بخشی از مقاله
بررسي رابطه سخت روئي روان شناختي و باورهاي خود درآمدي در دانشجويان دختر و پسر دوره كارشناسي رشته مشاوره و راهنمائي و روان شناسي عمومي
چکیده :
پژوهش حاضر باعنوان بررسی رابطه سخت رویی روان شناختی خود کار آمدی انجام گرفته است . فرضیه این پژوهش مبنی بر رابطه این دو متغیر مذکور بوده است به منظور انتخاب ، نمونه مناسب از روش نمونه گیریی تصادفی طبقه ای استفاده شده است و ابزار پژوهش ها دو آزمون بود . آزمون های ارزش های شخصی pvq برای سنجش سخت رویی 40 نفر از دانشجویان دختر و پسر دوره کار شناسی مشاوره و راهنمایی و روان شناسی عمومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر در تابستان 85 اجرا گردیده است طبق روش نمونه گیری به شیوه تصادفی طبقه ای داده ها ی توصیفی زیر به دست آمد 75% دختر 25% پسر ، 50% مشاوره و راهنمایی ، 50% روان شناسی عمومی ، 37% شاغل و 63% غیر شاغل که همگی دانشجو دوره کارشناسی بودند .
در پژوهش ما سه فرضیه مد نظر بود :
1)بین سخت رویی و باورهای خود کار آمدی در دانشجویان رابطه وجود دارد
2) بین دانشجویان دختر و پسر در سخت رویی تفاوت وجود دارد
3) بین دانشجویان دختر وپسر در باورهای خود کار آمدی تفاوت وجود دارد .
از فرمول آماری ضریب همبستگی پیرسون (r) جهت تعیین میزان همبستگی بین دو متغیر و فرمول آماری (t) جهت معنا دار بودن بین دو متغیر هر سه فرضیه را آزمون کردیم که نتایج زیر به دست آمد . در فرضیه اول با توجه به میزان همبستگی بالا دو متغیر (r) و معنا دار بودن بین دو متغیر (t) فرضیه صفر (خلاف ) رد فرضیه ما تأیید شد و نتیجه گیری شد بین سخت رویی روان شناختی و باورها ی خود کار آمدی رابطه معنی داری وجود دارد و در فرضیه دوم با توجه به میزان همبستگی پایین بین دو متغیر (r) و معنا دار بودن بین دو متغیر (t) فرضیه صفر (خلاف) رد و فرضیه ما تأیید شد و نتیجه گیری شد بین دختران وپسران در سخت رویی رابطه معنی دار ی وجود دارد و این میزان در دختران بیشتر از پسران است .
البته به علت کم بودن تعداد نمونه و بر گزاری آزمون در شرایط نامطلوب و یا تأثیر گذار ی عواملی کهاز کنترل پژوهشگر خارج بود نم یتوان به طور قطع به عدم وجود رابطه بین سخت رویی و خود کار آمدی رأی داد .
فصل اول
کلیات تحقیق
مقدمه :
به گفته دانشمندان تمام بیماری های موجود در انسان از جهاتی با استرس در ارتباط است . این بیماری ها شامل امراض روانی با بیماری های روان تنی نمی گردد بلکه در بر گیرنده تمام امراض جسمانی از قبیل سرطان ، سل و مانند آن نیز هستند (زارع 1382) از سال ها قبل در آزمایشگاه ، دانشمندان با وارد ساختن استرس بر روانیسمان1 با تحریک عصبی موش هایی که دچار سرطان بودند به وسیله شوک الکتریکی مشاهده کردند در موش هایی که در معرض تحریک عصبی بودند سرطان به شدترشد می کرد و رشد آن تسریع گردید (زارع1382) هانس سیله روان پزشک اطریشی مقیم کانادا که پایه گذار پژوهش علمی در زمینه استرس بود از اولین کسانی است که رابطه بین استرس و بیماری را دقیقاً توجیه کرده است وی استرس را در واکنش نا معین روانی – فیزیولوژیک که به وسیله تغییرات زندگی ایجاد می شود تعریف کرد (بیاضی 1375) . به عبارت دیگر کنش متقابل میان یک نیرو و مقاومت ارگانیزمدر مقابل آن نیرو ، تنیدگی نامیده می شود و به وسیله یک نشانگان آشکار می گردد که وی آن را نشانگان سازگاری عمومی نامید این نشانگان سه مرحله ای است :
1) مرحله واکنش هشدار دهنده 2) مرحله مقاومت 1 3) مرحله تحلیل رفتگی 2همانند سایر افراد دیگری مانند کلوربرنارد3، والترکانن 4، فرد گورین 5،جک
بارگاس6 افرادی بودند که بر جنبه های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی استرس کار کردند در اوایل دهه 1950 میلادی ، روان پزشکی به نام توماس هلمز در پژوهش هایش به این نتیجه رسید که در ایجاد هر نوع استرس ضرورت و اجبار تغییر تحولات مهم زندگی است این پژوهشگر مشاهده کرد که در بیماران مبتلا به سل ، شروع بیماری غالباً متعاقب یک سلسله تفاوت و مانند آن ها بوده است (بیاضی 1375) . اما لازاروس در حیطه استرس نظریه جدیدتر ی داشت . وی گفت استرس زمانی معنا پیدا می کند که ذهنیت و ادراک مورد توجه قرار گیرد .
در واقع هیچ حادثه ای به خودی خود استرس محسوب نمی گردد . بسیاری از حوادث که برای بعضی ، در جاتی از فشار را داراست برای دیگری ممکن است
بی تفاوت یا حتی مطلوب باشد (بیاضی 1375) مدی و کوباسا 1(1979) اولین کسانی بودند که از شخصیت سخت روی به عنوان عامل تعدیل کننده میان استرس و بیماری سخن به می کرد
آوردند . البته قبل از آنان سلیقه به تفاوت های افراد در مواجهه با استرس اشاره کرد
بود (جمهوری 1380) سخت رویی یکی از ویژگی های شخصیتی است که به عنوان عاملی برای ارتقاء سلامت تلقی می شود . کوباسا سخت رویی را ترکیبی از باورها در مورد خویشتن و جهان می داند که فرد را در برابر فشارهای بیرونی و درونی مصون می سازد در واقع این ویژگی توانایی پردازش مناسب محرک های درونی و. بیرونی است مفهوم سخت رویی را نباید صرفاً در نیروهای خاص برای تحمل فراوان فشارهای روانی خلاصه کرد بلکه وجود این سازه فرد را در شرایط سخت پیش می برد و او را یاری می کند که وقایع تهدید آمیز را با موفقعیت بیشتری پشت سر کذارد .
