بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه باورهای فراشناختی والدین با باورهای انگیزشی انجام شده است. روش پژوهش حاضر نیز به صورت توصیفی–همبستگی بود. نمونه پژوهش شامل تعداد 169 نفر از دانش آموزان پسر پایه سوم متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی 1394-95 بودند که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. شرکت کنندگان پرسشنامه های باورهای فراشناختی و باورهای انگیزشی را تکمیل نمودند. نتایج تحلیل رگرسیون چند گانه پژوهش نشان داد بین باورهای فراشناختی والدین و باورهای انگیزشی فرزندان رابطه معنی داری در سطح 0/01 وجود دارد .
واژگان کلیدی : باورهای فراشناختی والدین، باورهای انگیزشی،
مقدمه
انگیزش از جمله مفاهیم رایج در روانشناسی و به ویژه روانشناسی تربیتی است و در دو دهه اخیر، کارشناسان تعلیم و تربیت به مقوله انگیزش توجه بیشتری کردهاند. انگیزش در برگیرنده مسایلی از قبیل هیجان، نگرش و ارزشگذاری میباشد. باورهای انگیزشی شامل: جهت گیریهای هدف یا اهداف پیشرفت و خودکارآمدی است. انگیزه پیشرفت1 اساس ما در رسیدن به موفقیت و رسیدن به تمام آرزوهای ما در زندگی است. انگیزه پیشرفت می تواند بر نحوه ای که یک فرد وظیفه ای را انجام می دهد و یا تمایل به نشان دادن شایستگی را دارد تاثیر گذار باشد - بیانبانگرد، . - 1390 نظریه انگیزش پیشرفت بر تحقیقات اولیه هوپ، سیرز، مک کللند و اتکینسون استوار است . این نظریه بر نقش هدف در موفقیت و شکست دانش آموزان تاکید دارد - پینتریچ، ترجمه شهرآرای، . - 1392محققان انگیزشی عقیده دارند که انگیزه پیشرفت یک تعامل بین متغیرهای موقعیتی و انگیزه مربوط به فرد برای رسیدن به موفیت است.
در نتیجه در خصوص دانش آموزان که جویندگان علم و دانش هستند انگیزه پیشرفت تحصیلی از اهمیت خاصی برخوردار است . وندا2 - 2006 - معتقد است در رابطه با ارزش ها بچه ها برای تایید دیگران ارزش بسیار زیادی قائل می شوند ولی درمورد پیشرفت به تنهایی اهمیت چندانی قائل نیستند. زمانی که کودکان عمدتا از والدینشان یادمی گیرندکه برای پیشرفت ارزش کم یا زیاد قائل شوند ارزشهای پیشرفتی آموخته می شوند - الیزور3،. - 2009افراد دارای انگیزش پیشرفت سطح بالا برای حل مشکلات و رسیدن به موفقیت سخت کوش هستند و حتی پس از شکست دست ازتلاش نمی کشند و تا رسیدن به موفقیت به کوشش ادامه می دهند و دانش آموزان دارای انگیزش پیشرفت تحصیلی بالا همواره می خواهند موفق شوند و آن را انتظار می کشند - اسلاوین1، . - 2006
فراگیرانی که انگیزه پیشرفت تحصیلی بالایی دارند معمولا علایمی مانند اشتیاق بالا نسبت به مطالب درسی، توانایی درادامه حضور مستمر در کلاس های درس ، مشارکت کردن در فعالیت های کلاسی، احساس معنی در فعالیت های درسی، احساس توانایی در فراگیری مطلب درسی و در نهایت پیشرفت تحصیلی را تجربه می کنند - فان و ژانگ2، . - 2009منظور از باورهای انگیزشی3 دسته ای از معیارهای شخصی و اجتماعی است که افراد برای انجام دادن یا پرهیز کردن از یک عمل به آن مراجعه می کنند این معیارهای انگیزشی به دنبال تایید و عدم تایید رفتار فرد به وسیله اشخاص مهم زندگی شکل می گیرد، البته معیارهای درونی ممکن است به صورت های مختلفی مانند همانند سازی4، الگوسازی5، آموزش مستقیم6، تجربه شخصی7، تشویق8 و تنبیه9 و از این این قبیل نیز شکل بگیرند - آزاد عبداالله پور ، . - 1384
