بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به منظور تعیین میزان رابطه التزام عملی به اعتقادات مذهبی با سازگاری در نوجوانان - سال تحصیلی - 95-96 انجام شده است. در این پژوهش، که از تحقیقات رابطهای و از نوع مدل همبستگی است، تعداد گروه نمونه شامل 380 نفر از دانش آموزان دختر دوره اول دبیرستان شهر اهواز میباشد که برای انتخاب آن ها از روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی استفاده شده است. ابزار پژوهش پرسشنامه التزام عملی به اعتقادات مذهبی - نویدی، - 1376 و پرسشنامه سازگاری نوجوانی - سنها و سینگ، - 1993 بود. آلفای کرونباخ پرسشنامه محاسبه شده و به ترتیب 0 /97 - ، - 0/53 به دست آمده است. نتایج حاکی از آن بود که بین التزام عملی به اسلام با میزان سازگاری نوجوانان رابطه معنیدار آماری وجود داشت. یافته ها نشان میدهد رفتار دینی که از مولفه های الگوی فرزندپروری سالم می باشد با میزان گرایش های مذهبی والدین همسو است. روش تربیت فرزندان از اهمیت و حساسیت زیادی برخوردار است و می تواند از بروز بسیاری از آسیب های روانی و اجتماعی پیشگیری کند.
.1 مقدمه و هدف
سال های نوجوانی مرحله مهم و برجسته رشد و تکامل اجتماعی و روانی فرد به شمار می رود. در این دوره نیاز به تعادل هیجانی و عاطفی به خصوص تعادل بین عواطف و عقل، درک ارزش وجودی خویشتن خود آگاهی با انتخاب هدف های واقعی در زندگی ، استقلال عاطفی از خانواده ، حفظ تعادل روانی و عاطفی خویش در مقابل عوامل فشارزای زندگی و محیطی و برقراری روابط سالم با دیگران، کسب مهارت های اجتماعی لازم در دوست یابی، شناخت زندگی سالم و مؤثر و چگونگی برخورداری از آن مهمترین نیازهای نوجوانی می باشد.
بنابراین، کمک به نوجوانان در رشد و گسترش مهارت های اجتماعی مورد نیاز برای زندگی مؤثر ، ایجاد یا افزایش اعتماد به نفس در برخورد با مشکلات و حل آن و همچنین، کمک به آنها در رشد و تکامل عواطف و مهارت های اجتماعی لازم جهت سازگاری موفق با محیط اجتماعی و زندگی مؤثر و توجه: سازنده در جامعه ضروری به نظر می رسند. [1] از جمله چالش هایی که دانش آموزان هنگام ورود به محیط آموزشی پیش روی دارند، تفکرات آنها در ارتباط با توانایی کنار آمدن با استلزام هایی است که بر سازگاری شان تأثیر گذار می باشد.[2]
سازگاری دارای عرصه های مختلفی است؛ سازگاری در انتقال به محیط یا موقعیت جدید، سازگاری در روابط بین فردی و سازگاری در موقعیت های آموزشی که از آن ناظر به » سازگاری تحصیلی « یاد می شود. درواقع » سازگاری تحصیلی« تحت عنوان توانمندی فراگیران در انطباق با شرایط و الزامات تحصیل و نقش هایی است که مدرسه به عنوان یک نهاد اجتماعی فراروی آنها قرار می دهد. روسر ، الکس و سامروف - 1998 - معتقدند دانش آموزانی که در امر سازگاری تحصیلی با اشکال رو به رو می شوند، به احتمال، در سایر ابعاد زندگی نیز دچار مشکل خواهند شد. سازگاری تحصیلی با ورود نوجوان به دوره متوسطه اهمیت بیشتری پیدا می کند.[4]
