بخشی از مقاله
چکیده:
پژوهش حاضر با عنوان بررسی رابطه سلامت روان با منبع کنترل در بین دانشجویان متاهل دانشگاه آزاد واحد اهواز صورت گرفت. هدف از اجرای این پژوهش بررسی رابطه بین سلامت روان با منبع کنترل بوده است.جامعه آماری تحقیق متشکل از کلیه دانشجویان دانشگاه آزادواحد اهواز در سال تحصیلی94- 95 است نمونه آماری تعداد 100 نفر از دانشجویان متاهل - 46 نفر مرد،54 نفر زن - به عنوان نمونه و به روش تصادفی ساده انتخاب شدند.برای جمع آوری اطلاعات از آزمون منبع کنترل درونی - بیرونی راتر و پرسشنامه سلامت عمومی - GHQ - و برای آزمون فرضیه ها ی پزوهش از ضریب همبستگی پیرسون و آزمون t برای مقایسه میانگین های دو گروه مستقل استفاده شد . یافته هانشان دادکه:بین منبع کنترل و سلامت روان دانشجویان رابطه معناداری بدست آمد.بین سلامت روان دانشجویان زن و مرد تفاوت معناداری بدست نیامد.بین منبع کنترل دانشجویان زن و مرد تفاوت معناداری وجود نداشت. نتیجه گیری:نتایج این تحقیق نشان داد که افرادی که دارای منبع کنترل درونی هستند از نظر جسمانی سالم تر از افرادی هستند که دارای منبع کنترل بیرونی میباشند .
کلید واژه: سلامت روانی- منبع کنترل درونی-منبع کنترل بیرونی- دانشجویان
مقدمه:
در عصر حاضر به علت پیشرفت های فناوری و تأثیر مستقیم آن بر کیفیت زندگی انسان، پرداختن به مسأله سلامت و عوامل تأثیرگذار بر آن اهمیت ویژه ای یافته است و تأمین سلامتی افراد جامعه یکی از مهم ترین مسایل اساسی در هر کشوری محسوب می گردد مطالعات علمی و وسیعی که در این زمینه صورت می گیرد، می تواند با شناسایی دقیق تر عوامل تهدید کننده سلامتی و رفع ابهامات و پیچیدگی های مربوط به بیماری شناسی، کیفیت و سبک زندگی و علل آسیب های اجتماعی، راهگشای برنامه های ارتقاء سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی باشد.{1} طی سالهای اخیر، در کشور ایران مانند سایر کشورهای جهان علاقه مخصوصی هم از طرف مقامات دولتی، و هم از جانب مردم به امر بهداشت روانی نشان داده شده است. اگر چه هنوز مدت زمانی از این توجه و علاقه نگذشته ولی اثرات آن در بهبود اوضاع بیمارستانهای روانی و بکار بردن روشهای صحیح در پیش گیری مشاهده می گردد. با وجود این پیشرفت های محسوس، می توان گفت که مردم ما هنوز از فهم و درک صحیح ماهیت و علل اختلالات روانی بدرستی آگاهی ندارند و متاسفانه آمارهای دقیق و منظمی مربوط به این موضوع نیز در دسترس نیست. بر حسب آمارهایی که کشورهای مختلف ارائه داده اند، معلوم شده است که تعداد بیماران روانی بطور مداوم رو به ازدیاد می باشد .{3}
بنابراین بهداشت روانی نه تنها نبود بیماری روانی را در نظر دارد، بلکه به سطحی از عملکرد اشاره دارد که فرد با خود و سبک زندگی اش آسوده و به دو شکل باشد. در واقع، تصور بر این است که فرد باید بر زندگیش مسلط باشد و فقط در چنین حالتی است که می تواند آن قسمتهایی از زندگی اش را که برایش مساله ساز است، تغییر دهد.{1} نهضت بهداشت روانی در نیم قرن اخیر افکار غلط و خرافات را در مورد بیماریهای روانی کنار گذاشته و نشان داده که اگر این بیماریها را مانند سایر بیماریها زود تشخیص داده و درمان کنیم به همان نسبت از مزمن شدن و عوارض آن کاسته خواهد شد. بیماریهای روانی مانند سایر بیماریها قابل درمان و پیشگیری هستند و هدف بهداشت روانی ایجاد سلامت روان به وسیله پیشگیری از ابتلا به بیماریهای روانی، کنترل عوامل موثر در بروز آن، تشخیص زودرس، پیشگیری از عوارض ناشی از برگشت بیماریهای روانی وایجاد محیط سالم برای برقراری روابط صحیح انسانی است. پس بهداشت روانی عملی است برای بهزیستی، رفاه اجتماعی و سازش منطقی با پیشامدهای زندگی.{4}
