بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوش بررسیرابطه بین باورهای دنیای عادلانه و هوش معنوی بود. پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی میباشد. جامعه آماری پژوهش، کلیه دانشجویان کارشناسی و کارشناسیارشد دانشگاه شهید مدنی آذربایجان میباشدکه تعداد آنها 4849 - 5888 کارشناسی و 1039 کارشناسیارشد - بود. حجم نمونهی انتخاب شده 361 نفر بر اساس جدول مورگان و کرجسی بود که به منظور انتخاب آنها از روش نمونهگیری تصادفی ساده استفاده شد. دادهها از طریق پرسشنامه هوش معنوی و باورهای دنیای عادلانه جمعآوری شد. برای برر سی رابطه بین متغیرها از روش همب ستگی و برای برر سی پیشبینیکنندگی متغیر پیشبین از روش رگر سیون ا ستفاده شد. یافتهها نشان داد که رابطه مثبت و معناداری بین باورهای دنیای عادلانه و هوش معنوی وجود دارد و نیز باورهای دنیای عادلانه توان پشبینیکنندگی هوش معنوی را دارد.
مقدمه
توجه روزافزون بشر در قرن حاضر به تغییر سبک زندگی خود و بهبود آن، در جهت افزایش رفاه، امید به زندگی، و حفظ و تداوم سلامت جسمانی و روانی، منجر به شکلگیری نگاهی کاوشگرانه برای یافتن عواملی شده است که با تکیه بر آنها بتوان این مسیر را بهتر و سریعتر طی کرد. این دیدگاه کاوشگرانه، بینتیجه نمانده و با پیش رو قراردادن عوامل مختلف، افق روشنی را فراروی بشر قرار داده است. از میان این عوامل، معنویت جایگاه خاصی داشته و نقش بسزایی در بهبود زندگی انسانها و سلامت آنها ایفا کرده است.[1]
امروزه توجه به معنویت1 در حل مشکلات زندگی و ارزش و معنادار کردن آن اهمیت روزافزون پیدا کرده است. جیمز 2 معتقد است معنویت موجب معنا در زندگی میشود و روابط افراد با دیگران انسانی و اعتقادی میشود. مطالعات نشان میدهد که معنویت با هوش عمیقا گره خورده است بهگونهای که بسیاری از نظریهپردازان معاصر هوش را در قالب معنویت تعریف میکنند.[2]ایمونز3 در سال 1999 سازه جدیدی را با عنوان هوش معنوی4 مطرح کرد. او عنوان کرد هوش معنوی مجموعهای از تواناییها برای بهرهگیری از منابع دینی و معنوی است.
هوش معنوی سازههای هوش و معنویت را در یک سازه ترکیب نموده است؛ درحالی که معنویت جستجو برای یافتن عناصر مقدس، معنایابی، هشیاری بالا، تعالی است، هوش معنوی شامل توانایی برای استفاده از چنین موضوعاتی است که میتواند کارکرد و سازگاری فرد را پیشبینی کنند.[3] ولمن - 2001 - 5 هوش معنوی را به عنوان " ظرفیت انسانی برای پرداختن به سوالات نهایی درباره معنای زندگی و بطور همزمان درک ارتباط یکپارچه بین هریک از ما و دنیایی که در آن زندگی میکنیم" تعریف میکند.[4] بر این اساس هوش معنوی کل ابعاد زندگی انسان را یکپارچه میکند و آنها را هدایت میکند تا یک زندگی معنادار را زندگی کنند.[5]
نقش پیشبینیکنندگی هوش معنوی نه تنها روی بهبود سلامت روان بلکه به عنوان یک فاکتور مهم در فراین درمان شرایط سلامت روان مورد تایید قرار گرفته شده است. بر این اساس سازمان بهداشت جهانی - 2001 - 6 در تعریف ابعاد انسانی، علاوه بر ابعاد جسمی، روانی و فیزیکی، به اهمیت هوش معنوی در سلامت روان اشاره کرده است. [6] هوش معنوی به طرق مختلفی تعریف شده است اما دیدگاههای مختلف نقاط مشترک دارند، برای مثال: هوش معنوی به عنوان ظرفیت بهرهبرداری و بروز ارزشهای معنوی برای بهبود عملیات روزانه و سلامت روانی افراد تعریف شده است.[7] تحقیقات متعددی رابطه بین هوش معنوی و سلامت روان، سلامت عمومی و کیفیت زندگی را مورد تایید قرار دادهاند. هوش معنوی دارای چهار جزء میباشد که شامل:
✓ تفکر وجودی انتقادی: توانایی تفکر در زمینههایی مثل حقیقت وجودی در جهان، جهان، زمان مرگ و دیگر مسائل متافیزیکی و یا وجودی.
✓ تولید معنای شخصی: توانایی ایجاد معنای شخصی و هدف همه تجارب ذهنی و فیزیکی شامل ظرفیت برای ایجاد و زماندهی هدف زندگی.
✓ دانش متعالی: ظرفیت شناسایی ابعاد برتر خود به عنوان یک نفس متعالی و برتر از دیگران و جهان مادی.
