بخشی از مقاله
چکیده مقاله:
رابطه اقتصاد مقاومتی و الگوی دفاع همه جانبهاقتصاد با کارکرد اصلی تأمین معیشت و دفاعملّی با کارکرد اصلی تأمین امنیت به عنوان دو حوزه راهبردی از حیات اجتماعی، بیش از پیش در عمل به هم پیوند خورده اند و این نکته مهمی است که باید در امور عالی همچون تدوین و پیاده سازی الگوهای مربوط در نظر گرفته شود.به اقتصاد مقاومتی بنا به تصریح مقام معظم رهبری باید به مثابه الگوی اقتصادی نگریست، کمااینکه دفاع همه جانبه در کلام امام و رهبری از جایگاه الگوی دفاعی برخوردار است. با این توصیف شناخت و تبیین رابطه این دو الگو موضوع اصلی این مقاله است. روش مطالعه، توصیفی- تحلیلی است. در مقاله از یک سو، رویکرد و صراحت گفتمان دفاعی در الگو اقتصاد مقاومتی تبیین شده و از سوی دیگر به ضرورت دفاع اقتصادی در الگوی دفاع همه جانبه پرداخته شده است.
البته تشریح شده که شرایط و واقعیاتی چون ظهور جنگهای ترکیبی، ترویج تحریمهای اقتصادی و تبدیل ساختن عرصه اقتصاد به صحنه نبرد و ابزار اعمال قدرت، دفاع اقتصادی را بیشتر از سایر ابعاد دفاع همه جانبه برجسته ساخته است.در پایان نتیجهگیری شده است که الگوی اقتصاد مقاومتی و الگوی دفاع همهجانبه، چه بر اساس مبانی ارزشی و چه بر اساس انطباق با واقعیات اقتصاد و دفاع سازگارند کمااینکه در رویکردها و جهتگیریهایی چون بسیج همه امکانات، مردم پایه بودن، جهادی بودن و دانش بنیان بودن با هم منطبقاند. درک این سازگاری میتواند به پیاده سازی هر دو الگو در عمل کمک کند که لازمه آن، شناخت و تعامل بیش از پیش متولیان دو حوزه خطیر اقتصاد و دفاع است.
- 1 مقدمه
»اقتصاد« با کارکرد تأمین معیشت و »دفاع« با کارکرد اصلی تأمین امنیت از قدیمیترین امور بشری هستند که با گذر زمان ابعاد ملی و اجتماعی آنها به مراتب مهمتر و فراتر از ابعاد فردی و شخصی آنها شدهاست و با گسترش ابعاد ملی و اجتماعی این امور ارتباط و پیوند آنها بیشتر شده است.در هم تنیدگی »اقتصاد ملی« و »دفاع ملی« در عمل، اهمیت سازگاری الگوسازی و ارتباط رویکردهای ملی برای آنها را مضاعف و به بیانی راهبردی میسازد. درک این امر که امور بشری و اجتماعی همچون امور اقتصادی و امور دفاعی با هم مرتبط بوده و حسب زاویه نگاه یکی را لازمه دیگری و در نگاه جامع آنها را لازم و ملزوم هم میسازد نظریه پردازان و سیاستگذاران را به این مهم رهنمون میسازد که نمیتوان در ساحت تدوین الگو و پیادهسازی یک حوزه همچون اقتصاد ]مقاومتی[ از تدوین الگو و پیاده سازی آن در حوزه دیگر چون دفاع ]همه جانبه[ غافل و یا حتی کم توجه بود .
موضوع مقاله حاضر شناخت و معرفی ارتباط »اقتصاد مقاومتی« به عنوان یک الگوی اقتصادی که سیاستهای کلی آن از سوی مقام معظم رهبری در بهمن ماه سال 1392 ابلاغ شده با »دفاع همه جانبه« به عنوان الگوی دفاعی که از سوی امام - ره - و مقام معظم رهبری تاکید شده است، می باشد. روش این مطالعه، توصیفی-تحلیلی است و سؤال اصلی آن است که چه رابطهای بین الگوی اقتصاد مقاومتی و الگوی دفاع همه جانبه وجود دارد؟ در این راستا ابتدا ماهیت و ابعاد اقتصاد مقاومتی ارایه و سپس الگوی دفاع همه جانبه به عنوان الگوی دفاعی و ابعاد آن معرفی میشود. تبیین ارتباط بین این دو الگو، بخش پایانی مقاله است.
