بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه ابعاد سرمایه اجتماعی و خلاقیت سازمانی در بین کارکنان بیمه ایران در استان مرکزی به روش همبستگی انجام شد.جامعه آماری این پژوهش را کلیه کارکنان بیمه ایران در استان مرکزی به تعداد 430 نفر تشکیل دادند که از این تعداد 203 نفر برای شرکت در پژوهش حاضر انتخاب شدند.ابزارمورد استفاده در پژوهش دو پرسشنامه استاندارد سرمایه اجتماعی ناهاپیت و گوشال - 1998 - و پرسشنامه خلاقیت سازمانی رندسیپ - - 1979 بود.به منظور تجزیه وتحلیل اطلاعات از آزمون های آماری همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام استفاده شد. نتیجه حاصل از پژوهش نشان داد که بین سرمایه اجتماعی و خلاقیت سازمانی رابطه معنادار وجود دارد. نتایج حاصل از رگرسیون گام به گام نشان داد بهترین پیش بینی کننده خلاقیت سازمانی در بعد ساختاری از سرمایه اجتماعی بوده است.
کلید واژه : سرمایه اجتماعی، سرمایه شناختی، سرمایه ساختاری، سرمایه رابطه ای، خلاقیت سازمانی
مقدمه:
سازمانهای آینده همچون سازمانهای امروزین در محیطی به شدت رقابتی و پیچیده کار خواهند کرد.حرکت شتابان اطلاعات علمی دانش بشری در قرن بیست و یکم قابلیت بقاء سازمانها را به عوامل گوناگونی منوط کرده است. بر اساس بسیاری از مفروضات متداول اما ناگفته یکی از شرایط بقاء سازمانها در چنین محیطی آن است که تمایز بین جمعیت متکثر و ظرف متکثر - فرهنگ سازمانی، ساختار سازمانی،نظامهای سازمانی و... - از نظر دور نماند. همچنان که تبعیت از تعبیر و تفسیرروشنگر و تبیین کننده پیچیدگیها،جستجوی روابط و مناسبات هم افزاینده ،یادآوری سازمانی ،مدیریت بر کثرتها وترویج سازگاری متقابل از دیگر بدیلها محسوب می شود.
در چنین شرایطی سازمانهایی در کار خویش کامیاب اند که خود را چالاک و پویا نموده به باز آفرینی خود اقدام کنند و فرایند نارسای توهم تغییر را فراموش کرده و حرکتی شگرف را از زبان خطی به زبان زنده، از انگاره های مبتنی بر ماشین به انگاره های مبتنی بر بوم شناسی و از ساختارهای صلب به محیطهای دگرگون شونده را آغاز نمایند. این تغییرات نیازمند سرمایه است.از این رو هر سازمانی برای تحقق اهداف خود دست کم نیازمند سه نوع سرمایه است که مکمل یکدیگرند و رشد و توسعه سازمان نیز مشروط به حضور هر سه دسته سرمایه حداقلی یعنی سرمایه اجتماعی، انسانی و اقتصادی است. امروزه ادبیات توسعه در مبحث سرمایه حاوی صور متعددی از این مفهوم است. سرمایه در معنای عام خود دلالت بر مجموعه دارایی ها، امکانات و منابع در اختیار دارد که در قالب و اشکال مختلف نمود پیدا می کند - اعتصامی و فاضلی کبریا، . - 1388
از سرمایه تقسیم بندیهای گوناگونی به عمل آمده است. در یک دسته بندی سرمایه را به چهار دسته سرمایه اقتصادی،انسانی،فرهنگی و اجتماعی تقسیم می کنند.منظور از سرمایه اقتصادی دارایی های مالی یا زیرساخت های مادی یا زیر ساختهای مادی شامل ساختمان و ماشین های تولیدی و تجهیزات است. - منظور و یادیپور، - 1387سرمایه انسانی نیز مفهومی است که در برگیرنده مهارت ها و توانمندی هایی چون دانش تخصصی موجود در پرسنل سازمان است - پنگ لین ، - 2011 .در واقع سرمایه انسانی در برگیرنده مهارت و توانایی هایی است که افراد آنرا کسب می کنند توانایی هایی در زمینه کسب میزان تحصیلات، توانایی های کلامی و ارتباطی، اعتماد به نفس، قدرت رهبری و … از جمله آنهاست - منظور و یادیپور، . - 1387
سرمایه فرهنگی : یکی دیگر از ابعاد سرمایه است. به تعبیر بوردیو وقتی از سرمایه فرهنگی سخن می گوییم مجموعه ای از دانش ها و توانایی های شناختی را مد نظر قرار می دهیم که در شکل کالاها و ابزارهای فرهنگی متجلی می شود. در این معنا که بی شباهت به مفهوم سرمایه انسانی در نزد کلمن نیست، سرمایه فرهنگی تمام آن چیزی است که امروزه ما به عنوان کالاهای فرهنگی می شناسیم. این کالاها صورتی از سرمایه فرهنگی هستند که بر روابط اجتماعی و ساخت شبکه پویا و کارآمد اجتماعی تأثیر می گذارند. و در نهایت سرمایه اجتماعی به عنوان بعد چهارم حاصل انباشت منابع بالقوه و یا بالفعلی مانند: تخصص ها و مهارت ها است که مربوط به مالکیت یک شبکه بادوام از روابط کم و بیش نهادینه شده در بین افرادی است که با عضویت در یک گروه ایجاد می شود.
