بخشی از مقاله
خلاصه
این پژوهش با هدف تعیین رابطه ویژگی های شخصیتی و سلامت عمومی با اعتیاد به اینترنت در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن انجام شد. پژوهش حاضر از نوع توصیفی– همبستگی بود و تعداد 210 نفر به عنوان نمونه به روش نمونه گیری خوشه ای انجام شد و برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه های اعتیاد به اینترنت کیمبرلی یانگ - - IAT، ویژگی های شخصیتی آیزنک فرم کوتاه - EPQ-RS - و سلامت عمومی - - GHQ استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده از آزمون همبستگی پیرسون و روش رگرسیون چند متغیری با استفاده از نرم افزار تجزیه و تحلیل آماری SPSS vol 20 انجام شد.
نتایج تحقیق نشان داد که بین ویژگی های شخصیتی و سلامت عمومی با اعتیاد به اینترنت در بین دانشجویان رابطه وجود دارد، و از بین مؤلفه های ویژگی های شخصیتی - متغیرهای روان گسسته گرایی، روان رنجورگرایی - و از بین مؤلفه های سلامت عمومی متغیر - اضطراب و اختلال خواب - بیشترین میزان رابطه و بهترین پیش بینی کننده برای اعتیاد به اینترنت هستند. از آنجایی که پیشگیری بر درمان مقدم است و با توجه به نتایج این مطالعه جا دارد که این پدیده به عنوان یک مشکل روانی مورد توجه قرار گیرد و از طریق آموزش صحیح، فرهنگ استفاده مناسب از کامپیوتر، اینترنت و امکانات آن جایگزین شیوه های غلط گردد.
کلمات کلیدی: ویژگی های شخصیتی، سلامت روانی، اعتیاد به اینترنت.
.1 مقدمه
در سپیده دم هزاره سوم، شاهد تحولات شگفت فن آوری و تاثیرات فرهنگی، اجتماعی و حرفه ای ناشی از آن هستیم، انقلاب الکترونیک، انفجار اطلاعاتی و انقلاب رایانه ای تفاوتهای کمی و کیفی بسیاری در جهان نسبت به چند دهه ی قبل با خود به همراه آورده است و جهان را به یک دهکده کوچک تبدیل کرده است .[1] در جامعه اطلاعاتی امروز که تمدن بشر بسوی استقلال از مواد خام و تکیه بر دانش به عنوان کالای اصلی پیش می رود، انباشتن و حفظ اطلاعات کم مصرف در ذهن، دیگر توانایی به شمار نمی رود، بلکه مهارت در کسب اطلاعات مفید و مناسب می تواند عاملی برای کارایی فرد یا سازمان باشد. در این جامعه که کامپیوترها در ذخیره، پردازش و انتقال اطلاعات نقشی اساسی ایفا می کنند، اینترنت موقعیت خود را به عنوان بستر ذخیره و دستیابی به این انباشته عظیم اطلاعاتی تثبیت کرده است.
این دنیای الکترونیکی نامحدود، یک منبع بزرگ اطلاعات است. اگر همه کانال های بزرگترین شبکه های تلویزیونی را پنجاه برابر کنیم، باز هم به پای تعداد منابع اطلاعاتی اینترنت نمی رسد. [2] مهمترین فعالیت فن آوری جدید برقراری ارتباطات و انتقال و تبادل اطلاعات در طیفی گسترده است که محدودیتی برای آن نمی توان قائل شد. در سراسر کره زمین اینترنت در حال تبدیل شدن به جزئی از زندگی روزمره مردم است.[1] مزیت مهم اینترنت نسبت به رسانه های سنتی، سریع و ارزان بودن آن است. این مزیت باعث شده است که بسیاری از فعالیتهای زندگی روزانه به اینترنت منتقل شود. به عنوان مثال امروزه از طریق اینترنت می توان خرید کرد، کارهای بانکی را انجام داد، به جستجوی شغل پرداخت، در مبادلات سهام شرکت کرد و بلیط رزرو کرد.[2]
استفاده از اینترنت به صورت تصاعدی در سراسر جهان در حال رشد است و بیش از 2/5 میلیارد کاربر فعال دارد که اکثر آنها را نوجوانان و جوانان تشکیل می دهند.[3] پژوهش ها نشان می دهد که بیشتر استفاده کنندگان از اینترنت جوانان هستند و 35 درصد آن ها در محیطهای گپ و گفتگو، 28 درصد بازیهای اینترنتی، 30 درصد چک کردن پست الکترونیکی و 25 درصد نیز مشغول جستجو در شبکه ی جهانی هستند. همچنین میانگین زمان صرف شده برای اینترنت نیز 52 دقیقه در هفته بوده است.[4]کاربردهای فراوان اینترنت و جذابیت های آن سبب شده در سال های اخیر پدیده ای با عنوان » اعتیاد به اینترنت « ظهور یابد. اینترنت به خودی خود ابزار بی ضرری است، اما استفاده بیش از حد و نادرست از آن، خطر اعتیاد به اینترنت را به دنبال دارد که این پدیده مشکل عمده ای را برای بهداشت روانی جامعه ایجاد کرده است.
