بخشی از مقاله
چکیده
هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه التزام عملی به اعتقادات اسلامی با سلامت روان دانشجویان است. جامعه پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال تحصیلی 90-91 می باشد. نمونه شامل 384 نفر است که با استفاده از فرمول کوکران محاسبه شده و به شیوه نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند. میزان التزام عملی به اعتقادات اسلامی به وسیله پرسشنامه مذکور و سلامت روان با استفاده از پرسشنامه سلامت عمومی GHQ-28 سنجیده شد. هر فرد نمونه به دو پرسشنامه مذکور پاسخ داده و داده های حاصل با استفاده از ازمون پیرسون بررسی شد. نتایج حاکی ازآنست که بین التزام عملی به اعتقادات اسلامی و سلامت روان رابطه وجود دارد که این در سطح 0/002 معنی دار بود. رابطه التزام عملی به اعتقادات اسلامی با اضطراب و اختلال خواب و افسردگی معنی دار شد و با اختلال در علائم جسمانی و اختلال در کنش اجتماعی معنی دار نشد. از پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت هر چه التزام عملی دانشجویان به اعتقادات اسلامی بیشتر باشد از سلامت روان بیشتری برخوردارند.
کلمات کلیدی: التزام عملی، اعتقادات اسلامی، سلامت روان
.1مقدمه
انسان موجودی پیچیده و دارای ابعاد مختلفی است که حیات وی در اثر تعادل نسبی این ابعاد هضم شده و دوام می آورد. یکی از این ابعاد، سلامت روان می باشد که نظام نامه ی سازمان بهداشت جهانی آن را اینگونه تعریف می کند سلامت روان، حالت کامل آسایش و کامیابی زیستی -روانی و اجتماعی است و صرف فقدان بیماری یا معلولیت نمی باشد. سلامت روانی در مفهوم عام خود نیز به سلامت فکر و تعادل روانی و دارا بودن خصوصیات مثبت روانی اطلاق می گردد و راههای دست یابی به سلامت فکر و روح که برای تعالی و تکامل فردی و اجتماعی انسانها لازم است با پرداختن به آن روشن می شود و همچنین در مفهوم تخصصی خود رشته ای از بهداشت است که افراد تحصیلکرده و دارای مهارت و تجربیات خاص با اتخاذ روشهای علمی، آن را به مردم آموزش می دهند.
سلامت روان، یعنی پیش گیری از بیماریهای روانی که پیشگیری به معنی وسیع آن عبارت است از به وجود آوردن عوامل و شرایطی که در واقع تکمیل کننده ی زندگی سالم و بهنجار می باشد و به همین دلیل درمان اختلالهای روانی نیز جزیی از این فعالیت می باشد - عناصری، . - 1386در واقع، بهداشت روانی حالت خاصی از روان است که سبب بهبود، رشد و کمال شخصیت انسان می گردد و به فرد کمک میکند که با خود و دیگران سازگاری داشته باشد - چاهانٌ، . - 2003ویسنیک و فوریهٍ - - 2000 الگویی چند بعدی از سلامت روان را ارایه دادند. در این الگو، سلامت روان ترکیبی از عناصر مختلف است که برخی از این عناصر عبارتاند از: 1 -پذیرش خود -2 ارتباط مثبت با دیگران -3 خود پیروی -4 غلبه بر محیط -5 هدفمندی در زندگی -6رشد شخصیاز دیدگاه روانشناسان مثبت نگر، کل نگر، روانشناسان مکتب روانکاوی و حتی سازمان بهداشت جهانی مفهوم سلامت روانی متفاوت از دیدگاه روانپزشکان است.
