مقاله رابطه بین مهارت های اجتماعی با سلامت روانی کارکنان سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان قزوین

بخشی از مقاله

چکیده

هدف از انجام پژوهش بررسی رابطه بین مهارتهای اجتماعی با سلامت روانی کارکنان سازمان مدیریت و برنامهریزی استان قزوین بود. پژوهش از نوع هبستگی بود. جامعه آماری پژوهش کلیه کارکنان سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان قزوین بودند که تعداد آنان بر اساس گزارش سازمان 76 نفر بودند. تعداد 72 نفر به عنوان نمونه به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. از پرسشنامه مهارت های اجتماعی ریجیو - - 1989 و سلامت عمومی توسط کلدبرگ و هیلر - - 1979 برای جمع آوری دادهها استفاده شد.

دادههای جمع آوری شده با استفاده از آمارههای توصیفی شامل میانگین، انحراف معیار و از آمار استنباطی با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره گام به گام تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که بین مهارتهای اجتماعی با سلامت روانی کارکنان - - 3 0/05 رابطه منفی و معنیدار وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که مهارتهای اجتماعی توانستند واریانس سلامت روانی را در کارکنان پیش بینی کنند - . - 3 0/05

.1 مقدمه

نیروی انسانی، مهمترین سرمایه سازمان است و هرچه این سرمایه کیفیت مطلوب تری داشته باشد، احتمال موفقیت، بقاء و توسعه سازمان بیشتر خواهد شد - عیدی، هنری و ناصری پلنگی، . - 1392 نیروهای انسانی وفادار، سازگار با اهداف و ارزش های سازمانی و متمایل به عضویت سازمانی که حاضرند فراتر از وظایف تعیین شده فعالیت کنند، می توانند عامل مهمی در اثربخشی سازمان باشند - بلکورت، بوهلاندر و اسنل، . - 2014 وجود چنین نیروهای در سازمان علاوه بر افزایش سطوح عملکرد و پایین آمدن میزان غیبت، تاخیر و ترک خدمت کارکنان، وجهه سازمان را در اجتماع مناسب جلوه داده و زمینه را برای رشد و توسعه سازمان فراهم می آورد.

در مقابل نیروی انسانی با احساس وفاداری و تعهد سازمانی کم و متمایل به ترک سازمان، نه تنها در جهت نیل به اهداف سازمانی حرکت نمی کنند، بلکه در ایجاد فرهنگ بی توجهی نسبت به مسائل و مشکلات سازمانی در بین دیگر همکاران موثر هستند - اتاک و یوتورگات، . - 2015 از طرفی نحوه کار کارکنان و محیط آن می تواند بر روی سلامت روانی آنان تاثیر گذار باشد و در نتیجه باعث ارتقاء یا افت کاری آنان می گردد - کامیار، قدسی، رحیمی موقر و مبارکی، . - 1389 سلامت روانی از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان یکی از اصول اولیه مراقبت های بهداشت روانی قلمداد می شود. مفهوم سلامت روانی در واقع جنبه ای از مفهوم کلی سلامت است و به کلیه روش ها و تدابیری اطلاق می شود که برای بهزیستی و نیز جلوگیری از ابتلا به بیماریهای روانی به کار می رود - فرگوسن، کولسن و بارنت، . - 2012 تأمین سلامت همه افراد جامعه از از جمله کارکنان از مهمترین مسائل اساسی هر کشور است.

این امر در چهار جنبه جسمانی، روانی، اجتماعی و افسردگی مورد ملاحظه قرار می گیرد و در صورتی که بعد روانی سلامت به اندازه کافی مورد توجه قرار نگیرد فراوانی مشکلات روانی و رفتاری رو به فزونی خواهد رفت تا حدی که عوارض ناشی از بی توجهی به آن در ابعاد فردی و اجتماعی، خانوادگی و انسانی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی اثرات سوء و غیرقابل جبران را در پی خواهد داشت - علیزاده اقدام، سام آرام، سلطانی بهرام و رجایی، . - 1392 وضعیت سلامت افراد جامعه به شیوه های گوناگون بر سلامت و عواطف آنها و همچنین بر شاخص های اقتصادی و اجتماعی جامعه تاثیر می گذارد.