سخت رویی توانایی درک شرایط پیرامون و قابلیت تصمیم گیری مطلوب در مورد خویشتن است (جمهوری 1380) باورهای خود کار آمدی عبارت است از باورهای افراد در مورد لیاقت هایشان جهت اعمال کنترل روی حوداث مؤثر در زندگی (مژدهی 1381) در چهار چوب نظریه خود کار آمدی بندورا ، چنین عنوان می شود که افراد که دارای باورهای قوی بر تواناییهای خود هستند در انجام تکالیف کوشش و پافشاری بیشتری نشان می دهند و در نتیجه ، عملگرد آنها در انجام تکالیف بهتر است(مژدهی 1381) .
خود کار آمدی روی یادگیری و پیشرفت ، انتخاب فعالیت ها ، تلاش صرف شده ، استقامت و پایداری در انجام تکالیف ودستاوردهای تکلیف تأثیر می گذارد . همچنین خود کار آمدی جز عواملی است که در دسترس به پیشرفت های تحصیلی و شغلی بالا نقش دارد (مژدهی 1381) .
طرح مسئله و چهار چوب نظری آن :
سخت رویی نوعی سبک شخصیتی است که از مجموعه ای از صفات روانی تشکیل شده است افرادی که از این سبک شخصیتی بر خودار دارند در مقایسه با کسانی که در مقابل مشکلات به زانو در می آیند و تسلیم می شوند در سه زمینه متفاوتند . در درجه اول آن ها نسبت به فعالیت هایی که در بر در گیرند احساس تعهد می نمایند . یعنی در گیر ی های زندگی را عمدتاً تجربه های مثبت و مفید قلمداد کرده و نسبت به آن نوعی احساس تعهد می کنند .
نکته دوم این است که برای افراد سخت رو حوادث و فعالیت های روزمره چالش بر انگیزند ، آن ها تجربه های زندگی را سر شار از معنا می دانند و بر خورد با آنها را آموزنده تلقی می کنند این در حالی است که بسیاری از مدم رویایی با حوادث زندگی را خسته کننده ، ملال آور و یا حتی تهدید آمیز تلقی می نمایند افراد چالش طلب گاهی رویداد های مصیب بار را در زندگی به تجربیات
ارزشمند تبدیل می کنند . بالاخره افراد سخت رو شناسی نسبت به رویداد های زندگی احساس کنترل بیشتر ی می نمایند آنها معتقدند که شخص در پی آمدهای زندگی نقش تعیین کننده ای داشته و کم وبیش این پیامدها در قلمرو کنترل آنان قرار دارد .
(جمهوری 1380) برخوداری از چنین نگرش هایی باعث می شود که افراد سخت رو رویدادهای محیط رابه گونه ای معنا دار ارزیابی کنند در حالی که افراد غیر سخت رو نسبت به رویدادهای زندگی دچار احساس بیگانگی ، نا توانی و تهدید می گردند .
یقیناً چنین بر داشتی در شیوه ارزشیابی شناختی آنان نقش عمده ای ایفا می کند
(جمهوری 1380) سخت رویی چیزی فراتر از جمع سه مؤلفه تعهد ، کنترل و چالش طلبی است کوبا سا و همکارانش اظهار داشتند که انعطااف پذیری روان شناختی افراد سخت رو صرفاً از تأثیر انفرادی این مؤلفه ها سر چشمه نمی گیرد بلکه ناشی از شیوه مقابله خاصی است که با ترکیب پویایی این سه مؤلفه هم خوان است .
در واقع سخت رویی ساختار واحد ی است که در عمل یک پارچه و هماهنگ این سه مؤلفه سرچشمه می گیرد (قربانی 1373) .
باورهای خود کار آمدی شامل ارزیابی شامل ارزیابی ها و باورها افراد در مورد لیاقت ها و توانایی ها یشان می باشد باورهای افراد نسبت به تواناییهایشان روی رفتار به شیوه های مختلف از جمله روی انتخابشان تأثیر می گذارد و باعث می شود فرد جریان عمل را دنبال کرده یا قطع نماید .
(کندری 1381) افراد به تکالیفی مشغول می شوند و احساس نمایند شایستگی اش را دارند و مطمئن هستند که می توانند آن را انجام دهند و از کارهایی که احساس نمایند نمی توانند انجام دهند یا در آن موقعیت مورد نظر را ندارند پرهیز می کنند . (عبدی نیا 1377) باورهای خود کار آمدی تعیین می کنند که اشخاص به چقدر تلاش و فعالیت برای یک امر نیاز دارند چه قدر ابتکار و استقامت در روبرو شدن با موانع باید داشته باشند و چگونه در روبه رو شدن با حادثه از خود انعطاف نشان دهند .
چنین باورهای خود کار آمدی روی الگو های تفکر شخص و واکنش عاطفی وی تأثیر می گذارد . در نتیجه این تأثیرات ، باورهای خود کار آمدی تعیین کننده و پیش بینی سطح عملکرد ند (عبدی نیا 1377) .