اعتیاد اینترنتی، انسان ها را به افرادی رها شده تبدیل کرده و بر روابط اجتماعی آنان تأثیر می گذارد. در نتیجه ی استفاده بیش ازحد از اینترنت، بهره وری و بازده کاری کاربران اینترنت پایین می آید. آنان با تأخیر به محل کار می روند و دچار کم کاری می شوند. عدم تحرک جسمی و چاقی به همراه علایمی چون درد کمر، پشت و ماهیچه، از دیگر تبعات این مسأله اند.[5]در پژوهش شهبازی راد و همکار - [6] - 1393 با عنوان رابطه اعتیاد به اینترنت با افسردگی، سلامت روان و ویژگی های جمعیت شناختی انجام شد، نتایج نشان داد که افسردگی با اعتیاد به اینترنت و زیرمقیاس های بارز بودن، استفاده مفرط، اهمال کاری، انتظار و غفلت از زندگی اجتماعی همبستگی مثبت و با سلامت روان رابطه منفی داشت، اما با فقدان کنترل رابطه معناداری نداشت. در خصوص ویژگی های جمعیت شناختی نتایج نشان داد که بین دانشجویان دختر و پسر در میزان اعتیاد به اینترنت تفاوت معناداری مشاهده نشد و میزان اعتیاد به اینترنت در دانشجویان غیربومی بیشتر از دانشجویان بومی بود.
در پژوهشی با عنوان شیوع اعتیاد به اینترنت و ارتباط آن با اضطراب، استرس و افسردگی یافته ها نشان داد که میانگین نمره اضطراب، استرس و افسردگی در دانش آموزان معتاد به اینترنت، به طور معنی داری از کاربران عادی بیشتر بود.[7] در پژوهش دیگری یافته ها نشان داد بین اعتیاد به اینترنت و مقطع تحصیلی رابطه مثبت معنادار وجود دارد. همچنین، بین سلامت روانی و اعتیاد به اینترنت و جنسیت رابطه معنادار وجود دارد. [8] در تحقیق دیگری یافته ها نشان دادند که بین برونگرایی و اعتیاد به اینترنت رابطه معکوس وجود دارد؛ بین ویژگی های روان رنجوری و اعتیاد به اینترنت رابطه مثبت معناداری وجود دارد؛ بین ویژگی های سازش پذیری و وظیفه شناسی و اعتیاد به اینترنت رابطه منفی و معکوس وجود دارد.[9]
در پژوهش دیگری یافته های تحقیق نشان می دهد که ویژگی های برونگرای و وظیفه شناسی در دانشجویان معتاد به اینترنت به مراتب کمتر از دانشجویان غیر معتاد می باشد و بین دو گروه از این نظر تفاوت معنی داری وجود دارد.[10] خانجانی و اکبری - [11] - 1390 در پژوهش خود نشان دادند که از بین پنج عامل شخصیتی عامل روان نژندگرایی با اعتیاد به اینترنت رابطه مثبت و معنی دار و بین عامل باوجدان بودن، دلپذیر بودن و برون گرایی رابطه منفی با اعتیاد به اینترنت وجود دارد و بین انعطاف پذیری با اعتیاد به اینترنت رابطه وجود ندارد. دایریس هریچ و همکاران - [12] - 2017 در پژوهش خود نشان دادند بیماران افسرده با اعتیاد به اینترنت شدت استرس های روانی آنها تفاوت معنی داری در مقایسه با بیماران بدون اعتیاد به اینترنت داشتند. سن پایین و جنس مرد بودند از عوامل پیش بینی کننده مهم اعتیاد به اینترنت می باشند.