نوجوانی دوره حساسی است که از یک نظر فرصتی طلایی برای به فعل در آوردن بخشش های خداوندی از طریق کسب تجربه های متعدد، متنوع و امکانات ذاتی می باشد و از سوی دیگر، دوره نوجوانی سنی است که در آن دشواری هایی وجود دارد، بدان خاطر است که به این دوره ، دوره طوفانی و عدم آرامش می گویند. در این دوره، سازگاری دچار آشفتگی می شود و علائم بلوغ جسمی و روانی یکی پس از دیگری مشخص می گردند و در فرد نوعی غافلگیری و اضطراب مشاهده می شود.[5] تعهد مذهبی نشان می دهد که فرد تا چه حد درگیر امور مذهبی است . فردی که تعهد مذهبی دارد به ارزش ها، باورها و تکالیف مذهبی خود پایبند و وفادار است و از آنها در زندگی روزمره اش بهره می گیرد. به عبارت دیگر تعهد مذهبی نشان دهنده میزان زمانی که فرد به فعالیت های مذهبی انفرادی می پردازد، صرف پیوند جویی مذهبی و شرکت در فعالیت های نهاد های مذهبی می کند و میزان اهمیت باور های مذهبی برای فرد است. [6]
ضرورت انجام این پژوهش در این می باشد که نوجوانی دوره انتقال از کودکی به بزرگسالی است. در این دوره فرد، فضای آشنای کودکی را ترک کرده و داخل مرحله جدیدی می شود. این گذر از مرحله ای به مرحله دیگر با مسائل مختلفی همراه است که شخص باید همزمان با تغییرات بیولوژیک، شناختی و جسمانی خود را با انتظارات والدین، گروه همسالان و مدرسه با تناسب بیشتری در تغییرات سازگار کند.[7] که نوجوانی یکی از حساس ترین دوره های زندگی انسان است که طی آن ، فرد با یادگیری یک سری مهارت ها ، خود را آماده مواجهه با چالشهای زندگی در آینده می کند. در فرهنگ هایی که در آنها خود جمعی بر خود فردی غلبه دارد، معمولا شیوه های تربیتی، بر روش های تنبیهی بنا شده از پذیرش حمایت و خود مختاری فرزندان، خبری نیست. [8]
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
تعریف مفهومی سازگاری: دوران تحصیل، دوره ای از زندگی است که در آن تغییرات شناختی و اجتماعی سریعی اتفاق می افتد. کنار آمدن با چنین تغیراتی مستلزم آن است که فرد از توانایی سازگاری مناسبی برخوردار باشد .[9] همچنین ، سازگاری جریانی است که در آن فرد برای وفق دادن خود با فشارهای درونی و ملزومات بیرونی تلاش می کند .[10] سازگاری در این پژوهش کمیت یا نمره ای است که آزمودنی ها از پرسشنامه سازگاری نوجوانی کسب کردند.
تعریف مفهومی تعهد مذهبی: اعتقاد داشتن به برنامه دین خاص و رفتار کردن در چارچوب این برنامه است. در مذهب اثنی عشری، عمل کردن به مفاد رساله های عملی مراجع تقلید، شاخص التزام عمل به اعتقادات مذهبی می باشد، این موارد شامل احکام و فروع دین نیز میباشد .[11] تعهد مذهبی در این پژوهش نمره ای است که آزمودنی از پرسشنامه التزام عملی به اعتقادات مذهبی دریافت میکند. از نظر امانوئل کانت و ماتیو آرنولد دین عبارتست از تشخیص همه وظائف به عنوان دستورات الهی. از نظر شلایر ماخر دین احساس وابستگی مطلق است.
به عقیده ساموئل کینگ: مذهب نیز مانند صنایع، جنگ و مقررات وسیله حراست و حمایت بشر است و آن را می توان بیمه عملی بر علیه خطرات و تغییرات ناگهانی دانست که بشر از پی بردن به علل آن عاجز است. [12] ویلیام جیمز در کتاب تنوع تجربی ادیان که قسمتی از آن تحت عنوان "دین و روان" ترجمه شده است، دین را عبارت از نظم نامرئی موجود در جهان می داند که وظیفه انسان هماهنگی با این نظم است. او در بررسی های خود چیز مشترکی را در ادیان مختلف مشترک یافت که آن رهایی از ناراحتی و دستیابی به آرامش بود . به نظر یونگ دین به میزان قابل ملاحظه ای جنبه روانشناسی دارد، یونگ دین را با توجه به ریشه لاتینی آن عبارت از تفکر از روی وجدان می داند. اریک فروم دین را نیاز به پرستش و خدا را جلوه ای از نیاز انسان به کمال و گریز از یک حالت دو گانگی در رسیدن به وحدت و تعادل می داند.