در پژوهش حاضر سعی شده است به سوالات زیر پاسخ داده می شود :
1- آیا بین سخت رویی و باورها ی خود کار آمدی در دانشجویان رابطه وجود دارد ؟
2- آیا بین دانشجویان دختر وپسر در سخت رویی تفاوت وجود دارد ؟
3- آیا بین دانشجویان دختر وپسر در باورهای خود کار آمدی تفاوت وجود دارد ؟
اهمیت و ضرورت پژوهش :
باورها ی خود کار آمدی با مؤلفه های سخت رویی دارای هم پوشی هستند . وقتی افراد نظر خوبی درباره ی تواناییهای خود برای رویارویی با مسائل مهم دارند تمایل بیشتری برای بهره وری از زندگی ، قرار دادن اهداف پژوهش چالش انگیز در مقابل خود و تمایل به انجام کارهایی که دیگران تا حال آن را انجام نداده اند را دارند همچنین افراد دارای خود کار آمدی بالا سعی می کنند امور را در
کنترل خود داشته باشند و بر این باورند که قادرند آنچه در اطرافشان رخ می دهد را تحت تأثیر قرار دهند . ما در این پژوهش به دنبال تعیین میزان هم پوشی سخت رویی با باورها ی خود کار آمدی را سخت رویی می تواند پیش بینی کند و بر عکس چون هر دو متغیر این پژوهش می توانند به عنوان عوامل تعدیل کننده تأثیرات استرس محسوب شوند شاید بتوان با آموزش این صفات از میزان تأثیر گذاری استرس و عوامل استرس زا بر جسم و روان کاست. (مژدهی 1381) 1
اهداف پژوهش :
هدف پژوهش حاضر بررسی موارد زیر است :
1- بررسی و شناسایی رابطه سخت رویی و باورهای خود کار آمدی در دانشجویان
2- بررسی وشناسایی تفاوت دانشجویان دختر و پسر در سخت رویی
3- بررسی و شناسایی تفاوت دانشجویان دخترو پسر در باورهای خود کار آمدی .
فرضیه های پژوهش :
فرضیه های پژوهش عبارتند از :
1- بین سخت روی و باورها خود کار آمدی در دانشجویان رابطه وجود دارد
2- بین دانشجویان دخترو پسر در سخت رویی تفاوت وجود دارد .
3- بین دانشجویان دختر و پسر در باورهای خود کار آمدی تفاوت وجود دارد
تعاریف نظری و عملیات متغیر ها :
سخت رویی : الف ) تعربف نظری : سخت رویی ویژگی است شخصیتی که از ترکیب باورهای شخص در مورد خویشتن و جهان تشکیل شده است و شامل 3 سفت کنترل ، تعهد و چالش طلبی است (زارع 1382)
ب) تعریف عملیاتی1 : در این پژوهش منظور از سخت رویی نمره ای است که فرد از پزسش نامه ارزش های شخصیتی .(p.v.q) ترستون کسب می کند . (زارع 1382)
باورهای خود کار آمدی : الف ) تعریف نظری : خود کار آمدی به قضاوت های افراد در رابطه با توانایی هایشان برای به ثمر رساندن سطوح طراحی شده عملکرد اطلاق می شود (مژدهی 1381)
ب) تعریف عملیاتی : در پژوهش حاضر منظور از خود کار آمدی نمره ای است که فرد از طریق
اجرای مقیاس شناخت و داوری نسبت به مردم به دست می آورد . (مژدهی 1381)
تعریف واژه ها :
سخت رویی : توانایی درک درست شرایط پیرامون و قابلیت تصمیم گیری مطلوب در مورد خویشتن است .
که از سه مؤلفه ی تعهد ، کنترل و مبارزه جویی تشکیل شده است شخص که از تعهد بالایی (نقطه مقابل بیگانگی ) بر خودار است به اهمیت ، ارزش و معنای اینکه چه کسی هست و چه فعالیت هایی انجام می دهد باوردارد بر همین مبنا قادر است در مورد آنچه که انجام می دهد معنایی بیابد و کنجکاو ی خود را بر انگیزد . افرادی که در مؤلفه ی کنترل (نفطه مقابل ناتوانی ) قو ی هستند رویدادهای زندگی را قابل پیش بینی و کنترل می دانند و بر این باورند که قادرند با تلاش آن چه را که در اطافشان رخ می دهد تحت تأثیر قرار دهند . مبارزه جویی یا چالش طلبی (نقطه مقابل احساس خطر یا ترس ) نیز باور بر این امر است که تغییر و نه ثبات و امنیتجنبه طبیعی زندگی است اشخاص که مبارزه جویی بالایی دارند موقعیت های مثبت و یا منفی را که به سازگاری مجدد و نیاز دارند فرصتی برای یادگیری و رشد بیشتری می دانند تا تهدید ی برای امنیت و آسایش خویش (قربانی 1373
باورهای خود کار آمدی :
عبارت است از باورهای افراد در مورد لیاقت هایشان جهت اعمال کنترل روی حوادث مؤثر در زندگی باورها ی خود کار آمدی دارای 4 منبع اصلی است :
1- دستاوردهای عملکرد : انتظارات کار آمدی در تجربیاتی که اشخاص در آنان مهارت دارند ریشه دارد و تجارب موفق تمایل دارند که انتظارات سطح بالا ایجاد کنند .
2- تجربه جانشینی : اشخاص زمانی که تکالیف عملکرد ی دیگران را مشاهده می نمایند مشاهده شکست ها و موفقعیت های دیگران در باورهای افراد نسبت به تواناییهایشان سهم دارد .
3- ترغیب کلامی : باورها ی افراد نسبت به تواناییهایشان از طریق ترغیب کلامی ای که از افراد دیگر دریافت می کنند تحت تأثیر قرار می گیرد پیغامی های کلامی و تشویق های اجتماعی به اشخاص کمک می کند تا تلاش بیشتر به کار ببرند .
4- حالت های فیزیولوژیکی : فشار روانی اغلب شاخص های آمادگی برای شکست تفسیر می شوند همچنین خلق فرد نیز می توانند تأثیر عمده ای روی باورهای خود کار آمدی داشته باشند نوعاً خوش بینی و خلق مثبت باورها ی خود کار آمدی را افزایش می دهد و نا امیدی و افسردگی باورها خودکار آمدی را کاهش می دهد (کندری 1381)
فصل دوم
ادبیات و پیشینه پژوهش
مقدمه :
در این فصل ادبیات و پیشینه پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد که سخت رویی روان شناختی و ابعاد آن و پژوهش های انجام شده در ایران و خارج ذکر شده است و بعد باورهای خود ته است .
