن وزن یاری می دهد»؛ «ورزش در رهایی از فشارهای عصبی به من کمک می کند»؛ «بدن خوب و سالم باعث می شود کارم را با نشاط انجام دهم»؛ «وقتی اندامم خوب است، کمتر مریض می شوم»؛ «ورزش روحیه¬ام را تقویت می کند و بنابراین طول عمرم زیاد می¬شود».

این پاسخ ها فواید سلامت روانی، اجتماعی و بدنی ورزش را نشان می دهند و بیشتر آنها درست هستند. سه جنبه ی مفید روانی، اجتماعی و بدنی ورزش به طور گسترده مورد بررسی قرار گرفته اند: نخست تحقیقات نشان داده است که ورزش شدید و منظم با احساس فشار عصبی و اضطراب کمتر همراه است؛ دوم: اشخاصی که در برنامه های تناسب اندام و ورزش شرکت می کنند می گویند کارایی آنان در محل کار و نگرششان، بهتر می شود. - مثلاً اشتباهات کمتری می کنند- (فولکینز و سایم 1981)؛ سوم: افرادی که شرکت منظم در فعالیتهای بدنی دارند، بهتر می توانند وزن خود را کنترل کنند، ظاهری بهتر دارند و فعالیتهای جسمی و ورزش را با توفیق انجام می دهند؛ (دیشمن1986؛ فولکینز و سایم1981).

- اینها همه باعث می شود فرد خود را در وضعیت بهتری بینگارد و از بسیاری فو اید اجتماعی که نتیجه سالم بودن بدن و اندام است برخوردار باشد.
اثرات ورزش از دیدگاه اسلام
ورزش یکی از مفیدترین و سالم ترین سرگرمی هایی است که می تواند اوقات فراغت جوانان را پر کند. ورزش کسالت و تنبلی را از انسان زدوده و به وی نشاط و شادابی بخشیده و او را برای انجام کارها و وظایف فردی و اجتماعی آماده نموده و اخلاقش را بهبود می بخشد.
ورزش، روحیۀ شجاعت، ازخودگذشتگی، مبارزه با ظلم و دفاع از مظلوم را در انسان تقویت نموده، ارادۀ وی را قوی می سازد. پیامبر گرامی اسلام (ص) دربارۀ حق بدن بر انسان می¬فرماید:
«اِنَّ لِرَبِّکَ عَلیکَ حَقّاً، و اِنَّ لِجَسَدِکَ عَلیکَ حَقّاً وَ لِاَهلِکَ عَلیکَ حَقّاً؛
«پروردگارت بر تو حقی دارد، و بدنت بر تو حقی دارد، و خانواده ات ]نیز[ بر تو حقی دارد.»
آن چه در این حدیث ارزنده قابل توجه است، این است که پیامبر بزرگوار اسلام، تا بدان پایه برای جسم و بدن ارزش و اهمیت قائل است که حق بدن را در ردیف حق پروردگار ]آن هم بلافاصله بعد از آن[ و در کنار حق خانواده ]و حتی قبل از آن[ ذکر می فرماید؛ زمانی انسان می تواند حق پروردگار و خانواده خویش را به بهترین نحوی ادا کند، که از بدنی سالم و نیرومند برخوردار باشد.

در اسلام به ورزش شنا، تیراندازی، سوارکاری و حتی پیاده روی سفارش شده است. (پیامبر گرامی اسلام (ص)، پیـاده روی را بهترین درمان برای بسیاری از بیماریها معرفی می¬کنند.)
اثرات روان شناختی ورزش (ورزش و سلامت روانی):
از میان ادبیات توان بخشی و آمادگی جسمانی، ارزش تمرین و فعالیت های بدنی در ارتقاء و حفظ سلامت روانی، علاوه بر کارآمدی درمانی آن مورد تاکید قرار گرفته است.
فعالیتهای جسمانی به گونۀ افزایشی به عنوان یک وسیله برای حفظ و افزایش سلامت روانی به خوبی طرفداری شده است. به طورکلی نتایج حاصله از پژوهشها دلالت بر این دارند که تمرین کردن

با بهبودیهایی در بهداشت (سلامت) روانی شامل حالت و عزت نفس، همخوانی دارد.

