بخشی از مقاله
چکیده
دلزدگی به عنوان نشانگان فرسودگی عاطفی، زوال شخصیت وکاهش فضیلت شخصی در نتیجه درگیری طولانی مدت در موقعیت هایی است که از نظر عاطفی و احساسی مطالبات زیادی دارند. عوامل متعددی مانند سبکهای دلبستگی و مولفه های تمایز یافتگی در آن نقش دارند. هدف این پژوهش بررسی رابطه دلزدگی زناشویی بر اساس سبکهای دلبستگی و مولفه های تمایز یافتگی خود است. از شرکت کنندگان در پژوهش 50 - نفر زن و مرد - خواسته شد که پرسشنامه سبک های دلبستگی بزرگسالان - AAI - ، پرسشنامه خود متمایزسازی - DSI-R - و پرسشنامه دلزدگی زناشویی - CBM - را تکمیل کنند. نتایج پژوهش نشان داد که بین سبکهای دلبستگی، جایگاه من، واکنش پذیری هیجانی و گریز هیجانی با دلزدگی زناشویی رابطه معنی داری وجود دارد که همگی در سطح p 0/001 معنادار هستند. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون به روش همزمان نشان داد که ترکیب خطی از مجموعه متغیر های پیشبین،33/40 درصد از دلزدگی زناشویی را تبیین میکنند. همچنین، نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون به روش ورود گام به گام نشان داد که متغیر های سبکهای دلبستگی، واکنش پذیری هیجانی، جایگاه من و گریز هیجانی 11 درصد از دلزدگی زناشویی را تبیین میکند.
واژگان کلیدی: سبک های دلبستگی، خود متمایزسازی، دلزدگی زناشویی.
-1 مقدمه
خانواده، یک نظام اجتماعی طبیعی است که دست کم سه نسل را در بر میگیرد. رابطه ی اعضای این خرده فرهنگ ها رابطه ای عمیق و چند لایه است که عمدتا بر اساس تاریخچه ی مشترک، ادارکها و فرضهای مشترک و درونی شده راجع به جهان و اهداف مشترک بنا نهاده شده است. در چنین نظامی، افراد به وسیله ی علایق و دلبستگیهای هیجانی نیرومند، دیرپا و متقابل با یکدیگر پیوند یافته اند. ممکن است از شدت این علایق و دلبستگیها در طی زمان کاسته شود، اما باز هم علایق مزبور در سراسر زندگی به بقای خود ادامه خواهند داد - گلدنبرگ، . - 2003 اهمیت شناخت و بررسی عواملی که سبب تاثیرگذاری روی این نهاد اجتماعی میگردند، میتواند گامی مفید در راستای ارتقای سطح فرهنگ جامعه باشد. عوامل مختلفی بر عملکرد خانواده تاثیر می گذارند که از جمله ی آنها دلزدگی زناشویی است - عطاری، . - 2006
بسیاری از همسران زندگی مشترک خود را با عشق آغاز می کنند. در این زمان هرگز به این موضوع نمی اندیشند که روزی ممکن است شعله عشق آنان به خاموشی گراید. الیس1 عنوان می کند زوج هایی که به تازگی ازدواج کرده اند، کمتر به این فکر می کنند که ممکن است زمانی عشق افسانه ای آنها کم رنگ شود و این درست زمانی است که دلزدگی آغاز شده است - ادیب راد و ادیب راد، . - 1384 از دیدگاه اصالت وجودی- روان تحلیلی، دلزدگی یک حالت تجربه شده ی خستگی جسمی، عاطفی و روانی است - پاینز و آدون سون، 1998، به نقل از پاینز و نانز، - 2003 که در نتیجه اختلاف خیلی زیاد بین انتظارات و واقعیت ناشی می شود - پاینز، . - 1996 همچنین دلزدگی به عنوان نشانگان فرسودگی عاطفی، زوال شخصیت وکاهش فضیلت شخصی تعریف شده است - پاینز، 1996، به نقل از لینگارد، - 2004
و نتیجه درگیری طولانی مدت در موقعیت هایی است که از نظر عاطفی و احساسی مطالبات زیادی دارند - پاینز، . - 1381 دلزدگی زناشویی به علت مجموعه ای از توقعات غیر واقع گرایانه و فراز و نشیب های زندگی بروز می کند. بر خلاف عقیده اغلب رویکردهای بالینی که در زوج درمانی استفاده می شود، دلزدگی از عشق یک روند تدریجی است. به ندرت به طور ناگهانی بروز می کند. در واقع صمیمیت و عشق به تدریج رنگ می بازد و به همراه آن خستگی عمومی عارض می شود. در شدیدترین نوع آن دلزدگی برابر است با فروپاشی رابطه - پاینز، . - 1381 انباشته شدن سرخوردگی ها و تنش های روزمره سبب فرسایش روانی می شوند و سرانجام به دلزدگی منجر می شوند. بر طبق نظر پاینز و نانز - 2003 - فرد دلزده نمی شود مگر اینکه با یک موضوعی - مثل کار و عشق - به شدت درگیر شده باشد.