سخت رویی
تا اواخر دهه 1970 مطالعات زیادی انجام شد به نحوی که در آن ها حوادث استرس زای زندگی به عنوان عامل آشکار ساز ظهور بیمارهای جسمس و روان شناختی در نظر گرفته شده بود احتمال یک رابطه علیتی بین استرس و بیماری ایده ای بود که بسیاری مورد توجه قرار گرفته بود در رابطه همبستگی ها بین استرس و بیماری از 20% تا 78% متغیر است و در برخی مطالعات پایین تر از این حدود نیز گزارش شده است یک تنیین احتمالی این داده ها وجود افرادی است نمرات بالایی از استرس دارند اما بیمار نشده اند .
برای مطالعه این افراد باید عوامل مداخله گر که ارتباط بین استرس و بیماری را تعدیل می کند مورد بررسی قرار داد (جمهور 1380)
کوباسا (1979) از اولین محققانی بود که در میان متغیر های تعدیل کننده ارتباط بین استرس و بیماری ویژگی های شخصیتی را مورد توجه قرار داد.
وی در اولین مطالعه خود این فرضیه را بررسی کرد که اشخاص که در درجه ی بالایی از استرس را بدون بیماری تجربه می کنند . ساختار شخصیتی ای متفاوت از افرادی دارند که در شرایط استرس زا بیمار می شوند کوباسا در این مطالعه (1979) نشان داد که این تمایز شخصیتی در ساختاری به نام سخت رویی1 منعکس است (قربانی 1373) . وی با استفاده از تئوری های اگزیستانسیالیستی در شخصیت، سخت رویی را ترکیبی از باورها در مورد خویشتن و جهان تعریف می کند که از سه مؤلفه تعهد، کنترل و مبارزه جویی تشکیل شده است . شخصی که از تعهد بالایی (نقطه مقابل بیگانگی )2 بر خودار است به اهمیت ، ارزش و معنای اینکه چه کسی هست و چه فعالیت هایی انجام می دهد باور دارد بر همین مبنا قادر است در مورد هر آن چه انجام می
دهد معنایی بیابد و کنجکاوی خود را بر انگیزد این اشخاص با بسیاری از جنبه های زندگی شان همچون : شغل ، خانواده ، روابط بین افراد کاملاً در آمیخته می شوند افرادی که در مؤلفه کنترل (نقطه مقابل ناتوانی)3 قوی هستند رویدادهای زندگی را قابل پیش بینی و کنترل می دانند و بر این باورند که قادرند با تلاش آنچه را که در اطرافشان رخ می دهد تحت تأثیر قرار دهند چنین اشخاصی برای حل مشکلات به مسئولیت خود بیش از اعمال و یا اشتباهات دیگران تاکید می کنند . م
بارزه جویی یا چالش طلبی (نقطه مقابل احساس خطر یا ترس ) نیز باور به این امر است که تغییر و نه ثبات و امنیت جنبه طبیعی زندگی است .
اشخاصی که مبارزه جویی بالای دارند موقعیت های مثبت و یا منفی را که به ساز گاری مجدد و نیاز دارند فرصتی برای یادگیری و رشد بیشتری می دانند تا تهدید ی برای امنیت و آسای
ش خویش چنین باوری انعطاف پذیری شناختی و قدرت تحملرویداد ها و موقعیت های مبهم و ناراحت کننده زندگی را به همراه دارد (قربانی 1373) در اولین مطالعه ی کوبا سا (1979) ، 300 آزمودنی که پست های مدیریت و سر پرستی داشتند پرسش نامه هایی را تکمیل کردند که در آن ها موارد زیر ارزیابی می شد :
1- رویداد های استرس زا زندگی در طول چند سال گذشته
2- بیماری هایی که فرد به آن دچار شده است
ویژگی سخت رویی نتایج این پژوهش نشان داد. در مقایسه با آن دسته از مدیرانی که در شرایط پر استرس به بیماری های مختلف دچار شده بودند (مدیران آسیب پذیر در برابر استرس ) و آن دسته از مدیرانی که در شرایط پر استرس سالم باقی مانده بودند سخت رویی تفاوت معنا دار دارد . به عبارتی دیگر مدیرانی که در مؤلفه های تعهد ، کنترل . مبارزه جویی قویتر بودند در شرایط پر استرس نیز بیمار نشدند (عسگری 1381) با توجه به این که مطالعه ی اخیر یک مطالعه گذشته نگر1بود برای بررسی نقش علی سخت رویی در جلوگیری از بیماریها انجام پژوهش آینده نگر 2 د این زمینه، کاملاً ضروری بود بر این اساس کوباسا ، مدی و کاهن 3(1982) در یک مطالعه آینده نگر ، همان 300 مدیر را به مدت 2 سال مورد پیگیری قرار دادند هدف آنها در این مطالعه بررسی پراش 4 (نوسان) حاصل از سخت رویی و رویداد های استرس و سلامتی مدیران در مطالعه ی قبلی داشتند صورت گرفت . بااستفاده از تکنیک تحلیل کوواریانس اثر سخت رویی رویدادهای بر بیماری در حالی که اثر آنها در بیماری هایی که آزمودنی ها قبلاً داشتند کنترل می شد مورد مطالعه قرار گرفت .
نتایچ نشان داد که حتی وقتی تأثیر سخت رویی و رویداد های استرس زا در بیماری های قبلی
آزمودنی ها کنترل می شود سخت رویی در کاهش خطر ابتلا به بیماری و رویدادهای استری زا در افزایش این خطر نقش دارند در این مطالعه مشخص شد مدیران سخت رو حتی با میزان بالایی از استرس کاملاً سالم باقی می مانند (عسگری 1381)
سخت رویی و دیگر منابع مقاومت در برابر استرس :
پس از مطالعات ذکر شده کوباسا و همکارانش به بررسی مقایسه ای سخت رویی و دیگر منابع مقاومت در برابر استرس (همچون زمینه سرشتی ، حمایت اجتماعی ، ورزش ) پرداختند .