قسمتهایی از بیانیۀ انجمن روان شناختی (Issp) تحت عنوان فعالیت بدنی و سودمندیهای روان شناختی آن:
سودمندی های انفرادی روان شناختیِ فعالیت جسمانی عبارتند از: تغییرات مثبت در ادراک های خویشتن و تندرستی، بهبودی در اعتماد به خود و آگاهی از تغییرات مثبت در خلق، تسکین تنش، آسودگی از احساس هایی همانند افسردگی و اضطراب، نفوذ بر تنش پیش قاعدگی، سلامتی روانی افزایش یافته، هوشیاری افزایش یافته و روشنی تفکر، انرژی و توانایی برای سازگاری و وفاق، با فعالیت سازگاری مثبت.
نتیجتاً بین سطح فعالیت بدنی و بهداشت روانی یک رابطۀ مثبت یافت شده است. (استنفر، 1988)

بخش دوم: پیشینۀ تجربی تحقیق
پژوهش های زیادی در زمینۀ تاثیر ورزش برسلامت روانی انجام پذیرفته که در دو قسمت تحقیقات داخلی و خارجی بیان می شود:
به عنوان نمونه، در مقایسۀ سلامت روانی دانش آموزان پسر ورزشکار و غیرورزشکارشهرستان سنندج که توسط احمدی (1379) انجام گردید؛ محقق در پی پاسخ به این سؤال بود که آیا سلامت روانی دانش آموزان پسر ورزشکار بیشتر از دانش آموزان پسر غیرورزشکار می باشد؟ آیا سلامت روانی دانش آموزان پسر ورزشکار رشته های انفرادی و گروهی باهم تفاوت معنی داری دارند؟ برای پاسخ به این سؤالات محقق از پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ28) جهت اندازه گیری سلامت روانی دانش آموزان و همچنین یک پرسشنامۀ کوتاه محقق ساخته برای مشخصات عمومی آنها استفاده کرده است. این پژوهش بر روی 406 نفر آزمودنی از جامعه آماری دانش آموزان پسر

دبیرستان های شهرستان سنندج که در سال 79-78 مشغول به تحصیل بوده اند، صورت گرفته است.
نمونه ها به شیوۀ تصادفی خوشه ای از میان دانش آموزان 13 دبیرستان شهرستان سنندج انتخاب شده اند. 202 نفر از نمونه ها دانش آموزان غیرورزشکار و 204 نفر آنها دانش آموزان ورزشکار بوده اند؛ پس از اجرای آزمون و بدست آوردن اطلاعات، برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش آماری

مقایسۀ میانگین های دوجانبه آزمون تی (T) دو گروه مستقل و برای تعیین میزان ارتباط بین سلامت روانی و سابقه ورزشی از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شده است. همچنین در اهداف فرعی این پژوهش به بررسی تفاوت بین ورزشکاران و غیرورزشکاران در ابعاد روانی افسردگی، اضطراب و اختلال خواب و علائم جسمانی پرداخته شده است. از نتایج تحقیق چنین بدست آمده که بین دانش آموزان ورزشکار و غیرورزشکار در عوامل: سلامت روانی، علائم جسمانی، اضطراب و اختلال خواب، کارکرد اجتماعی و افسردگی تفاوت معنی داری وجود دارد.
همچنین در پژوهشی که در سال 70-69 بر روی 94 نفر از دانشجویان ورزشکار و غیرورزشکار دانشگاه تهران به عمل آمد، نشان داده شده که بین قسمتهای ششم (تنبیه)، هشتم (اتهام به خود)، نهم (تمایلات خودآزار)، یازدهم (زودرنجی)، دوازدهم (گوشه گیری) و چهاردهم (تصوربدنی) در آزمون افسردگی بک بین دو گروه اختلاف آماری معناداری وجود دارد. (یوسفی-پ -1370).
در پژوهشی دیگر صفات شخصیتی دانشجویان ورزشکار و غیرورزشکار مرد باهم مقایسه گردید؛ این تحقیق بر روی 45 نفر دانشجوی ورزشکار و 70 دانشجوی غیرورزشکار از جامعه دانشجویان رشته های مختلف ورزشی و تحصیلی دورۀ روزانه دانشگاه گیلان در ترم دوم 72-71 انجام گرفت. صفات شخصیتی براساس پرسشنامه شخصیتی «برون رویتر» سنجیده شد. نتیجۀ پژوهش نشان داد که بین صفات میل به عصبی بودن، خودکفایی، برتری جویی و اعتماد به نفس بین دانشجویان ورزشکار و غیرورزشکار با اطمینان 95% اختلاف معنی داری وجود دارد. (رمضانی نژاد، 1372)
براساس یافته های تحقیقی دیگر با عنوان «بررسی رابطۀ ورزش با سلامت روان دانشجویان»؛ 70 دانشجوی ورزشکار (24 نفر زن) و 70 دانشجوی غیرورزشکار (شاهد) در این مطالعه شرکت ک