معیارهای شخصی به هر صورت که شکل بگیرند؛ زیربنای خودانگیزی به شمار می روند و افراد بدون داشتن معیارهایی که بتوانند در مقایسه با آنها عملکردشان را اندازه گیری کنند ماخذی برای سنجش قابلیت هایشان ندارند - بندورا10، . - 2001 نگرش ها و باورهای انگیزشی دانش آموزان بر رفتارهای آنها در دوران تحصیل تاثیر می گذارد - کدیور، - 1390 و در مجموع باورهای انگیزشی به عنوان تعیین کننده های انگیزشی در یادگیری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان از اهمیت خاصی برخورداند.نتایج پژوهش کوپر، اندرورف و لوبوس - - 2003 نشان داد که علاوه بر راهبردهای شناختی که در نظریه خود تنظیمی11 آمده است راهبردهای کنترل فراشناختی مانند به کاربردن اهداف و کنترل فرایندها برای یادگیری مهم هستند - بیدجرانو12، . - 2007روان شناسی شناختی، پیشرفت پرشتاب خود را از نیمه دوم قرن بیستم آغاز کرد و در شرایطی اوج گرفت که مخالفان سرسختی مثل واتسون در برابر آن قد علم کرده بودند.
اما روان شناسی فراشناخت، حوزه اندیشه گری نوینی است که پیشنیه آن به حدود دهه 1970 می رسد. شناخت بر کلیه فرایندهای عالی ذهنی از قبیل تفکر و استدلال13، خلاقیت14، هوش 15 و یا فرایندهای درگیر در پردازش اطلاعات از قبیل دقت16 ، ذخیره سازی17 و بازیابی اطلاعات18 شمول می یابد و شناخت عبارت است از جریانهای فکری، یادگیری، نحوه سازماندهی، ذخیره سازی و به کارگیری اطلاعات - امینی، - 1391 فرایندهای یاد شده معطوف بر یک محتوی و موضوع بیرونی است در حالی که فراشناخت به دانش فرد درباره کلیه فرایندهای شناختی یاد شده و نیز نحوه به کارگیری آنها جهت تحقق اهداف یادگیری اطلاق می شود - رحمانی، . - 1389 افراد دارای قدرت بالای فراشناختی در فهم روابط بین واقعیات مساله دقت می کنند راه حل انتخابی خود را بررسی می نمایند مسائل پیچیده را در قالب مراحل جزیی تری تحلیل می نمایند و با سوال کردن از خود جریان تفکرشان را کنترل میکنند - چارلس1،. - 2003
فراشناخت نیز شامل دانشی پایدار در مورد باورهای مربوط به نظام شناختی و دانش مربوط به عواملی است که کارکرد نظام شناختی را تحت تاثیر قرار داده و حالت شناختی جاری را تنظیم نموده و منجر به آگاهی از آن می شود - گاردنر2،. - 2010 - گاردنر2،. - 2010 به اعتقاد فلاول و میلر - - 1998 فراشناخت دانش یا فرآیند شناختی است که در ارزیابی بازبینی یا کنترل شناخت بیماری بیماری مشارکت دارد. همچنین تاثیرات باورهای فراشناختی والدین نیز در پیشرفت تحصیلی فرزندان، شایستگی اجتماعی - سالاری فر و پاکدامن، - 1391 خودناتوان سازی تحصیلی - ابافت، - 1388 و سایر ویژگی های روانشناختی فرزندان بررسی شده است.