توجه به مهارت های اجتماعی از دیر باز در کانون توجه پژوهشگران و دست اندرکاران تعلیم و تربیت بوده است. در متون پژوهشی، مهارت های اجتماعی به عنوان رفتارهای اجتماعی مورد قبول و یادگرفته شده ای که باعث ارتباط با دیگران و بهبود کیفیت زندگی می شود، تعریف شده است. از زمانی که مهارتهای اجتماعی به عنوان یک موضوع قابل مطالعه معرفی شده است، انفجار واقعی در تحقیقات رخ داده است و آگاهی فزاینده ای نسبت به اهمیت این حوزه علمی در پژوهش های بالینی و کاربردی ملاحظه می شود. آیدوگان، یاسمین، کلینس و تپتاس - - 2009 مهارت های اجتماعی را اغلب به عنوان مجموعه پیچیده ای از مهارتها در نظر می گیرند که ابعادی مانند ارتباط و حل مسئله، تصمیم گیری و جرات ورزی، تعاملات با اطرافیان و خود مدیریتی را شامل می شود.

درباره اینکه مهارت های اجتماعی واقعا چه نوع مهارت هایی هستند و چگونه باید آن ها را تعریف کرد، تا حدی ابهام وجود دارد. علت عمده این ابهام این است که گروه های حرفه ای گوناگون مانند - مددکاری اجتماعی، تعلیم و تربیت، روان شناسی مدرسه، روان شناسی بالینی و روان پزشکی و پرستاری روانی - نسبت به مطالعه این موضوع علاقه نشان داده و راه حل هایی برای آن ارائه کرده اند - ماتسون و همکاران، 2000؛ به نقل از کارمن پاز و سیکستو، . - 2015 در متون پژوهشی مربوطه، مفهوم مهارت اجتماعی به صورت های مختلف تعریف شده است.

گرشام و الیوت - 1990؛ به نقل از بری و کونر، - 2014 مهارتهای اجتماعی را مجموعهای از رفتارهای یاد گرفته شدهای میدانند که به ما اجازه می دهند تا به آغاز و ادامه تعاملات مثبت با دیگران بپردازیم که از جمله این مهارت ها، می توان به تقسیم احساسات خود با دیگران، کمک کردن به آن ها برای آغاز یک رابطه و کنترل میزان خلق و خو اشاره کرد. تیگن - 1990؛ به نقل از به نقل از الکان و اردم، - 2014، مهارتهای اجتماعی را به عنوان رفتارهای اجتماعی مورد قبول و یادگرفته شدهای که باعث ارتباط با دیگران و بهبود کیفیت زندگی می شود، تعریف نموده است.

آیدوگان، یاسمین، کلینس و تپتاس - - 2009 مهارتهای اجتماعی را اغلب به عنوان مجموعه پیچیده ای از مهارتها در نظر میگیرند که ابعادی مانند ارتباط وحل مسئله، تصمیم گیری و جرئت ورزی، تعاملات با اطرافیان و خود مدیریتی را شامل می شود - کارمن پاز و سیکستو، . - 2015 با توجه به آنچه گفته شد و اینکه نیروی انسانی یکی از مهمترین سرمایههای انسانی، و اساسی ترین مزیت رقابتی و کمیابترین منبع در اقتصاد دانش محور امروز قلمداد میشود - پور سلطانی و امیرجی نقندر، 1391 - ، باید به این امر توجه کافی صورت پذیرد که در دهه های اخیر توجه به سلامت روان کارکنان - کامیار، قدسی، رحیمی موقر و مبارکی، - 1389 و مطالعه آن گسترش فراوان یافته است، تا با شناخت منابع و عوامل ارتقاء آن بتوانند کارایی سازمانی و عملکرد فردی آنان را در سازمان افزایش دهند و سنگ زیربنای سلامتی بیشتر و بهزیستی را بنا نهند.

.2 روش

روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی میباشد. از آنجا که پژوهشگر قصد تغییر در هیچ یک از متغیرها را ندارد، پژوهش در موقعیت طبیعی و بدون دستکاری انجام گرفته است. در این پژوهش متغیر مهارتهای اجتماعی به عنوان متغیر پیشبین و سلامت روانی به عنوان متغیر ملاک در نظر گرفته شدهاند. جامعه آماری پژوهش کلیه کارکنان سازمان مدیریت و برنامه ریزی قزوین بودند که تعداد آنان بر اساس گزارش سازمان 76 نفر بودند. اگر حجم جامعه معلوم باشد، ساده ترین روش و متداول ترین روش برای تعیین حجم نمونه، رجوع به جدول کرجس و مورگان است.