هدف از این مطالعات تعیین پاسخ به این مسئله بود که آیا اثر سخت رویی در کاهش بیماریها متمایز از اثر منابع دیگر مقاومت در برابر استرس است و نیز آیا تعاملی بین این سازهو دیگر منابع مقاومت در برابر استرس وجود دارد یا خیر .
در این سری از مطالعات که روی مدیران صورت گرفت ، اثر سخت رویی با تاریخچه پزشکی خانوادگی فر انجام منظم تمرینات ورزشی و حمایت اجتماعی مقایسه شد (عسگری 1381)نتایج این پژوهش ها نشان داد که در اثر سخت رویی در کاهش بیماری ها از این سه منبع مقاومت در برابر استرس متمایز است همچنین این مطالعات مستقل بودن اثر سخت رویی را از وقوع رویدادهای استرس زا زندگی و متغیر های جمهیت شناختی ای چون سن ، تحصیلات ، مذهب ، وضعیت تأهل و سطح شغلی نشان داده اند .در این پژوهش ها ، تمرینات ورزشی در افزایش سلامتی مؤثر بودند اما این اثر از نقشی که سخت رویی در استرس و بیماری دارد متمایز است .
با این حال مدیرانی که هم در سازه های سخت روی و هم در انجام منظم تمرینات ورزشی نمره بالایی داشتند مقاومت بیشتری را در برابر استرس ، نسبت به مدیرانی که تنها در یکی از این عوامل نمره بالا داشتند نشان دادند چنین نتیجه ای نیز در مورد اثر سخت رویی و حمایت اجتماعی در محل کار مشاهده شد . این دو عامل نیز مستقل از هم عمل می کنند و بالا بودن هر دو آنها اثر بیشتری در مقاومت افراد در شرایط پر استرس دارد .
اما نتایج به دست آمده در مورد سخت رویی و حمایت اجتماعی خانواده پیچیده هستند . کوباسا و پیوکستی1 (1981) در تبیین این یافته اظهار می دارند وقتی که یک مدیر در اثر تغییراتی که در کار و شغلش داشته است ، احساس ناتوانی (نقطه مقابل کنترل ) بیگانگی (نقطه مقابل تعهد ) و ترس (نقطه مقابل مبارزه جویی ) می کند حمایت خانواده به عنوان ابزاری برای فرار از مشکل به جای مقابله با آن عمل می کند . بنابر این ممکن است حمایت اجتماعی برای برخی افراد و در برخی شرایط پیامد های منفی ای داشته باشد . جامع ترین مطالعه ی کوباسا و همکارانش در مورد مقایسه ای اثر تمرینات ورزشی حمایت اجتماعی و سخت رویی در مدیرانی که رویدادهای استرس زای آنها بالاتر از میانگین بوده است نشان میدهد که وجود این منابع که وجود این منابع مقاومت در برابر استرس با کاهش با کاهش نظام دارو چشمگیر احتمال بروز بیماری های هم
زمان با افزایش با افزایش این منابع مقاومت کاهش می یابد و در سال های بعدی نیز حفظ می شود . علاوه بر این اگرچه تمریناتورزشی و حمایت اجتماعی اثر حمایت کننده تقریباً مشابهی در مقابل بیماری ها دارند . اما اثر سخت رویی در این موارد دو برابر بیش از اثر هر یک از این دو منبع مقاومت است در این مطالعه مشخص شد که اثر قوی تر سخت رویی به نسبت تمرینات ورزشی و حمایت اجتماعی در کاهش بیماری ها در سال های بعدی نیز به طور پایدار باقی می ماند مدی (1990)
در تبیین این امر اظهار می دارد که تمرینات ورزشی باعث محدودشدن آسیب پذیری بدن می شوند اما بر میزان استرس اثر ندارند . همچنین حمایت اجتماعی نیز طبیعتی نا پایدار و بیرون
ی دارد اما در مقایسه با این دو سخت رویی هم بر کاهش استرس که علت اصلی آسیب پذیری است اثر مستقیمی دارد و هم بدین علت که سیستمی از باورهای درونی است . به طور نسبی پایدار است (عسگری 1381) .
مکانیزم های مداخلاقی سخت رویی در ارتباط بین استرس و بیماری :
اثر مستقیم سخت رویی در افزایش مقاومت و تمایز آن از دیگر منابع مقاومت در برابر استرس این سوال را مطرح می کند که سخت رویی از طریق چه مکانیز می در ارتباط بین استرس و آسیب دیدگی مداخله می کند ؟ در پاسخ به این مسئله شیوه ارزیابی رویدادها و روش های مقابله ای افراد سخت رو در مطالعات مختلف مورد توجه قرار می گرفت .
رودوالت و آگوستین دوتیر1 (1984) نشان دادند افراد سخت رویی بالا در مقایسه با افراد با سخت رویی پایین رویدادهای استرس زا را مثبت و تر و قابل کنترل ارزیابی می کنندو همین امر باعث می شود تا برانگیختگی های فیزیولوژیکی که در اثر ارزیابی منفی رویدادها ایجاد می شوند و به بروز بیماریها منجر می گردد در افراد سخت رو کمتر باشد (زارع 1382) . مدی (1990) در تبیین جامع تر و دقیق تری از مکانیزم مقاومت سخت رویی (که مورد ارزیابی مثبت رویدادها را نیز در دل خود دارد ) شیوههای مقابله ای گشتاری 2 واپس رونده 3 را مطرح می کند .
رفتاری است که با راهبرد های خاصی یک رویداد منفی را به رویداد های مثبت تبدیل می کند و یا جنبه ی مخرب و آسیب زننده ی آن را کاهش می دهد این شیوه ی مقابله از دو مولفه ی ذهنی و عملی تشکیل می شود .