سرمایه اجتماعی در روابط میان افراد تجسم می یابد و موقعی سرمایه اجتماعی بوجود می آید که روابط میان افراد به شیوه ای دگرگون شود که کنش را تسهیل کند. سرمایه اجتماعی مجموعه هنجارهای موجود در سیستم های اجتماعی است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای آن جامعه گردیده و موجب پایین آمدن سطح هزینه های تبادلات و ارتباطات می گردد - منظور و یادیپور، . - 1387بدین ترتیب سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از انواع سرمایه در کنار سایر منابع سرمایه ای تأثیر گذار در رشد اقتصادی قرار می گیردعمدتاً. در نگاه اول سرمایه اجتماعی در رشد اقتصادی نادیده گرفته می شود ولی این نوع سرمایه شرط لازم و ضروری در رشد اقتصادی هر جامعه ای می باشد. چرا که رشد اقتصادی مستلزم روابط قاعده مند کنشگران اجتماعی می باشد - سویزی و محمدی،. - 1390 بوردیو - 1983 -
سرمایه اجتماعی را به صورت "مجموع منابع حقیقی یا بالقوه که مربوط به در اختیار داشتن یک شبکه پایا از روابط کم و بیش رسمی شده آشنایی متقابل یا تصدیق شده اند تعریف کرده است - الگار و همکاران،» . - 2011مجموعه ی معینی از هنجارها یا ارزش های غیر رسمی که اعضای گروهی که همکاری و تعاون میان آنها مجاز است، در آن سهیم هستند« - احمدی و همکاران، . - 1389 ارزش جمعی و مشترک شبکه های اجتماعی که همه معیارهای روابط متقابل را شامل می شود و میل به انجام دادن کارهای مربوط به اعضای شبکه را در بر می گیرد - گودرزوند و همکاران، . - 1390 ونیروهایی که پتانسیل توسعه اقتصادی در یک جامعه را با ایجاد و تقویت روابط اجتماعی و الگوهای سازماندهی اجتماعی افزایش می دهند« - پیراهی، . - 1388 از تعاریف دیگر سرمایه اجتماعی است.بوردیو، کلمن،پاتنام و فوکویاما از نظریه پردازان سرمایه اجتماعی محسوب می شوند.
ناهاپیت و گوشال با رویکردی سازمانی به طبقه بندی سرمایه اجتماعی پرداخته و آن را شامل ابعاد ساختاری،شناختی و رابطه ای می دانند - فیضی و رونقی، . - 1390بعد ساختاری: بعد ساختاری به پیکربندی غیرشخصی پیوندهای بین افراد و یا واحدهای اجتماعی اشاره دارد. وجوه مهم تحت این بعد، سه بعد پیوند شبکه، ترتیبات شبکه، و ثبات شبکه می باشد - یانگ کوح،. - 2011 پیوند های موجود در شبکه: پیوند شبکه در بردارنده ی شیوه های خاصی است که اعضای واحد اجتماعی با یکدیگر مرتبط شده اند و با یکدیگر همکاری می کنند - گودرزوند، . - 1390 به طور کلی شامل وسعت و شدت ارتباطات موجود در شبکه می باشند - الوانی و شیروانی، . - 1385
ترتیبات شبکه: تعیین کننده الگوی های پیوند میان اعضای واحدهای اجتماعی است - گودرزوند، . - 1390و شامل سلسله مراتب شبکه، میزان ارتباط پذیری و تراکم شبکه می باشد. ثبات شبکه: در بردارنده میزان نزدیکی و شباهت افراد در یک واحد اجتماعی است - گودرزوند، . - 1390 به طور کلی این بعد در بردارنده این است که تا چه اندازه شبکه ایجاد شده برای یک هدف خاص ممکن است برای اهداف دیگر استفاده شود - الوانی و شیروانی، . - 1385بعد شناختی: بعد شناختی به آن دسته از جنبه ها که بازنمایی ها، تفاسیر و سیستم مفهومی به اشتراک گذارده شده بین اعضای گروه را فراهم می کند، توجه دارد و وسعت سهیم شدن اعضای تیم پروژه در ادراکی مشترک و گسترش یک رویه شناختی مشترک در میان خودشان را منعکس می کند - یانگ کوح.، و رولینسون ،. - 2011 و اشاره به منابعی دارد که فراهم کننده مظاهر، تعبیرها، تفسیرها و سیستم های مشترک در میان گروه ها است.
مهمترین جنبه های این بعد زبان مشترک، یعنی ابزاری است که از آن طریق افراد با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند و اطلاعات را تبادل می کنند. زبان مشترک قابلیت ترکیب اطلاعات را افزایش می دهد - فیضی و رونقی، . - 1390 وحکایت های مشترک، یعنی داستان ها و استعاره هایی است که در یک جامعه موجب حفظ مجموعه های معانی می شود - فیضی و رونقی، . - 1390بعد رابطه¬ای: روابط شخصی که مردم در میان خودشان به واسطه سوابق تقابلات - در شرایط محیطی سازمان کم نیست - پرورش می دهند. یک جنبه مهم بعد رابطه ای اعتمادی است که در میان اعضای یک گروه پرورش می یابد - یانگ کوح.،و رولینسون . - 2011مهمترین جنبه های این بعد از سرمایه اجتماعی اعتماد، هنجارها، بایستها و هویت می باشد. وجود سرمایه اجتماعی در سازمان پیامدهای گوناگونی را برای سازمان به ارمغان می آورد که از آن جمله می توان به خلاقیت سازمانی اشاره کرد.