جاکوبسن 2و والرون دمور - 1980 - 3 بر نقش ارتباط منطقی در جلوگیری از بروز دلزدگی زناشویی تاکید می کنند و معتقدند که شایع ترین مشکلی که زوج های ناراضی مطرح می کنند، عدم موفقیت در برقراری رابطه ی منطقی است. دلزدگی حالت دردناک فرسودگی جسمی، عاطفی و روانی است که کسانی را متاثر می سازد که توقع دارند عشق رویایی به زندگی شان معنا ببخشد. این حالت زمانی بروز می کند که آنها متوجه شوند علی رغم تلاش های شان رابطه شان به زندگی معنا نداده و نخواهد داد - ون پلت، 2004؛ پاینز و نانز، 2003؛ پاینز، 1996، ترجمه شاداب، . - 1381 دلزدگی به علت ناکامی در عشق بروز می کند و پاسخی است در برابر مسائل وجودی. انباشته شدن فشارهای روانی تضعیف کننده عشق، افزایش تدریجی خستگی و یکنواختی و جمع شدن رنجش های کوچک به بروز دلزدگی کمک می کند.
عوامل زیادی در به وجود آمدن دلزدگی زناشویی نقش دارند از جمله آنها سبک های دلبستگی و مولفه های تمایز یافتگی خود هستند. یکی از عوامل مهمی که در سالهای اخیر به آن توجه شده است و بر روی دلزدگی زناشویی تاثیر دارد، تجارب اولیه ی فرد با والدین و یا نوع رابطه ی هیجانی فرد با والدین خود در دوران کودکی است. برخی از پژوهشها تلاش کرده اند به این سئوال پاسخ دهند که چگونه تجارب اولیه ی فرد در دوران کودکی میتواند وی را در بزرگسالی تحت تاثیر قرار دهد - خنجوی، . - 2006 نظریه های سبک دلبستگی و تمایزیافتگی1، بر روابط اولیه در محیط خانواده تاکید کرده و آن را بر روابط بعدی موثر می دانند. آنها سبکهای دلبستگی و تمایز یافتگی را به عنوان عوامل پایدار و چند نسلی2 تلقی کرده و پیشنهاد می کنند که چگونه خانواده ی مبدا شخص می تواند بر روابط زناشویی او اثر بگذارد - گلدنبرگ، 2003؛ عطاری، 2006، خنجوی، 2006؛ یونگ و همکاران، . - 2003 مطالعات مبتنی بر آسیب شناسی تحولی نیز رابطه ی بین تجارب منفی اولیه ی تحصیلی و خانوادگی و مشکلات افراد بزرگسال در انجام تکالیف تحولی و مشکلات روانشناختی و شبکه های معیوب زناشویی را مورد تاکید قرارمی دهند - یونگ و همکاران،. - 2003
بالبی3 بر این عقیده بود که نظریه ی دلبستگی تنها یک نظریه ی تحول کودک نیست، بلکه نظریه ی تحول در فراخنای زندگی 4 نیز می باشد. این نظریه معتقد است نوع رابطه ی مادر- کودک5 در سالهای اولیه ی زندگی و میزان قابلیت دسترسی به مادر، میزان حمایت مادر هنگام احساس خطر، درجه ی حساسیت مادرانه و تکیه گاه ایمن بودن 6 مادر برای کودک، سبک دلبستگی 7فرد را تعیین میکند - خنجوی، . - 2006 فوگل8 اظهار می دارد که دلبستگی، پیوند هیجانی پایدار بین دو فرد می باشد به طوری که یکی از دو طرف کوشش می کند نزدیکی و مجاورت با موضوع دلبستگی را حفظ کرده و به گونه ای عمل کند تا مطمئن شود که ارتباط ادامه می یابد. بالبی بر این باور است که این گره های هیجانی متقابل که به نزدیکی مادر و کودک منجر میشود، نخستین تجلی های دلبستگی محسوب می شود. دلبستگی، نگهدارنده ی نزدیکی متقابل بین دو فرد در تمام مراحل زندگی است - به نقل از خنجوی، . - 2006 اینثورث9 نظریه ی بالبی را گسترش داده و سبکهای دلبستگی را به سه دسته ی ایمن، ناایمن- اجتنابی و ناایمن-دوسوگرا تقسیم کرده است. کودکان ایمن، از والدین به عنوان پایگاه امنی برای اکتشاف محیط استفاده می کنند - به نقل از کاسیدی، . - 1992 کودکان ایمن در اکثر موقعیتها احساس راحتی و امنیت می کنند و تجسمی مثبت، حمایت گر و پاسخ دهنده از مادر خود دارند - به نقل از کاسیدی، . - 1988 کودکان دوسوگرا در موقعیت ناآشنا مشکلتر می توانند به احساس آرامش و آسایش دست یابند.