آدلر شایستگی در رشد روابط اجتماعی، لوینسون پذیرش مسئولیت در مقابل دیگران و سازش فرد با درآمد خود و شناخت موقعیت زمانی و مکانی و گینزبرگ تسلط و مهارت و ارتباط در سه فضای مهم زندگی، عشق، کار و تفریح و رانک زندگی بدون ترس و گناه را سلامت روانی تعریف می نمایند - آدلر، لوینسون، گینزبرگ و رانک، به نقل از میلانی فر،. - 1386 در دیدگاه روانشناسان مثبت نگر و کل نگر، سلامت روانی در بر گیرنده ی توانایی فرد برای لذت بردن از زندگی، ایجاد تعادل بین فعالیت های زندگی و کوشش برای رسیدن به بهبود پذیری روانی است - نسَ، . - 2005 تاریخچه بهداشت روانی با توجه به بیماریهای روانی، از زمانی که بشر وجود داشته و مخصوصاً زندگی اجتماعی را شروع کرده همواره با او همراه بوده است. در حقیقت روانپزشکی را می توان قدیمی ترین حرفه و تازه ترین علم به شمار آورد.
در حال حاضر نیز در حدود 450 میلیون نفر در جهان به اختلالات روانی، عصبی یا مشکلات روانی - اجتماعی مبتلا هستند در سراسر دنیا سالانه حدود 20-10 میلیون نفر حداقل یک دوره افسردگی را تجربه می نمایند. اضطراب و افسردگی به عنوان متداول ترین و شایع ترین مشکلات روانی افراد، یکی از معضلات جوامع معاصر می باشد - قاسمی و همکاران، . - 1387در قرن بیست و یکم که دوران پر التهاب استرسهای انسانی است، ارتقای سلامت افراد جامعه جهت توسعه علمی سیاسی- اجتماعی و اقتصادی از مهمترین مسائل اساسی در هر کشوری محسوب می شود و بدون شک تأمین و حفظ سلامتی انسان می تواند از طریق اعتقادات مذهبی و معنوی حاصل شود.
طب دنیای امروز و فردا، طب پیشگیری و برنامه ریزی برای بهتر زیستن است اما آرامش درونی دایمی انسان، حلقه مفقود جوامع امروزی است به خصوص جوامعی که از مذهب و معنویت فاصله گرفته اند و به موازاتی که این جدایی بیشتر باشد، معضلات روانی و اجتماعی افراد و خصوصاً نسل جوان به همان اندازه خود نمایی می کند. بر این اساس توجه به مسائل تأثیر گذار برشخصیت افراد از قبیل اعتقادات و باورهای دینی آنها و پایبندی به آنها امری ضروری و مهم است. نقش اثر بخش و تحول آفرین مذهب اسلام تابدانجاست که می تواند مایه اصلاح، تقوی و ارتقاء سطح بهداشت روان آنان گردد. طهماسبی و امینی - - 1381، طی پژوهش خود نشان دادند که عمل به باورهای دینی شاید به تنهایی از بروز اختلافات روانی پیشگیری کند.
در مورد رابطه ی بعد مذهبی با بهداشت روانی، غباری بناب - 1380 - ، معتقد است که در زندگی امروزی، بیش از هر زمان دیگری شاهد تجارب استرس زایی هستیم که بهداشت و سلامت روان افراد را به خطر انداخته و باعث بروز ناراحتی های روحی و روانی در انسان می گردند. در چنین شرایطی برخی عوامل می توانند به کمک انسان آیند و مانع آسیب دیدگی وی زیر فشار طاقت فرسای مسائل و مشکلات گردند. از جمله عواملی به اعتقاد برخی از روانشناسان و طی مطالعات و پژوهشهای صورت گرفته ی اخیر، نقش موثرو مهمی در حیطه ی بهداشت روانی دارد و به درمان اختلالات روانی نیز کمک شایانی کرده است، مذهب می باشد.