فراشناخت از روش استاندارد - CBT - متفاوت است. زیرا به جای اینکه چالش با افکار و باورها در مورد ضربه روانی و یا رویارویی مکرر و طولانی مدت یا خاطرات مربوط به ضربه روانی باشد ، شامل ارتباط با افکار به طریقی است که مانع ایجاد مقاومت و یا تحلیل ادراکی پیچیده شود و بتواند راهبردهای تفکر ناسازگار در مورد نگرانی و نظارت غیر قابل انعطاف پذیر بر تهدید را از بین ببرد. آنچه در اینجا مورد نیاز است به حساب آوردن عواملی است که تفکر را کنترل می کند و وضعیت ذهن را تغییر می دهد این عوامل اساس نظریه فراشناختی است - ولز ،. - 2009 براین اساس در پژوهش حاضر بررسی نقش باورهای فراشناختی والدین بر باورهای انگیزشی فرزندان مورد بررسی قرار خواهد گرفت .
روش
پژوهش حاضر پیرو طرحی از نوع توصیفی-همبستگی بود که به بررسی رابطه باورهای فراشناختی والدین و سبک های والدگری با باورهای انگیزشی و انگیزش پیشرفت تحصیلی پرداخت. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر پایه سوم متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی 1394-95 بودند. نمونه پژوهش با توجه به فرمول کوکران شامل تعداد 154 نفر از دانش آموزان پسر پایه سوم متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی 1394-95 بودند که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش نز پرسشنامه های باورهای فراشناختی و باورهای انگیزشی بود.پرسشنامه باورهای فراشناختی: پرسشنامه باورهای فراشناختی یک مقیاس خود گزارشی 30 آیتمی است که تفاوت های فردی رامورد باورها،فراشناخت، قضاوتها و گرایشات نظارت گری ارزیابی می کند.
این مقیاس دارای پنج خرده مقیاس می باشد شامل: باورهای نگرانی مثبت، نیاز به کنترل افکار، خودآگاهی شناختی، باورهای منفی در مورد کنترل ناپذیری فکر و اطمینان شناختی. هر آیتم بر روی مقیاس 4 گزینه ای لیکرت نمره گذاری می شود. دامنه نمره ها از موافق نیستم1 تا کاملا موافقم 4 است. این پرسشنامه توسط شیرین زاده دستگیری به فارسی ترجمه شده و پایایی آن به سه روش ضریب همسانی درونی، بازار آزمایی و روش دو نیمه سازی بررسی شده است. روایی آن با سه روش تحلیل عاملی، همبستگی خرده آزمون ها و روایی همزان مورد بررسی و تایید قلرار گرفته است و پایایی آن به روش آکفای کرونباخ برای کل آزمون 0/82 و برای مولفه ها از 0/58 تا 0/83 گزارش شده است .پرسشنامه باورهای انگیزشی: این پرسش نامه براساس نظریه شناختی – اجتماعی بندورا که جیکنز مورگان آن را تهیه کرده ا ند - جیکنز و مورگان . - 1999
اولین نسخه شامل 53 سوال بوده که به وسیله سه گروه - استاد، معلم و دانش آموز - آماده نمود ومورد ارزیابی قرار گرفت در مرحله بعد سوالات نامناسب حذف شد و یک آزمون 30 سوالی و با مقیاس 4 درجه ای لیکرت شامل کاملا موافقم ، تا حدودی موافقم ، تا حدودی مخالفم و کاملا مخالفم ارایه شد. این پرسشنامه 30 پرسش دارد ودارای 3 خرده مقیاس است. استعداد و کوشش و بافت. چهار گزینه برای هر سوال وجود دارد، به گزینه کاملا موافقم نمره 4، تا حدودی موافقم نمره 3 و تا حدودی مخالفم نمره 2 و کاملا مخالفم نمره 1 تعلق می گیرد. حداقل 30 و حداکثر 120 نمره می توان از این آزمون به دست آورد. در ضمن سوالات 24 ، 23، 22، 20، 19، 15 و 5 به صورت معکوس نمره گذاری می شوند. پایایی و روایی، سازنده ابزار پس از اجرای پرسشنامه روی 900 نفر به ضریب پایایی پرسش نامه را %82 و ضریب پایایی در هر یک از خرده مقیاس های استفاده کوشش و بافت را به ترتیب %78 به %66 و %77 گزارش کرده است.
یافته ها