درپژوهش دیگری یافته ها نشان می دهد که وسواس، حساسیت در روابط متقابل، افسردگی، اضطراب، پرخاشگری، ترس اضطرابی، افکار پارانوئید و جسمانی سازی در افراد معتاد اینترنت بالاتر از افراد غیر معتاد بود.[13] در پژوهش دیگری یافته ها نشان داد که فراوانی و شدت حوادث استرس زا در زندگی، در گروه معتاد به اینترنت بالاتر بود. همچنین شرکت کنندگان در گروه اعتیاد به اینترنت تجارب افسردگی بیشتری از کاربران گروه غیر معتاد به اینترنت داشتند.[14] در پژوهش دیگری یافته ها بیانگر آن است که پتانسیل میزان شیوع اعتیاد به اینترنت % 16/8 بود و میزان شیوع بین مردان - - % 23/6 و زنان - - % 13/9 تفاوت معناداری وجود داشت. ارتباط معنی داری بین اعتیاد به اینترنت و بی خوابی، استرس، اضطراب، افسردگی و عزت نفس وجود داشت.[3]دانشجویان بخش عظیمی از جامعه امروز کشور ما را تشکیل می دهند به طوری که نسبت جمعیتی این گروه، پتانسیل آسیب پذیری جامعه نسبت به آسیب های اجتماعی را بالا می برد.
بنابراین ضرورت تحقیق و کسب آگاهی درباره اعتیاد به اینترنت، سلامت عمومی و ویژگی های شخصیتی افراد همانند دیگر آسیب های روانی و اجتماعی ضروری است تا از نتایج حاصله برای کمک به افراد در معرض خطر استفاده شود. گستره و پیچیدگی مسئله اعتیاد به اینترنت بستر پرسش های بسیاری است که پژوهش های بیشتری را ضروری و اجتناب ناپذیر می نماید، به ویژه در کشور ما که کشوری جوان محسوب شده و دارای آمار زیاد تحصیل کرده ها و دانشجویان می باشد و در حیطه پژوهش در این امر هنوز در ابتدای راه هستیم. از این رو جا دارد که با انجام تحقیقاتی وسیع در حوزه روانشناسی و جامعه شناسی اینترنت، با ارائه مباحثی که در جوامع پیشرفته مهم و حیاتی قلمداد می شوند، جامعه را از آفت های واقعی آن مطلع ساخته، در صورت امکان از بروز برخی از مشکلات پیشگیری کنیم.[10]
.2 روش کار
پژوهش حاضر از نوع توصیفی– همبستگی است و جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن - که تعداد آنها 6944 نفر است - بودند که در نیم سال اول 1395-96 در این دانشگاه مشغول به تحصیل بودند. برای برآرود حجم نمونه، به تعداد هر یک از متغیر های پیش بین - 7 متغیر پیش بین - تعداد 35 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شد. کل حجم نمونه برای این پژوهش 245 نفر انتخاب شدند که پس از اجرای پرسشنامه ها و نمره گذاری آن ها، در نهایت تعداد نمونه 210 نفر شد. به منظور گرد آروی اطلاعات ابتدا چند رشته انتخاب شدند و سپس به صورت تصادفی خوشه ای چند کلاس مشخص شده و با مراجعه به هر یک از کلاس ها از دانشجویان خواسته شد در صورت تمایل در این پژوهش همکاری داشته باشند و سپس بین آنها پرسشنامه توزیع شد. تجزیه و تحلیل داده ها با آزمون همبستگی پیرسون و روش رگرسیون چند متغیری با استفاده از نرم افزار تجزیه و تحلیل آماری SPSS vol 20 انجام شد.
.3 ابزار جمع آوری اطلاعات
برای اندازگیری اعتیاد به اینترنت از آزمون 20 سوالی اعتیاد به اینترنت کیمبرلی یانگ - - IAT استفاده شد. در این آزمون خواننده باید به هر یک از 20 سوال روی مقیاس لیکرت پنج درجه ای شامل هرگز، به ندرت، گاهی، اغلب، همیشه پاسخ دهد. دامنه ی نمرات این آزمون از 0 تا 100 است که نمره ی بیشتر، نشان دهنده ی وابستگی بیشتر به اینترنت و شدیدتر بودن مشکلاتی است که در نتیجه ی استفاده مفرط از آن برای شخص به وجود آورده است. برای ارزیابی نمره حاصل، از دستورالعمل یانگ استفاده گردیده است به این معنی که نمره 20 تا 49 نشان دهنده کاربر معمولی، نمره 50 تا 79 نشان دهنده کاربر در معرض خطر و نمره 80 تا 100 نشان دهنده ی کاربر معتاد می باشد. در سوئد در یک تحقیق، آلفای کرونباخ 95 درصد به دست آمده است.[15] روایی و پایایی این پرسشنامه در پژوهش های متعددی ذکر شده است. به عنوان مثال