✓ توسعه سطح آگاهی: توانایی وارد و خارج کردن طرق آگاهی معنوی همچون آگاهی خالص، همبستگی و اتحادهای خودآگاهانه .[6]
افراد دارای هوش معنوی بالا انعطافپذیر هستند، درجه بالایی از هشیاری نسبت به خویشتن دارند، توانایی برای رویارویی با مشکلات و چیره شدن بر آنها را دارند، همچنین الهام از طریق ارزشها و بصیرتها، اجتناب از بد کردن نسبت به دیگران، تفکر وحدتگرا، جستجو برای پاسخ دادن به سوالهای اساسی، عدم وابستگی به دیگران و مقاومت در برابر شیوهها و سنتهای معمول جامعه از ویژگیهای دیگر آنها است.[13]
هوش معنوی موجب میشود که انسان با ملایمت و عطوفت بیشتری به مشکلات نگاه کند، تلاش بیشتری برای یافتن راه حل داشته باشند، سختیهای زندگی را بهتر تحمل کند و به زندگی خود پویایی و حرکت دهد.[14] در دنیای متحول امروزی انسان بیش از هرزمان دیگهای نیاز مند این تحول و تلاش برای حل مشکلات دارد. علاوه بر هوش معنوی عوامل دیگری نیز میتوانند در این امر تاثیرگذار باشند، که از آن جمله میتوان به باورهای دنیای عادلانه7 اشاره کرد.
فرضیه دنیای عادلانه را لرنر - 1980 - 8 برای اولین بار مطرح کرد. [15] طبق این تئوری افراد نیاز دارند تا جهان را به عنوان یک مکانی که مردم آنچه را سزاوارشان است به دست آورند، درک کنند بطوری که آنها میتوانند با اعتماد به نفس زندگی کنند و اعتماد دارند که هیچ اتفاق ناعادلانهای برای آنها اتفاق نخواهد افتاد. اگرچه، حقیقتی که وجود دارد این است که قربانیان، مخالف این فرض اساسی درباره جهان اند.[16] در واقع اعتقاد به دنیای عادلانه نشان دهنده این است که سرنوشت فرد ارتباط تنگاتنگی با شایستگیشان دارد. این نشان میدهد که افرادی که چیزهای خوبی برایشان اتفاق میافتد سزاوار پاداش خود هستند، و افرادی که چیزهای بدی برایشان اتفاق میافتد سزاوار بدبختی خود هستند.[17] تحقیقات سه کارکرد برای این نوع باورها شناسایی کردهاند:
-1 این باورها شاخصی از یک قرارداد شخصی و نوعی الزام به انجام رفتارهای منصفانه تلقی میشود.
-2 به افراد این اطمینان را میبخشد که دیگران با آنها به شیوهای منصفانه رفتار میکنند و آنها قربانی بلایای غیر قابل پیش بینی و ناگهانی نمیشوند.
-3 اینکه این باورها مرجع داوری و مفهومی هستند که به افراد در مسیر حوادث زندگی شخصی آنها به شیوه ای مثمرثمر و معنی دار کمک میکنند.
باور به دنیای عادلانه را میتوان نوعی توهم مثبت تلقی کرد که افراد را ترغیب میکند تا دنیارا قابل پیشپینی تلقی نموده و بدین ترتیب احتمال مشارکت آنها را در رفتارهای جامعه پسند و هدفمند بالا میبرد.[18] در واقع مردم یک نیاز اساسی برای حفظ روابط اجتماعی مثبت و پایدار دارند. مردم با باورهای دنیای عادلانه قوی همچنین انتسابهای درونی قویتر و استنادهای بیرونی ضعیفتری برای تجارب منفی خود میسازند.[19]
بر این اساس در یک دنیای سرشار از عدالت یک آینده مثبت و نویدبخش، موهبت و بخشش دنیای نیکخواه نیست بلکه پاداش برای ویژگی و رفتار شخص است. بنابراین باور به دنیای عادلانه شاخصی از یک قرارداد شخصی برای رفتار کردن به شیوهای منصفانه است.[18] باور به دنیای عادلانه مردم را قادر می سازد تا با محیط فیزیکی و اجتماعی هرچند پایدار و منظم باشد، روبه رو شوند.[20] یک چهارچوب مفهومی که به افراد کمک می کند تا حوادث زندگی شخصیشان را در یک روش معنادار تفسیر کنند، ایجاد میکند. .[21] همچنین به عنوان یک توهم مثبت کمک میکند تا جهان را بطور منظم و قابل پیشبینی ببینند و این میتواند آنها را با حس کنترل محیطشان مهیا و آماده کند و آنها را قادر سازد تا برای آینده برنامه-ریزی کنند. به این ترتیب این باورها میتواند بهریستی روانی را افزایش دهد.[22]
بر اساس جستجوهای محقق در رابطه با دو متغیر هوش معنوی و باورهای دنیای عادلانه هیچ پژوهش داخلی و خارجی که رابطه بین این دو متغیر را مورد بررسی قرار داده باشند یافت نشد. اما در پژوهشهای متعددی رابطه بین این متغیرهای با سلامت روان[24]و بهزیستی روانشناختی [25][23]، رضایت از زندگی [28][27][26] یافت شد. که این امر گویای اهمیت این متغیرها در مواجها انسان با مشکلات و حل آنها است، بطوری که فرد با وجود مشکلات بتواند از زندگی خود لذت برده و دچار مشکلات روحی و روانی مانند افسردگی، اضطراب و ... نشود.