در مرحله ذهنی فرد رویداد استرس زا را از چشم اندازی وسیع تر و با بلند نظری نگاه می کند چنین برخورد ذهنی ای با استرس باعث می شود تا آن رویداد خاص آنچنان هم ناراحت کننده به نظر نیاید . در این مرحله فرد به صورتی ذهنی عامل استرس زا را به اجزایش تجزیه می کند ودر اثر این تجزیه و تحلیل ذهنی درک بهتر عامل استرس زا و شناسای بهتر عامل استرس زا و شناسایی بهتر اعمال به صورتی قاطعانه در جهت رفع عامل استرس زا انجام می شود و بدین ترتیب مقابله ای گشتاری پایان می یابد (زارع 1382) بر خلاف مقابله ی گشتاری در مرحله ی ذهنی مقابله ی واپس رونده از استرس یک مصیبت می سازد (بهترین چیزی که ممکن است اتفاق بیفتد ) و به دلیل همین عدم غلبه ی ذهنی بر استرس وجود آن انکار می شود . بر همین اساس در مرحله ی عملی فرد به جای بر خورد قاطع با استرس فرار از آن را ترجیع می دهد و با انجام اعمال چون تفریح افراطی ، استفاده نابجا از مواد و .. . سعی می کند که عامل استرس زا را فراموش
کند .(قربانی 1373). مدی (1990) بر تفاوت بین این دو شیوه مقابله ای و تقسیم بندی لازاروس و فاکمن1 از مقابله های مسئله دار و هیجان مدار تأکید می کند در تقسیم بندی مقابله های مسئله مدار و هیجان مدار ، کارایی و پیامد های رفتار مقابله ای مدنظر قرار نگرفته در حالی که هسته ی اصلیتمایز مقابله ی گشتاری و واپس رونده کارایی آنها را رفع عامل استرس است بنابر این نباید مقابله ی گشتاری رابا مسئله مدار و واپس رونده را با هیجان مدار برابر دانست چرا که یک مقابله ی مسئله مدار الزاماً بر یک مقابله ی کارا و مفید (گشتاری ) دلالت نمی کند .
مدی (1990) در مطالعات خود نشان داده است که وجه مشخصه ی افراد سخت رو بدون توجه به استرس که با آن در گیر ند استفاده از مقابله ی گشتاری در برابر رویدادهای استرس زا است و همین مقابله است که استرس را از عامل منفی به پدیده های مثبت تبدیل و در نتیجه از اثرات منفی آن بر سلامتی جلو گیری می کند اما سخت رویی پایین با مقابله ی واپس رونده همخوان است و بر همین مبنا هیچ مداخله مفید در ارتباط بین استرس و آسیب دیدگی ایجاد نمی شود (قربانی 1373)
سخت رویی و دیگر سازه های شخصیتی :
دسته ی دیگر از مطالعات چگونگی ارتباط و تعامل سخت رویی با رگه های شخصیتی دیگر را مورد توجه قرار داده اند در این حیطه بیشترین توجه به ارتباط بین سخت رویی و تیپ A معطوف شده است دلیل این مسئله شباهت ظاهری این دو سازه به یکدیگر و اثرات متفاوت آنها در زمینه سلامتی و بیماری است تیپ A از ابعاد عمدهی احساس مبالغه آمیز تنگنای زمانی ، رقابت جویی شدید و تلاش برای پیشرفت ، خصومت و پر خاشگری تشکیل شده است برخی مطالعات نشان داده اند که تیپ A در بروز بیماری های قلبی نقش اساسی دارد هر دو سازه ی سخت رویی و تیپ A بر مفاهیم تلاش برای هدف در آمیختگی (خصوصاً شغلی ) و سائق تأکیدمی کنند در حالی که سخت رویی عامل کاهش بیماری و تیپ A عامل ظهور بیماری (خصوصاًبیماری عروق کرونر قلب ) می باشد کوباسا و همکارانش (1983) در مطالعه ی خود فقدان ارتباط تجربی بین سخت رویی وتیپ A تأکید کرده اند . نتایج آنها نشان داد که در آزمودنی های تیپ A اگر سخت رویی نیز بالا باشد اثرات منفی تیپ A بر سلامتی کاهش می یابد(قربانی 1373) رودوالت و آگوستین دوتیر (1984) در مطالعه در مورد تیپ Aو سخت رویی نشان دادند که سخت رویی با آشفتگی روان شناختی همبستگی معکوس و تیپ A با آشفتگی روان شناختی ارتباط مثبت دارد در این پژوهش افراد تیپ A که سخت رو نبودند در معرض ابتلا به آشفتگی روان شناختی قرار داشتند نواک نیز در پژوهش خود همچنین مطالعه ی کوباسا و همکارانش (1983) نشان داد که سخت رویی و تیپ A دو سازه مستقل هستند که هیچ گونه ارتباط تجربی بین آنها وجود ندارد در این مطالعه تیپ Aبا تهی شدگی1 و آشفتگی روان شناختی همخوان بود . شماید 2 و همکارانش نیز دز مطالعات خود روی زنان نشان دادند که اثرتعاملی ای بین تیپ A و سخت رویی وجود ندارد . (قربا
نی 1373) . کوباسا و همکارانش (1983) در تبیین فقدان ارتباط بین تیپ A و سخت رویی اظهار می دارند که بر خلاف برخی شباهت های ظاهری بین این دو سازه سخت رویی پایه ای در انگیزش درونی ، تیپ A پایه ای برای انگیزش بیرونی است . بر مبنای همین مطلب اگر ما انگیزش درونی و بیرونی رابه عنوان یک پیوستار در نظر بگیریم حرکت و نزدیکی به سمت یکی از طرفین این پیوستار که نهایت انگیزش درونی و بیرونی است ما را از قسمت دیگر پیوستار دور می کند در واقع به نظرمی رسد همین تبیین که برای بی ارتباط بودن سخت رویی و تیپ A ارائه شده است بر ارتباط معکوس این سازه دلالت می کند . علاوه بر این مدی (1990) نیز در تبیین این بی ارتباطی اظهار می دارد که : «بی قرای و خصومت در تیپ A متضاد احساس کنترل و تعهد در سخت رویی است . در حالی که بیان مفهوم (متضادبودن ) این جنبه ها بیشتر بر ارتباط معکوس این دو سازه دلالت می کند تا بی ارتباط بودن آنها . (قربانی 1373) بر مبنای مطالب ذکر شده قربانی و دژکام (1373) با استفاده از رویکرد (کنترل نا پذیری ) در مفهوم سازی تیپ A و نقد مطالعات انجام شده در زمینه ارتباط سخت رویی و تیپ A این پیش بینی را که بین سخت رویی و تیپ A یک ارتباط معکوس وجود دارد به پیش کشیدند .