- 2 ادبیات موضوع
در این بخش ادبیات مرتبط با »اقتصاد مقاومتی« به عنوان الگوی اقتصادی و »دفاع همه جانبه« به عنوان الگوی دفاعی ارائه میشود.
- 1-2 ماهیت، اهداف و زمینهی شکلگیری اقتصاد مقاومتی
- 1-1-2 اقتصاد مقاومتی به مثابه یک الگوی اقتصادی
اقتصاد مقاومتی از جنس یا ماهیت الگو برخوردار است. مقام معظم رهبری در مقدمه سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی تصریح کردهاند که »ایران اسلامی با استعدادهای سرشار معنوی و مادی و ذخایر و منابع غنی و متنوع و زیرساختهای گسترده و مهمتر از همه برخورداری از نیروی انسانی متعهد و کار آمد و دارای عزم راسخ برای پیشرفت، اگر از الگو اقتصادی بومی و علمی برآمده از فرهنگ و انقلاب اسلامی که همان اقتصاد مقاومتی است،پیروی کند ... بر همه مشکلات اقتصادی فایق میآید و دشمن را که با تحمیل یک جنگ اقتصادی تمام عیار در برابر این ملت صفآرایی کرده به شکست و عقبنشینی وا میدارد...2.«به بیانی اقتصاد مقاومتی همانگونه که سایرین تأکید کردهاند، الگوی پیشرفت اقتصادی جامعه ایرانی است - فرتوکزاده و وزیری،. - 1393
بدین ترتیب مشخص است که اقتصاد مقاومتی یک الگو برای اداره امور اقتصادی و غلبه بر مشکلات اقتصادی و البته دفاع در مقابل جنگ اقتصادی است.البته تدقیق در همین بخش از مقدمه سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی متضمن نکات مهم دیگری نیز هست که از جمله مهمترین آنها که مرتبط با بحث مقاله است کارکرد دفاعی اقتصاد مقاومتی است. به عبارتی یکی از دستآوردهای پیروی از الگوی اقتصاد مقاومتی، انجام فریضه دفاعی ملی در بعد اقتصادی است به همین دلیل در ادبیات مرتبط از لفظ »اقتصاد دفاعی« - با شناسایی آفند اقتصادی دشمن و طراحی پدافند داخلی - نیز استفاده شده است - دری و صالح 1392، ص. - 176-174 در ادامه به معرفی تفصیلی این الگو برای فراهم ساختن، به پاسخ سؤال اصلی این مقاله پرداخته میشود.
- 2-1-2 اهداف اقتصاد مقاومتی
از آنجا که اقتصاد مقاومتی ماهیت الگو دارد، شناخت و معرفی آن مانند هر الگوی اقتصادی دیگر نیازمند شناخت اهداف اصلی آن است. در بیان اهداف اقتصاد مقاومتی، بر این نکته تصریح میشود که انتخاب اهداف بنیادین و اساسی هرالگو متاٌثر از ارزشها و باورها است. به بیانی متاٌثر از حوزههایی چون هستی شناسی و معرفت شناسی است. به بیانی ارزشها و باورها از اصول یک الگو است - هانت 1376، ص. - 16 کما اینکه ترسیم وضعیت مطلوب، از محورهای اصلی الگوی پیشرفت است - میرمعزی، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت - . لذا اقتصاد مقاومتی همانگونه که در مقدمه آن آمده است بر آمده از »فرهنگ و انقلاب اسلامی« و در پی اهداف مشخصی است که ریشه در اصول انقلاب اسلامی و منشور جمهوری اسلامی ایران دارد. به طور مثال عقب راندن دشمن در جنگ اقتصادی از اهداف اقتصاد مقاومتی است که قرابت زیادی با نفی سلطه اقتصادی بیگانه - بند 8 از اصل چهل و سوم قانون اساسی - دارد. البته سلطه اقتصادی رویکردهای آشکاری چون جنگ اقتصادی و نفوذ اقتصادی دارد که مقابله با آنها متن و بطن اقتصاد مقاومتی لحاظ شده است.اهدافی که مقام معظم رهبری در ابلاغیه خود برای سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی تصریح کردهاند به قرار زیر است:
