بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی هوش معنوی بر تعهد شغلی با میانجیگری باورهای مذهبی انجام گرفت. جامعه آماری شامل کلیه معلمان متوسطه شهرستان تنکابن - - N = 692 نفر بود که ازاین تعداد با توجه به مدل مورد مطالعه و به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای 240 - نفر - به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند، لکن جهت تقویت آزمون آماری تعداد - - 350 پرسشنامه در میان معلمان شهرستان تنکابن توزیع و در نهایت - - 259 پرسشنامه صحیح انتخاب شد. جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه هوش معنوی کینگ - 2008 - ، تعهد شغلی بلاو - 2009 - و باورهای مذهبی - نگرش مذهبی - خدایاری فرد - 1392 - استفاده شده است.. تجزیه و تحلیل داده ها به روش مدل یابی معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزارPLS انجام شد . یافته ها نشان داد که تاثیر هوش معنوی بر تعهد شغلی با میانجیگری باورهای مذهبی اثر مثبت و معنا دار دارد و با توجه به مدل درونی ، نتایج نشان داد که هوش معنوی و باورهای مذهبی می تواند بر تعهد شغلی تاثیر مثبت و معنا دار داشته باشد.
مقدمه
آدمی در طول زندگی خود با پدیده های گونا گونی سر وکار داشته است ونسبت به این پدیده ها در او شناخت معین واحساسات بخصوصی ایجاد نموده و نوعی آمادگی در او پیدا می شودکه نسبت به انها شیوه ی معین ومشخصی رفتار می کند. در اکثر جوامع بشری چه از جنبه ی تاریخی وچه در سازمان های معاصر نهاد اساسی که در شکل گیری شخصیت افراد موثرند عبارتند از:اجتماع ،خانواده،مدرسه، همسالان،دین ومذهب ،هوش معنوی وهیجانی ،که هر کدام می تواند بر شخصیت،تعهد و منش افراد ایفای نقش کند. روانشناسان معتقدند که هوش معنوی واعتقادات مذهبی می تواند ناآرامی های درون بشر را ازخود خارج کند ویا انرا خنثی سازد ویک انسان آرام در سلامت جسمی وروحی می تواند در کار ،زندگی وتعهدات خویش موفق تر باشد. حقیقت این است که تجربه ی معنویت در کار، با افزایش خلاقیت ،صداقت،اعتماد و تعهد در کار همراه است - . - Mohseni Akordi and Sharifpoor,2014 در دهه های اخیر مفهوم معنویت و کاربردهای آن در دنیا ، بخصوص دنیای غرب اهمیت زیادی یافته است .به طوری که مفاهیمی همچون خدا،مذهب ، معنویت ، بهشت ،جهنم که موضوعاتی خصوصی قلمداد می شوند وارد تحقیقات علمی و مباحث آکادمیک در حوزه ی علوم انسانی شده اند، به ویژه اینکه تحقیقات در این باب در حوزه های روانشناسی و مدیریت به سرعت در حال افزایش است و کتابهای گوناگونی در این موضوعات تآلیف گردیده است - . - Gholamhoseini and Ismaili,2011 امروزه مفهوم معنویت در سازمان نیز مورد توجه روز افزون پژوهشگران قرار گرفته است . برای تعریف معنویت طیف گسترده ای از مفاهیم ارایه شده که شامل تعریف معنوی بودن به عنوان همه ی اشکال خود آگاهی می شود که دارای ارزشهای ورای حد متوسط هستند.
به طور کلی برخی رشد شخصی را به عنوان معنویت درونی قلمداد می کنند در حالی که عده ای دیگر اشتیاق به واقعیت فرامادی را نماینگر معنوی بودن می دانند. معنویت در قلب و ذهن زنان و مردان در همه جا وجود دارد. گاردنر - - Gardner,2000 بیان می دارد هوش معنوی زمانی خود را نشان می دهد که افراد بتوانند زندگی خود و تمام کارها را با معنویت تلفیق کنند. در واقع هوش معنوی ظرفیتی است برای پرسیدن سوالات غایی در خصوص معنای زندگی و ظرفیتی است برای ارتباط بین افراد و جهانی که در آن زندگی می کنند. معنویت می تواند شکلی از هوش تلقی شود زیرا عملکرد و سازگاری فرد رامطرح می نماید که افراد را قادر می سازد به حل مسایل بپردازند و به اهدافشان دست یابند - . - Emmons,2000 برای تشخیص میزان هوش معنوی هر فرد باید مقیاس های زیررا در نظر گرفت : خودشناسی فرد، هدفمندی وی در زندگی، تفکر و تعمق او در زندگی و هستی، اما مهمترین ویژیگی و استعداد هوش معنوی یک انسان را باید براساس میزان - از خود گذشتگی - و نداشتن منیت دانست. بر اساس آنچه از دین و کلمات اهل معرفت بدست می آید هر اندازه که یک انسان بتواند از خود بگذرد و خودش را خدایی کند بی شک هوش معنویی بالاتری دارد. هوش معنوی حاکی از مجموعه ای از توانایی ها و ظرفیت ها و منابع معنوی است که کار بست آن باعث انطباق پذیری می شود - . - King,2008 آگاهی هوشیارانه و سازگاری با وقایع و تجارب زندگی و پرورش خود آگاهی از همه عوامل اصلی رشد هوش معنوی هستند و این هم - هوش معنوی - نه تنها در بعد فردی بلکه در بعد سازمانی هم اهمیت ویژه ای دارد . بر این اساس یکی از مهمترین ابعاد نگرش ها و بینش های انسان مقوله ی وسیع و مهم معنویت است.