نتایج مطالعه ی آنها با چنین فرضیه ای همسویی داشت آنها در تبیین آشکار نشدن ارتباط معکوس سخت رویی و تیپ A در مطالعات دیگران به ضعف ابزار هایی که در سنجش تیپ A به کار رفته بود و عدمتشخیص جنبه های متضاد این دو سازه در مطالعات قبلی تأکید کردند (جمهوری1380) ارتباط سخت رویی باسازه های دیگر شخصیتی نیز در مطالعات مختلف مورد توجه قرار گرفته است قربانی و دژکام (1373) در مطالعه ی خود با بررسی ارتباط سخت رویی و رفتار مستعد بیماری های کرونری قلب ، یا تیپ 1 یک واکنش(واکنش توام با خشم و بر انگیختگی به استرس که در مطالعات 20 ساله ی گروسات1 و همکارانش (1990و1991) عامل اصلی ظهور بیماری های کرونری قلب بوده است ) . نشان دادند که سخت رویی به عنوان سپری در مقابل رشد الگو های رفتاری که عامل اصلی بروز بیماری های قلب هستند عمل می کند . پارگر و رندال2 (1988) در زمینه ی ارتباط سخت رویی با ابعاد بنیادی شخصیت همچون درون گرایی – برون گرایی و نوروز گرایی - ثبات هیجانی نشان دادند که سخت رویی با برون گرایی ارتباط مثبت و با نوروز گرایی ارتباط منفی دارد در پژوهش دیگری نیز قربانی (1373) نشان داد که بیین سخت روی و استقلال شخصی با تیپ 4 گرایش عمیق بر مستقل بودن و پذیرش استقلال دیگران که در جلو گیری از بروز سرطان و بیماری های قلب نقش اساسی داردارتباط مثبتی وجود دارد که بر هم پوشی این دو سازه دلالت دارد (جمهوی 1380) .
سخت رویی و واکنش های فیزیولوژیک :
با توجه با ارزیابی مثبت رویداد ها ، استفاده از مقابله گشتاری و احتمال کم بروز بیماری در افراد سخت رو ، انتظار فقدان و یا کمی واکنش های شناختی فیزیو لوژیک در این افراد کاملاً منطقی به نظر می رسد مطالعاتی که در زمینه ی واکنش های
فیز یولوژیک افراد سخت رو صورت گرفته چنین امری را تأیید می کند . کانتراد 1 (1989) در بررسی 68 دانشجوی مرد نشان داد که در پاسخ به انجام یک تکلیف مشکل فشار خون افراد سخت رو بر خلاف افراد تیپ A افزایش پیدا نمی کند و کمترین میزان خشم را در واکنش به این تکلیف گزارش می کنند بررسی دقیق تر نتایج این پژوهش نشان داد که عامل اصلی افزایش نیافتن فشار خون در افراد سخت رو مؤلفه مبارزه جویی است مدی (1990) در یک پیگیری 7 ساله از مدیران سخت رو نشان داد که بین سخت رویی و افزایش فشار خون ارتباط معکوس وجود دارد (بیاضی 1375) هیول و شوارتز 1 (1989) نشان دادند که در واکنش نسبت به یک استرسور آزمایشی افراد با سخت رو یی بالا در مقایسه با افراد با سخت رویی پایین پاسخ هدایت پوستی2 ( GSR)کمتری نشان می دهند در مطالعه دیگر مشخص شد که در پاسخ به یک تکلیف استرس زا الگو ی ضربان قلب و فشار خون اشخاص سخت رو نشان دهنده ی یک مقابله فعال می باشد . اوکیو3 و همکارانش نیز همبستگی مثبتی بین سخت رویی و میانگین درصد سلول های T (به عنوان شاخص سطح ایمنی بدن ) را در زنان مبتلا به آرتریت روماتید 4 نشان دادند . وایب (1991) در مطالعه ی آزمایشی خود نشان داد که در انجام یک تکلیف تهدید آمیز آزمودنی هایی با عواطف مثبت نسبت به آن واکنش نشان می دهند و بر انگیختگی فیز یو لوژیک کمتری در مقایسه با آزمودنی هایی با سخت رو یی پایه نشان می دهند (زارع 1382) .
سخت رویی و نمونه های مورد مطالعه :
مطالعات دیگری که در تایید مفهوم سخت رویی با آزمودنی هایی به غیر از مدیران صورت گرفته است نشان می دهد که پدیده سخت رویی و پیامد هایش تا حدی عمومیت دارد و مختص جامعه مدیران نیست . هلیز و همچنین پاگانا 1 (1990) اثر سخت رویی را در ارزیابی مثبت پرستاران در اولین تجربه ی آن ها از جراحی های مختلف نشان داده است (قربانی 1373) سخت رویی سالمندان نیز در مطالعه ی منگناتی 2 (1990) مورد بررسی قرار گرفته است . با توجه به این که «میزان فعالیت » عمده ترین عامل پیش بینی یک سالمند ی موفق است . در این مطالعه مشخص شد که در سالمندان سخت رویی با میزان فعالیت و ادراک مثبت فرد از میزان سلامتیش ارتباطی مثبت دارد (جمهوی 1380) .