اساساً شخص سازگارشخصی است که میان خود و محیط مادی و اجتماعی اش ارتباط های سالم و درستی برقرار کند ، که نتیجه اش استقرار و ثبات عاطفی برای خود او باشد .[13] سازگاری عبارت است از رفتار مفید و مؤثر آدمی در تطبیق با محیط فیزیکی و روانی به گونه ای که نه تنها تغییرات محیطی همرنگی گردد و پیروی ناهشیار از آن کفایت نمی کند، بلکه خود می تواند در محیط تأثیر گذاشته و آن را به گونه ای تغییر دهد. [14]
.3 مواد و روشها
تحقیق حاضر از نوع تحقیقات رابطه ای و از نوع مدل همبستگی می باشد. در این پژوهش جامعه آماری شامل نوجوانان دختر دوره اول دبیرستان شهر اهواز در سال تحصیلی 1394 میباشد. نمونه این تحقیق مشتمل بر 380 نفر از دانش آموزان دختر دوره اول دبیرستان شهر اهواز می باشد که برای انتخاب آنها از روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی استفاده شده است به این صورت که از 4 ناحیه شهر اهواز یک ناحیه انتخاب شد و از بین مدارس این ناحیه تعداد سه مدرسه به صورت قرعه کشی انتخاب شدند .
جهت اجرای این پژوهش ابتدا به آموزش پرورش مرکزی و با کسب موجوز به آموزش و پرورش ناحیه سه مراجعه شد و مجوز استفاده از دانش آموزان مدارس مورد نظر کسب گردید سپس با در دست داشت کارت دانشجویی و مجوز آموزش و پرورش به مدارس مورد نظر رفته و اقدام به اجرای پرسش نامه ها گردید. میانگین سن دانش آموزان 13 /55 و انحراف استاندارد و 0/85 حداکثر سن 16 و حداقل سن 12 می باشد. در این پژوهش به منظور اندازه گیری متغییرهای مورد نظر از پرسشنامه های التزام عملی به اعتقادات مذهبی - نویدی، - 1376 و پرسشنامه سازگاری نوجوانی - سنها و سینگ، - 1993 استفاده شده است.
❖ پرسشنامه التزام عملی به اعتقادات مذهبی
مقیاس خودسنجی التزام عملی به اعتقادات اسلامی برای اندازه گیری رفتارهای دینی نوجوانان و جوانان مسلمان تدوین شده است. در انتخاب جملات این مقیاس ، آن دسته از اعمال و رفتارهای دینی - نظیر نماز و روزه واجب - که انجام آنها از یک نوجوان یا جوان مسلمان انتظار می رود، در کانون توجه قرار گرفته است . بنابر این ، جملات کلیدی در این پرسشنامه شامل همه تکالیف دینی بزرگسالان - نظیر جهاد و ذکات - نمی شود. همچنین ، این ابزار صرفاً برای مطالعه رفتارهای دینی جوانان و نوجوان در یک جامعه اسلامی قابل استفاده است و کاربرد آن در جوامع غیر اسلامی روا نیست. از طرف دیگر اعتماد آزمودنی ها شرط صحت داده ها بوده و اجرای پرسشنامه در مواردی که آزمودنی ها درباره نتایج آزمون بیم داشته باشند یا احساس تهدید کنند اعتبار ندارد. مقیاس خودسنجی التزام عملی به اعتقادات اسلامی را می توان به صورت فردی و گروهی اجرا کرد ولی اجرای گروهی
برای ایجاد اعتماد بیشتر آزمودنی های ، بر اجرای فردی ترجیح دارد.
مقیاس خودسنجی التزام عملی به اعتقادات اسلامی،توسط دکتر احمد نویدی در سال 1376 تهیه و هنجاریابی شد. این پرسشنامه بعد از انجام یک مطالعه مقدمات - مرور ادبیات تحقیق، مشورت با صاحب نظران ، مصاحبه با تعدادی از معلمان و مدیران مدارس و مصاحبه با تعدادی از دانش آموزان - تتنظیم شد و بعد از بررسی پایایی و اعتبار ، بر روی 300 نفر از دانش آموزان دختر و پسر دوره متوسطه که از پنج منطقه شهر تهران انتخاب شده بودف اجرا شد. اطلاعات مربوط به روایی و پایایی ابزار به شرح زیر خلاصه شده است.