که با تاثیر بر روی وجدان انسانها در آنها حس تعهد نبست به مسولیت ها به وجود آورده و نوعی تعهدپذیری در آنها ایجاد می کند - . - Hariri and Zarinabadi,2012 اگر چه در کشورهای غربی سعی شده است که معنویت و هوش معنوی در چارچوب فرهنگ آنان تعریف و مولفه های آن مشخص گردد.اما در فرهنگ اسلامی ایران متون فراوانی وجود دارد که در آنها از عمیق ترین صفات ، حالات و کیفیت معنوی صحبت شده است. برای شأن مومن، خداوند در قرآن کریم نیز ویژگیهای مومن را چنین برشمرده است: مومنان در نمازشان فروتنند و خشوع دارند. یعنی کاملا توجهشان به خداوند جلب می شود - توانایی برای تجربه هوشیاری عمیق و مراقبه - . در جای دیگر می فرمایند، مومنین همان کسانی هستند که از کار و سخن بیهوده رو گردانند. یعنی هدفمندی در امور زندگی و انجام امور برای رسیدن به رضای خداوند - هدفمندی و تقدس بخشیدن به امور روزانه - . - آنان که زکات می پردازند و بر عهده و پیمان خویش پایبند هستند و در انجام نماز خویش دقت دارند - ظرفیت برای رفتارهای پرهیزگارانه - . اهمیت معنویت در سازمان ها توسط مدیران ،کارفرمایان و پژوهشگران به عنوان موضوع مهمی در تعامل با مشتریان وافراد جامعه در نظر گرفته می شود . ارضای نیازهای مطالعاتی کارکنان به کمک معنویت میسر است و دانستن هوش معنوی بالا به عنوان یکی از ویزگی های مدیران و رهبران موفق مطرح است - Gelmik, . - Ayanoglu & Sigri,2010 کلمن - - Coleman,2011 خود شکوفایی در زمینه قابلیت هاو توانمندی های فردی را با ورود معنویت به سازمان ها امکان پذیر دانسته و معنویت را پاسخگوی چالش های آینده مدیریت می داند بزعم وی ارضای نیازهای متعالی کارکنان به کمک معنویت میسر است - Ghorbani, . - Haghighi, MohammadaliTajrishi and Rasteh-moghadam,2012 هوش معنوی وعشق به خدا به واسطه ی باورهای مذهبی انسان را به کار وفعالیت وازخود گذشتگی وا می دارد وکسی که خود را در جامعه وسازمانش عضوی ارزشمند ببیند مسلما در تعهد کاری خویش پایبندتر است، زیرا برای این دسته ازافراد رضایت خداوند، بالاترین کار است
- . - Zarei Mahmoud Abadi, and Sedrpooshan,2014 ورود مفاهیمی همچون اخلاق، حقیقت، باور به نیرویی برتر، درست کرداری، وجدان، گذشت، اعتماد، بخشش، مهربانی، معنا جویی در کار، همبستگی با همکاران، نوع دوستی به محیط کاری و غیره حکایت از ظهور پارادایم جدیدی دارند - . - Seifi,2014 بر این اساس، یکی از مهمترین ابعاد نگرش ها و بینش های انسان ،مقوله وسیع و مهم معنویت است، که با تأثیر بر روی وجدان انسان ها، در آنها حس تعهد نسبت به مسؤلیت ها به وجود آورده و نوعی تعهد پذیری در آنها ایجاد می کند - . - Hariri and Zarinabadi,2012 معنویت می تواند شکلی از هوش تلقی شود زیرا عملکرد و سازگاری فرد را پیش بینی و قابلیت هایی را مطرح می نماید که افراد را قادر می سازد به حل مسائل بپردازند و به اهدافشان دست یابند - . - Emmons,2000 هوش معنوی مجموعه ای از توانایی ها و ظرفیت ها و منابع معنوی است که کاربست آنها باعث افزایش انطباق پذیری می شود - . - King,2008 هوش معنوی کینگ دارای چهار بعدتفکر وجودی انتقادی ،ایجاد معنای شخصی ،اگاهی متعالی وگسترش حالت هوشیاری است که در این چهار بعد، افراد را مورد سنجش قرار داده است.