بسیاری از متخصصان روانشناسی، حتی کسانی که به خدا اعتقاد ندارند، ایمان مذهبی را عامل موثر در آرامش روان معرفی کرده اند. به طوری که ویلیام جیمز، پدر روانشناسی نوین بیان می کند که ایمان مذهبی، از مقوله های مهم و با ارزشی است که به انسان در حل مشکلات و درمان در دو رنج و ناراحتی کمک می کند و به فرد حیات و نشاط می بخشد. همچنین یونگ، ایمان و اعتقاد مذهبی را عاملی برای تلطیف روان و بخشیدن آرامش به انسان می داند، چنانچه در تحقیقی که روی مراجعان 35 سال به بالا انجام داد، مشاهده کرد افرادی که دارای اعتقاد مذهبی بودند هیچ گونه کسالت روحی در زندگی خود نداشتند و بر عکس، کسانی که فاقد اعتقادات مذهبی بوده اند، دارای شخصیتی متزلزل و روانی آشفته و از هم گسیخته بودند - خلجی موحد، . - 1381
دینداری یا تدین حالت انسان بوده که دینمتعلّق آن است. در واقع، دینداری وقتی است که تمام یا بخشی از تعالیم و دستورات دینی - اعم از عقاید، اخلاقیات و احکام - مورد پذیرش مردم یا گروهی از افراد قرار گیرد. بنابراین، در مقام تعریف می توان اظهار کرد که دینداری یا تدین عبارت است از التزام فرد به دین مورد قبول خویش. این التزام در مجموعه ای از اعتقادات، احساسات، اعمال فردی و جمعی که پیرامون خداوند - امر قدسی - و رابطه ای ایمانی با او، سامان می پذیرد. به طور خلاصه، دیندار ی یعنی میزان علاقه، احترام، سلوک و پایبندی - التزام - افراد به دین اسلام - طالبان،. - 1380در طول تاریخ بشریت، دین و باورهای مذهبی جزء نیازهای اساسی و اولیه حیات انسانی بوده است. بر همین مبنا نیز اعتقاد بر آن بوده است که مذهب یک منبع حمایتی است که باعث می شود افراد در رویارویی با مشکلات زندگی کمتر آسیب ببینند - قاسمی و همکاران، . - 1387
ایمان و اعتقاد دینی به شخص مومن، شخصیت تازه ای می بخشد و این شخصیت نوین، نحوه زندگی خاصی را بر وی الزام می کند. تعهد مومن به خداوند در اطاعت از فرامین الهی جلوه گر می شود و وی را بالطبع به انجام اعمال دینی خاصی بر می انگیزد به این ترتیب هویت ویژه ای را برای خود تعریف می کند که قوام و دوام این هویت دینی در گرو قوام و دوام آن تعهد است - نراقی، . - 1378در زمینه رابطه ی بین مذهب و اعتقادات مذهبی با بهداشت روانی تحقیقات متعددی انجام گرفته است. نتایج برخی از این تحقیقات نظیر ناطقیان - - 1386؛ ویستُ - - 2000؛ پاچویچ ِ - - 2003 نشان می دهدکه بین مذهب و اعتقادات مذهبی با بهداشت روانی رابطه وجود دارد و مذهبی بودن در حفظ سلامت روانی افراد نقش مثبت دارد - سهرابی و همکاران، . - 1386 در مقابل تحقیق متقی - - 1385 نشان می دهد بین نگرش دینی و بهداشت روانی دانش آموزان رابطه معنی دار وجود ندارد.
با توجه به این که در زمینه ی رابطه ی بین مذهب و اعتقادات مذهبی با سلامت روانی روانی، نتایج تحقیقات متفاوت و در مواردی متناقض می باشند وتا کنون تحقیقی در زمینه رابطه التزام عملی به اعتقادات اسلامی با سلامت روان انجام نگرفته است و از طرفی جوانان قشر عظیمی از جامعه را در بردارند و بسیاری از جوانان در دانشگاه ها مشغول به تحصیل هستند، لذا در این تحقیق سعی بر آن است که رابطه التزام عملی به اعتقادات اسلامی با سلامت روان دانشجویان مورد بررسی قرار گیرد و رابطه آن با هر یک از خرده مقیاسهای سلامت روان - علایم جسمانی، اختلال خواب، اختلال در کنش اجتماعی و افسردگی - بررسی شود. بر این اساس فرضیه های زیر به محک آزمایش گذاشته شدند.
فرضیه اصلی
بین التزام عملی به اعتقادات اسلامی با سلامت روان دانشجویان رابطه وجود دارد.
فرضیه های فرعی
-1 بین التزام عملی به اعتقادات اسلامی با علایم جسمانی دانشجویان رابطه وجود دارد.
-2 بین التزام عملی به اعتقادات اسلامی با اختلال خواب دانشجویان رابطه وجود دارد.
-3 بین التزام عملی به اعتقادات اسلامی با اختلال در کنش اجتماعی دانشجویان رابطه وجود دارد.