این جدول به ازای مقادیر مختلف از اندازههای جامعه، حجم نمونه را برآورد کرده است. با توجه به جدول مذکور، برای جامعهای به حجم 76 نفر، تعداد نمونه باید 66 نفر باشد. برای بالا رفتن اعتبار پژوهش تمامی 76 نفر سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان قزوین انتخاب شدند. در حین انجام تحقیق تعداد 4 نفر قادر به همکاری نبودند و در نهایت 4 نفر از آزمودنیها از دور پژوهش خارج و در نهایت 72 نفر از افراد در پژوهش شرکت کردند. در این پژوهش از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شده است.

-1-2روش اجرای پژوهش

پس از تعیین جامعه آماری که شامل کلیه کلیه کارکنان سازمان مدیریت و برنامه ریزی قزوین در سال 1395 بودند، تعداد 70 نفر به روش نمونه گیری هدفمند از کلیه کارکنان سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان قزوین انتخاب شدند. با مراجعه به کلیه کارکنان سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان قزوین پس از توضیح هدف پژوهش و جلب رضایت آگاهانه آنها پرسشنامههای تحقیق برای پاسخدهی به آنها داده شد. لازم به ذکر است که خود پژوهشگر از کارکنان سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان قزوین بودند.

قبل از انجام این کار هماهنگیهای لازم با ریاست سازمان مدیریت و برنامه ریزی و حراست آن اجازه اجرای کار دریافت گردید. قبل که از اینکه پرسشنامه ها جواب داده شود رضایت آگاهانه آزمودنی ها جلب شد و سپس اقدام به پاسخ نمودند. پس از جمع آوری پرسشنامهها، اطلاعات آماری با نرم افزار SPSS نسخه 22 با آزمونهای توصیفی شامل میانگین و انحراف معیار و آمار استنباطی شامل ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره تجزیه و تحلیل شدند.

-2-2ابزارهای پژوهش

-1-2-2پرسشنامه مهارت های اجتماعی

پرسشنامه مهارتهای اجتماعی که توسط ریجیو - 1989؛ به نقل از شکر کن و همکاران، - 1385 ساخته شده است یک ابزار 90 مادهای است که به عنوان یک سنجه خودگزارشی کوتاه اما جامع برای ارزیابی مهارتهای اجتماعی طرح شده است - شکر کن و همکاران ، . - 1385 برای نمره گذاری مادهها از یک مقیاس 5 امتیازی به سبک لیکرت - 1 تا - 5 استفاده میشود. شش مقیاس پرسشنامه فوق در دو سطح اجتماعی - بیانگری، حساسیت و کنترل - و در سطح هیجانی - بیانگری، حساسیت و کنترل - اندازه می گیرند. این شش مقیاس عبارت اند از بیانگری هیجانی، حساسیت هیجانی، کنترل هیجانی، بیانگری اجتماعی، حساسیت اجتماعی، کنترل اجتماعی. ریجیو - 1989 ؛ به نقل از شکرکن و همکاران، - 1385 پایایی پرسشنامه با روش بازآمایی و آلفای کرونباخ بین 0/62 تا 0/96 برآورد کرد. پژوهش شکر کن و همکاران - 1385 - نیز نشان داد که ضرایب پایایی با روش آلفای کرونباخ و روش تصنیف زوج و فرد بین 0/53 تا 0/93 است.

مطابق پژوهش ریجیو - 1989؛ به نقل از شکر کن و همکاران، - 1385 مشخص شد که تمام مقیاسهای مهارتهای اجتماعی با هم همبستگی مثبت دارند و این مهارتهای اجتماعی با آزمونهای معتبر همبستگی معنی داری دارد. در پژوهش حاضر برای بررسی پایایی پرسشنامه مهارتهای اجتماعی بر روی کارکنان سازمان مدیریت و برنامه ریزی قزوین از شیوه همسانی درونی - آلفای کرونباخ - استفاده شد که برای مولفههای بیانگری هیجانی 0/88، حساسیت هیجانی 0/89 ، کنترل هیجانی 0/79، بیانگری اجتماعی 0/76، حساسیت اجتماعی 0/79، کنترل اجتماعی 0/75 و برای کل پرسشنامه 0/7918 به دست آمد.