تعهد وجدان از زمره واژه هایی است که تعاریف زیادی برای آن از دیدگاه های مختلف ارایه شده است. از جمله هالپیا و همکاران - Houlpia,Davos - &vankeer,2011 تعهد را شدت و گستردگی مشاورت فرد در سازمان ، احساس تعلق به شغل و سازمان و احساس هویت تعریف کرده اند. وجود احساس های مزبور در فرد به افزایش وابستگی گروهی و رفتار همکاری1 منجر خواهد شد. از طرفی تعهد شغلی به میزانی که شخص، کار و یا عملکردش را موجب سربلندی و کسب اعتبارخویش بداند، می باشد - - Gaminyan, Salimi, and Rajaeepour,2004 و شامل مانند اعتقادات کارکنان، میل و رضایت آنان، پذیرش شغل خود و اهداف و ارزش های سازمان، کوشش در راستای تحقق اهداف سازمانی و تمایلی قوی برای حفظ عضویت در سازمان است؛ در این راستا کارکنان نسبت به محل کار، همکاران و شغل خود تعهد دارند و انتظارات و نگرش های جمعی و هنجاری آنها تأثیرات مثبتی روی اثربخشی آنان دارد - . - Captari,2010 دنیس - Denis,2006 - در مطالعه خود بیان داشته که هوش معنوی حس مسؤلیت پذیری معلمان را افزایش می دهد و نسبت به مسؤلیت خویش متعهد می کند. همچنین شاو - - Shaw,2008 بیان داشته است که معلمان دارای هوش معنوی بالاتر برای لذت بردن از کار خود به سایر همکاران کمک می کنند و با مهربانی و صداقت رفتار می نمایند. ایمان مذهبی؛ حمایت همگانی، هدفمندی، احساس پذیرفته بودن و امید را برای فرد به دنبال دارد - . - Gholamhoseini , and Ismaili,2011 این موضوع برای انجام بهینه امور شغلی مهم است؛ یعنی انسان همواره خود؛ تعهد، هوش، معنویت و اعتقادات الهی و روان آرام خود را به محیط کارش می برد - . - Saghravani,2010 و این گونه می تواند به تعلیم ،تربیت و وارستگی دانش آموزان و پیشرفت حال و آینده جامعه بپردازد.
اثر بخشی یک سازمان، مستلزم ساختار مناسب و کارکنان شایسته با موقعیت کاری مناسب است. نیروی انسانی مهم ترین درون داد سازمان محسوب می شود. در سازمان های آموزشی ،انسان اهمیت ویژه ای دارد. زیرا در تمام مراحل این سیستم اعم از درونداد،فرایند و برون داد نقش دارد. احساس کارکنان از شزایط کاری خود بر عادات کاری آنها اثر می گذارد. تعهد شغلی صرفا به معنای وفاداری به یک سازمان نیست ، بلکه فرایندی مستمر است که از طریق آن کارکنان سازمان علاقمندی خود نسبت به شغل و سازمان و نیز موفقیت و خوشبختی خود را ابراز می دارند و یکی از اجزاء و عنوان تحقیق ، تعهد شغلی است - . - Gomez,&Fisher,2003 محیط بشر که شامل عوامل فیزیکی و اجتماعی ،فرهنگی ،اقتصادی و روانی است که هر کدام در وضعیت سلامتی بشر نقش مهمی دارند.بنابراین ضروری به نظر می آید که به بررسی هوش معنوی وباورهی مذهبی در میان معلمان پرداخته شود،تا راهکار بهتری جهت پیشرفت نهاد اموزش وپرورش در جهت تعهد شغلی وسا زمانی مطلوب ارایه شود. یکی از عوامل تنش زا در انسان ،محیط کاری وی است که می تواند دیگر حیطه های زندگی وی را تحت تاثیر قرار دهد. قسمت عمده ای از زندگی روزانه ی هر شخصی صرف اشتغال به کار می شود . بنابراین داشتن احساس خوشایند در محیط کار برای هر فرد بسیار حا یز اهمیت می باشد . یکی از نشانه های رضایت مندی فرد از شرایط کار که با فشارهای روانی ارتباط دارد ، فرسودگی شغلی است - . - ALimardani Sowme'eh,2015 یکی از عوامل که بطور کلی بر میزان رضایت مندی و تعهد شغلی افراد اثرگذار است به ویژگی های روانی و شخصیتی آنها بستگی دارد . وجود آرامش خاطر و تفاهم، درک متقابل ،مدیریت تغییرات و از میان برداشتن موانع از ویژگیهای افراد معنوی است و هر کدامشان یکی از راه های تعهد شغلی ،کاری ،رضایت مندی در افراد است.
توجه به مذهب یک رویکرد جدید نیست بلکه امری است که سالیان دراز توجه دانشمندان مختلف را چه در جهت تجزیه و تحلیل و دلایل روی آوری به مذهب و چه در جهت و نحوه ی تاثیر آن بر رفتار به خود جلب کرده است. روان شناسان و روحانیون معتقدند که تنها روزنه ای که می تواند ناراحتی های حاصل از بدن را به آرامی خارج سازد و یا آنها را بی اثر کند داشتن ایمان به خدا به یک مبداء حقیقی و یک قدرت ما فوق انسانیت و ورای زمینی است. زیرا تنها نیرویی که می تواند بر مشکلات فائق شود نیروی الهی است . مطهری - - Motahari,1997 دین و مذهب از ارکان اصلی هر ملتی است و روش زندگی ای که یکی از شاخص های مهم