ردند. با این که میانگین نمره هر بعد در گروه مورد کم تر از گروه شاهد بود، این اختلاف فقط در ابعاد افسردگی (047/0=P) و افکار پارانوئید (012/0=P)، معنادار بود. در معیارهای کلی، ضریب کلی علائم مرضی (GSI) ، شاخص علائم مثبت ناراحتی (pst) ، جمع علائم مرضی مثبت (PSDI) نیز سلامت روانی دانشجویان ورزشکار بهتر از غیر ورزشکار بود (P=0/00)؛ (حسینی، کاظمی،

شهبازنژاد، 1383).
باتوجه به مطالعات انجام شدۀ مذکور فعالیت های ورزشی بر سلامت روانی اثر مثبت داشته و سطح سلامت روانی در ورزشکاران بالاتر از افراد غیرورزشکار بوده است.

تحقیقات انجام شدۀ خارجی:
بهبود کارکردهای شناختی و ذهنی ناشی از ورزش هم دربارۀ افراد بزرگسال و سالخورده و هم در جوانان و نوجوانان گزارش شده است؛ به طور نمونه پاول (1974) نشان داده است که پس از اجرای تمرینات برنامه های ورزشی حتی در عملکرد شناختی بیماران روانی سالخورده نیز بهبود دیده می شود. او در تبیین علت این موضوع معتقد است که در پیری غیرقابل اجتناب در کل فعالیت بدنی، یک عامل مهم احتمالی در بازگرداندن و توقف فرایندهای انحطاط سلولی- جسمی پیری است که در نتیجۀ آن در توانشهای ذهنی سالخوردگان تغییرات مثبتی حاصل می شود. دربارۀ تاثیرات ورزشی بر بهبود عملکرد تحصیلی، وبر (1953) نشان داد که در پسران نوجوان و جوان همبستگی معنادار مثبتی بین آمادگی جسمی و موفقیت تحصیلی وجود دارد. هایت و شوی (1964) چنین رابطۀ مثبت معنادار را در دانشجویان دختر نیز نشان داده اند.
در دیگر پژوهش ها نشان داده شده است که بین دانشجویان ورزشکار و غیر ورزشکار در اضطراب صفتی تفاوت معنی داری وجود دارد، به این معنی که نمرۀ اضطراب دانشجویان ورزشکار پایین تر از افراد غیرورزشکار بوده است، این نتیجه با یافته های هنین (1980)، فلتچر و هانتون (2001) و هانتون، توماس و مانیارد (2004) همخوانی دارد. در این پژوهشها نشان داده شده است که ورزشکاران اضطراب کمتری را نسبت به غیر ورزشکاران نشان می دهند.

در پژوهشی دیگر، مطالعات روی بیماران افسرده نیز آشکار نمود که تمرینات هوازی به صور مختلف اثر روان درمانی دارد؛ تمرینات جسمانی یک اثر ضدافسردگی روی بیماران دارای افسردگی خفیف تا متوسط دارد. (دان، دیشمن، مارتینسن 1987، 1990، نورث و همکاران 1990).