منبع کنترل: این نظریه جزء نظریات اسنادی است. بنیانگذار نظریه اسناد، فریتس هایدر می باشد. رفتار را می توان با توجه به اینکه فرد نتایج اعمال خود را تحت تأثیر عوامل درونی یا بیرونی بداند، توجیه کرد. کسانیکه خود را تحت کنترل عوامل درونی می دانند، احساس می کنند که می توانند شخصاً روی رفتار خود بوسیله توانایی ها، مهارتها یا کوششهای خود تاثیر بگذارند - انتظارات - RS و کسانیکه خود را تحت تاثیر عوامل بیرونی می دانند احساس می کنند که نیروهای بیرونی، اعمال آنها را کنترل می کنند - انتظارات. - SS به عبارت دیگر افرادی وجود دارند که احساس می کنند عوامل کنترل کننده رفتار آنها در درون آنهاست. یعنی هر رفتاری از آنها سربزند، خود در آن دخالت دارند. بعضی از افراد دیگر عکس این احساس را دارند، یعنی رفتار خود را بیرون از وجود خود می دانند و احساس می کنند نمی توانند بر روی رفتار واعمال خود هیچگونه کنترلی داشته باشند. این احساس درونی بودن با بیرونی بودن علت وقایع، »منبع کنترل« نامیده می شود. بنابراین مرکز کنترل افراد با یکدیگر تفاوت دارد. یعنی افراد دسته اول دارای مرکز کنترل درونی وافراد دسته دوم، دارای مرکز کنترل بیرونی می باشند.{5}
از دیدگاه اکثر روان شناسان ودیدگاههای مختلف، خانواده به عنوان پایه گذار شخصیت کودک مطرح است. زمانی که خانواده رفتارهای استقلال طلبانه کودک را مورد تشویق قرار می دهد، کودک واجد منبع کنترل درونی می شود و نیز اگر خود والدین دارای منبع کنترل درونی باشند و پذیرش بیشتری نسبت به رفتارهای فرزند خود داشته باشند،فرزندی با کنترل درونی خواهند داشت. در برابر آن، اگر والدین رفتارهای مهار کننده، محدود کننده و طرد کننده همراه با انتقاد گری و خصومت آمیز به فرزند خود اعمال نمایند فرزند آنها دارای مکان کنترل بیرونی می شود.{6} سلامت روانی، در قالب پدیده ای روانی - اجتماعی ،مستلزم درک و تفسیر درست از امور مرتبط است و آن را باید در چارچوب عوامل اساسی زمینه ساز و تعدیل کننده مورد توجه قرار داد. اختلال روانی نیز مانند هر رفتار دیگر ،منتج مؤلفه های زیستی ،محیطی و اجتماعی است و کمتر می توان برای هر گونه رفتار و از آن جمله هر یک از اختلالات روانی ،علت واحدی را برشمرد. اخیراً در روانشناسی و روان پزشکی ،شناخت جایگاه ویژه ای در سبب شناسی و درمان اختلالات هیجان را به خود اختصاص داده است و گفته می شود که روانشناسی دوباره به نقطه آغازین خود بازگشته است .{2}
راتر، - - 1990 به نقل از کلونینگر، - 1992 - مفهوم منبع کنترل را به عنوان یک ویژگی شخصیت بلکه به عنوان یک بعد از مدل جامع نظریه یادگیری اجتماعی به ویژگی شخصیت و ویژگی تعیین کنندگان موقعیت تأکید دارد واین دو را حاصل تجربیات یادگیری تلقی می کند.بنابراین راتر رفتار را حاصل تعامل بین فرد و محیط روان شناختی اش می داند او معتقد است که ما بطور مداوم به محیط درونی وبیرونی درتعامل هستیم واین دو محیط از یکدیگر متأثرند.ما فقط به محرکهای بیرونی پاسخ نمی دهیم بلکه با محیط درونی هم در واکنش هستیم.راتر به دلیل این پیوستگی وآمیزش متغیر های بیرونی ودرونی آن را موقعیت روان شناختی نامید فقط با آگاهی از این موقعیت است که می توان رفتار فرد را پیش بینی نمود.{7}
پیشینه تحقیق
لیستر و همکاران - 1991 - در مطالعه ای که روی دانشجویان ترکیه ای و فیلیپین انجام گرفت ،گزارش نمودند که بین منبع کنترل و افسردگی رابطه وجود دارد.درنمونه هایی از دانشجویان هنک کنگی ،هندی،آمریکایی،بین منبع کنترل بیرونی با آشفتگی های مزمن روانی همبستگی وجود داشت. - به نقل از بایبوردی،. - 1378فارز - 1991 - طی بررسیهایی به این نتیجه رسید که افراد دارای منبع کنترل درونی از نظر جسمانی سالم تر از افرادی هستند که دارای منبع کنترل بیرونی می باشند.درواقع آنها در مورد سلامت خود محتاط ترند،با احتمال بیشتری کمربند ایمنی را می بندند،به ورزش می پردازند وسیگار را ترک می کنند ودر مجموع به پیامدهای تندرستی حساس ترندو با احتمال بیشتری برای بهبود سلامت خود می کوشند.کراوس وشاو ، - - 2000 در مطالعه ای برروی884 نفر از سالمندان - 65سال وبزرگتر - نشان دادند که احساس کنترل بالا بطور معنا داری با کاهش مرگ ومیر ارتباط دارد و افرادی که درطول زندگی احساس کنترل درونی بالاتری دارند از سلامت بیشتری برخوردارند.در تحقیقی بارون - 1991 - رابطه بین آسیب روانی و منبع کنترل را در 116 بیمار سرپایی با تشخیص اختلال اضطرابی مورد بررسی قرار داد،نتایج این بررسی نشان داد بیمارانی که دارای منبع کنترل بیرونی بودند افسردگی واضطراب بیشتری داشتند و سازگاری اجتماعی آنها کمتر بود.لفکورت - 1992 - طی تحقیقاتی درباره منبع کنترل روشن ساخت افرادی که واجدمنبع کنترل بیرونی هستند،مشکلات تحصیلی،شغلی