گروه مهاجرانی که از آسیا به آمریکا مهاجرت کرده است نیز توسط کیووتی سای 3 (1986)مورد بررسی قرار گرفتند . بر خلاف اکثر مطالعاتی که بر پیامدهای منفی ترک مکان و مهاجرت به کشوری دیگر تاکید کرده اند در این مطالعه مشخص که مهاجران سخت رو با حداقل مشکلات در زمینه ی سازگاری با محیط جدید افسردگی و نگرانی مالی مواجه هستند . (جمهوی 1380)
نورول1 (1991) در مطالعه ی 324 افسر پلیس گشت در بزرگ راه ها نشان دادند که در ارتباط بین استرس با تهی شدگی علائم بیمارهای جسمانی و نارضایتی شغلی سخت رویی نقشی تعدیل کننده دارد . در این مطالعه مشخص شد که در شرایط پر استرس نوروز گرایی درتشدید تهی شدگی ، علائم بیمار و جسمانی و نارضایتی شغلی نقش دارد و سخت رویی در کاهش این متغیر ها مؤثر است (جمهوی 1380) . شپرد2 (1991) در بررسی 150 نوجوان نشان دارد که در شرایط پر استرس نوجوانان پسری که از سخت رویی بالایی بر خودار ند علائم بیماری جسمانی و روان شناختی کمتری را گزارش می کنند (قربانی 1373) . گروه دیگری که در بررسی وضعیت سخت رویی آن به دلیل حساسیت شغلی مورد توجه بسیاری قرار گرفته پرستاران هستند مطالعات بسیاری نشان دادند که بین سخت رویی پرستاران و تهی شدگی ارتباط معکوس وجود دارد . بویل 3 و همکارانش در بررسی 103 پرستار بخش مراقبت های ویژه نشان دادند که سخت ر
ویی با تهی شدگی ومقابله هیجان مدار ارتباطی معکوس و با مقابله مسائله مدار و حمایت های اجتماعی (شغلی و غیر شغلی )ارتباط مثبت دارد .
سخت رویی و بیماری :
رگه های شخصیتی هر فرد بیمار در چگونگی پاسخ وی به بیماریش نقشی تعیین کننده دارد بر همین مبنا سخت رویی در پاسخگویی افراد به بیمار نیز مورد توجه محققان قرار گرفته است اوکیون و همکارانش (1988) در بررسی زنان مبتلا به آرتریت روماتید نشان دادند بیمارانی که از سخت رویی بالایی بر خودار بسیار بهتر از اشخاصی که سخت رویی پایینی دارند با بیماریشان سازگار می شوند در این مطالعه سخت رویی با شاغل بودن این زنان ارتباط مثبت داشت لامبرت و همکارانش (1990) نیز در مطالعه ی 122 زن که با آرتریت روماتید مبتلا بودند نشان دادند که سخت رویی با تعداد افراد ی که در سیستم حمایت اجتماعی بیمار وجود دارند رضایت اجتماعی و بهزیستی روان شناختی این بیماران ارتباطی مثبت دارد .
همچنین پژوهش در مورد بیمارانی که در تحت عمل جراحی کولو ستومی 1قرار گرفته اند نشان میدهد که سخت رویی با ساگازی بلند مدت روانی – اجتماعی این بیماران ارتباطی مثبت دارد و این ارتباط در مورد مولفه های تعهد و مبارزه جویی مشهودتر است (آزاد 1378)
نقش سخت رویی در فراسوی استرس سلامت و بیماری :
اخیراً پژوهش ها در حال نشان دادن این مسئله هستند که سخت رویی اثرات مهمی فراتر از سلامتی و بیماری دارد وست من 1 با بررسی سخت رویی مردان و زنانی که در حال ورود به دانشکده ی افسری ارتش بودند نشان داد که سخت رویی بالاتر موفقعیت تحصیلی بیشتری را به همراه دارد . همچنین در مطالعه ای که در یک موسئسه چاپ در شیکاگو انجام شد اشنایدر 2 نشان داد هر چه سخت رویی یک کارمند بالاتر باشد در آمد بیشتری نیز به دست می آورد (زارع 1382) هسن 3 و مدی (1990) در برسی بازکنان بسکتبال دبیرستان نشان دادند. آن هایی که از سخت رویی بالاتری بر خوداربودند بر اساس تعداد بسیار ی از معیارهای موفقعیت در بازی بسکتبال بهتر بازی می کردند مدی در بررسی دیگری نشان داد اشخاص سخت رو در ارتباط های بین فردی فعال تر و قاطع تر هستند و مایلندبه اشخاصی که از سخت رویی بالایی بر خودارند نزدیک شوند (زارع 1382) قربانی (1373) نیز در یک مطالعه ی 111 مدیر مدرسه نشان داد که ارزیابی معلم و کارمندان مدرسه از عملکرد شغلی مدیری که سخت روی بالایی دارد بهتر از ارزیابی معلمان و کارمندان مدرسه ایست که مدیری با سخت رویی پایین دارند (جمهوی 1380) چنین یافته هایی متغیر هایی به غیر از سلامتی و بیماری رابا سخت روییمرتبط کرده است و به تثبیت این سازه به عنوان یک جنبه عمومی از شخصیت صراحت بخشیده است (جمهوی 1380)
چشم اندازی به زیر بنای مفهومی و آینده سخت رویی :
بر مبنای یافته های بدست آمده در پژوهش ها و جنبه های تئوریک سخت رویی ، .ایب وویلیامز (1992) مدل مفهومی ارتباط سخت رویی ، استرس و سلامتی را بر مبنای یک دیدگاه روان فیزیولوژیک اجتماعی1 ارائه کرده اند بر اساس این مدل ارزیابی تهدید آمیز رویداد و پا
سخ های مقابله ای بی ثمر (مقابله واپس رونده ) عامل افزایش برانگیختگی فیز یو لوژیک مکرر و یا طولانی نیز به فشار و اختلال در عمل سیستم و در نهایت بیماری منجر می شود اما سخت رویی با ایجاد پراش در ارزیابی رویداد ها و پاسخ های مقابله ای (مقابله گشتاری ) از برانگیختگی فیز یو لوژیک منفی و آسیب زا جلو گیری می کند .