بوس، دالبرت، اسکوپس و هویر - 2006 - 9 دریافتند که قربانیان غرق شده که اعتقاد قوی به جهان عادلانه دارند کمتر دچار افسردگی، اضظراب، ناامنی، خصومت، تفکر پارانویایی تابع غرق شدگی بزرگ میشوند.[23] باتوجه تغیرات سریع و بی وقفه-ای که در عرصه زندگی انسانها در حال وقوع است و لزوم توجه بیش از بیش به اموری که بتواند به انسان در مواجهه با این مسائل کمک کند تا دچار مسائل روحی نشود، نیز اهمیت و نقش بالای هوش معنوی و باورهای دنیای عادلانه در کمک به انسانها در حل مشکلات و ایجاد هدف و انگیزه، و همچینین کمبود تحقیقات انجام شده در این زمینه این پژوهش سعی دارد تا به بررسی رابطه بین هوش معنوی و باورهای دنیای عادلانه بپردازد.
روش شناسی پژوهش
پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ نحوه گردآوری دادهها، تو صیفی و از نوع همب ستگی میبا شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان مقاطع کارشناسی و کارشناسیارشد دانشگاه شهید مدنی آذربایجان در سال تحصیلی 94-93 میباشد. این جامعه شامل 5888 نفر - 4849 نفر کارشناسی و 1039 نفر کارشناسیارشد - میباشد. برای انتخاب نمونه از روش تصادفی ساده اس تفاده شد که ح جم آن ط بق جدول کرجسی و مورگان[29] - 1970 - 10 ، 361 نفر تخمین زده شد. برای گردآوری اطلاعات از دو پرسشنامه به شرح زیر استفاده شد:
پرسشنامه هوش معنوی: توسط کینگ - 2008 - 12 ساخته شد. دارای چهار عامل تفکروجودی انتقادی، ایجاد معنای شخصی، آگاهی متعالی، وگسترش حالت هوشیاری میباشد. در 24 گویه و طیف پنج درجهای لیکرت طراحی شده است. کینگ و دسیکو11 ضریب آلفای کرونباخ کل این آزمون را 0/92، و ضریب آلفای زیرمقیاسهای آن را بدین شرح گزارش کردهاند: تفکر انتقادی وجودی-0/78، تولید معنای شخصی-0/78، آگاهی متعالی-0/87 ، و بسط هشیاری-0/91 .[30] - آقا بابایی و همکارن - - 1389 ضری ب پایایی کل آزمون را 0/88 گزارش کردند، و برای بررسی اعتبار همگرایی پرسشنامه همبستگی آن را با آزمون جهتگیری مذهبی با تکیه بر اسلام و مقیاس خودارزیابی معنویت بدست آوردند، همبستگی بین این پرسشنامهها حاکی از اعتبار همگرای این ابزار است.[31] آلفای کرونباخ این پر س شنامه در پژوهش حا ضر محا سبه گردید که مقدار آن برابر با 0/90 می باشد.
پرسشنامه باورهای دنیای عادلانه برای خود و دیگران: توسط لایپکوس12 و همکاران - 1996 - ارائه شده است و برای اولین بار توسط گل پرور و عریضی - - 1386 ترجمه، آماده اجرا و اعتباریابی شده است. در مقیاس پنج درجهای لیکرت با 16 سوال طراحی شده است. روایی و پا یایی پرسش نا مه در پژوهش لایپکوس و همکاران - - 1996 و ساتون و داگلاس13 در حد قابل قبولی گزارش شده است. برای مثال ساتون و داگلاس - 2005 - آلفای کرونباخ پر س شنامه باورهای دنیای عادلانه برای خود را 0/82 و برای دیگران 0/88 گزارش نمودهاند.
در داخل نیز شواهد روایی این پر س شنامه با استفاده از روایی محتوا و روایی سازه - تحلیل عاملی - توسط گل پرور و عریضی - - 1386 مورد بررسی قرار گرف ته و تک عاملی بودن پر س شنامه باورهای دنیای عادلانه برای خود تایید، ولی پر س شنامه باورهای دنیای عادلانه برای دیگران بصورت دو عاملی مورد تایید قرار گرف ته است. گل پرور و عریضی - - 1387 آل فای کرون باخ پرسشنامه باورهای دنیای عادلانه برای خود را 0/75 و برای باورهای دن یای عادلا نه برای دیگران را 0/80 گزارش کرد ند.[18] آل فای کرونباخ این پرسشنامه در پژوهش حاضر0/77 محاسبه گردید.