-2-2-2پرسشنامه سلامت روانی

پرسشنامه سلامت عمومی توسط کلدبرگ و هیلر - - 1979 ساخته شده است. این آزمون سلامت عمومی را در چهار زیر مقیاس اندازه-گیری میکند. اعتبار و روایی آن در پژوهشهای گوناگون بالا عنوان شده است - گلدبرگ، 1972 ؛ به نقل از توکلی زاده، ابراهیمی قوام، صغری. فرخی و گلزاری، . - 1390 فرم 28 سوالی این پرسشنامه سلامت روانی توسط گلدبرگ و هیلر از روی فرم اصلی ساخته شده و شامل 4 خرده مقیاس 7 سوالی نشانه های جسمانی - سوالات 1، 2، 3 ، 4، 5، 6، - 7، اضطراب - سوالات 8، 9، 10، 11، 12، 13، - 14، اختلال در کارکرد اجتماعی - سوالات 15، 16، 17، 18، 19، 20، - 21 و افسردگی - سوالات 22، 23، 24، 25، 27، - 28 است.

ویلیامز، ماری و کلدبرگ - 1980؛ به نقل از توکلی زاده، ابراهیمی قوام، صغری. فرخی و گلزاری، - 1390، در نتیجه ی فراتحلیل 43 پژوهش به میانگین حساسیت 0/84 و متوسط ویژگی 0/82 دست یافتند. در پژوهش توکلی زاده، ابراهیمی قوام، صغری. فرخی و گلزاری - - 1390، ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه سلامت عمومی 0/81 به دست آمد.  همچنین اعتبار و روایی آن در پژوهشهای گوناگون بالا عنوان شده است. در پژوهش بیرامی - - 1387، روایی این پرسشنامه به دو روش روایی هم زمان و همبستگی خرده مقیاس های پرسشنامه با نمره کل استفاده شد که ضریب همبستگی بین خرده مقیاس های آن با نمره کل بین 0/72 تا 0/87 متغیر بوده است.

به دلیل شهرت بالای آن از توضیح بیشتر صرف نظر میشود. نمرهگذاری این آزمون به دو صورت انجام میگیرد: در روش اول به گزینهها به ترتیب، 3-2-1-0 نمره تعلق میگیرد و در روش دوم به ترتیب، 1-1-0-0 نمره تعلق میگیرد. در صورتی که از این آزمون برای بررسیهای غربالگری - سرندی - استفاده کنیم روش دوم مناسبتر است. اما در این پژوهش بیشتر رابطه متغیرها مورد نظر بوده است و روش اول استفاده کردهایم و ممکن است نمرات به دست آمده از این روش با برخی پژوهشهای دیگر متفاوت باشد.

در صورتی که روشها نمرهگذاری دیگری مانند 4-3-2-1 استفاده شود میانگین نمرات بسیار بالا می رود. که در پژوهش حاضر از شیوه اول که به گزینهها به ترتیب، 3-2-1- 0 نمره تعلق میگیرد استفاده شد. در پژوهش خزایی - - 1394 روش آلفای کرونباخ برای کل مقیاس 0/76، برای نشانههای جسمانی 0/80، اضطراب 0/79، اختلال در کارکرد اجتماعی 0/81 و افسردگی 0/87 برآورد شد. روایی و اعتبار پرسشنامه در پژوهش میدر، مو-بیرن، لیولین و میتچل - - 2013 روایی محتوایی پرسشنامه نسخه 28 سوالی پرسشنامه تایید و ضریب آلفای کرونباخ آن 0/89 برای کل پرسشنامه ذکر شده است. در این پژوهش رحیمی - - 1394 روایی و پایایی پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفت.

در روایی همزمان ضریب همبستگی بین میانگین 20 سوال اول و با سوال 21 مقدار 0/82 به دست آمد و در بررسی روایی محتوایی ضریب روایی کل سوال های پرسشنامه بهداشت روانی 0/91 محاسبه شد. برای بررسی پایایی آزمون از روش همسانی درونی با استفاده از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که ضرایب برای نشانههای جسمانی 0/75، اضطراب 0/78، اختلال در کارکرد اجتماعی 0/85 و افسردگی 0/76 و برای کل آزمون 0/88 به دست آمد.

-3-2روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

از آماره های توصیفی شامل میانگین، انحراف معیار و از آمار استنباطی با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره گام به گام استفاده میشود. برای این منظور از نرم افزار SPSS نسخه 22 استفاده شد.