بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه حمایت اجتماعی با افسردگی در والدین بیماران فنیل کتونوری انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه والدین دارای فرزند مبتلا به فنیل کتونوری شهرستانهای تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی کرمان می باشد که در طرح ساماندهی و غربالگری شناسایی شده اند. تعداد آنها 120 نفر بود که نمونه نهایی 114 نفر به روش نمونه گیری سرشماری در پژوهش شرکت کردند و به پرسشنامه های حمایت اجتماعی فیلیپس - 1986 - و پرسشنامه افسردگی بک پاسخ دادند.
داده ها با استفاده از روشهای آماری نظیر میانگین، انحراف استاندارد و ضریب همبستگی پیرسون تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که بین حمایت اجتماعی کل آن با افسردگی در پدران و مادران بیماران فنیل کتونوری رابطه منفی و معنادار وجود دارد. بین حمایت خانواده و افسردگی نیز رابطه منفی و معنادار وجود دارد. بین حمایت آشنایان و افسردگی رابطه منفی و معنادار وجود دارد. فقط بین مولفه حمایت دوستان با افسردگی در مادران رابطه معناداری پیدا نشد.
مقدمه
بیماری فنیل کتونوری به علت کمبود مادرزادی آنزیم فنیل آلانین هیدروکسیلاز بوجود می آید و در نتیجه این کمبود، تبدیل فنیل آلانین به تیروزین انجام نمی شود و مقدار آن و متابولیت هایش در خون و ادرار افزایش می یابد و در عوض از غلظت تیروزین کاسته می شود. در صورت عدم تشخیص ودرمان به موقع - درهفته اول تولد - منجربه عقب مانده ذهنی غیرقابل برگشت می گردد - بروجنی و همکاران، . - 1382 از آنجا که نوزادان مبتلا بلافاصله بعد از تولد هیچگونه علامت بالینی نشان نمی دهند اولین گام در درمان بیماری غربالگری و تشخیص به موقع می باشد درمان اصلی که تغذیه درمانی است باید زیر نظر تیمی شامل متخصصان اطفال، تغذیه، روانشناس، پرستار و مددکار اجتماعی انجام شود و در صورتی موثر خواهد بود که تا قبل از سومین هفته زندگی نوزاد آغاز شود.
بسیاری از مبتلایان به فنیل کتونوری علی رغم درمان ناتوانی های قابل توجهی در یادگیری، مهارت های کلامی و حرکتی دارند. پیش آگهی این بیماران بستگی زیادی به کنترل بیماری در سال های اول زندگی خصوصاً چهار سال اول دارد - هیتسفلد1، . - 2002 برخورداری از تعادل روانی به عوامل متعددی بستگی دارد که مهم ترین آن ها احساس امنیت و خودارزشمندی فقدان اضطراب وافسردگی، عملکرد اجتماعی بالا و سلامت جسمانی و روانی است.
افرادی که دچارمسائل ومشکلات عصبی وروانی می شوند مضطرب، افسرده، بلاتکلیف و بی هدف بوده و در خود فرومی روند - میرسمیعی و ابراهیمی قوام، . - 1386 گرچه تردیدی نیست که افراد در میزان اسیب پذیری نسبت به بیماری های روانی با یکدیگر تفاوت های نسبی و فردی دارند اما مسئله این است که میزان این تفاوت ها تحت تاثیر موقعیت اجتماعی و حتی مهم تر از آن برداشتی که افراد از ان موقعیت دارند به مراتب بیشترمی شود - نجاریان، . - 1386 از این رو توجه به عوامل اجتماعی موثر بر سلامت روان اهمیت بسیارمی یابد که یکی ازمهم ترین این عوامل میزان حمایت اجتماعی ادراک یادریافت شده توسط افرادمی باشد.
در مقابل حمایت اجتماعی مهمترین ویژگی است که در رابطه باخنثی سازی تاثیرات نامطلوب رفتارهای روانی مورد مطالعه قرارگرفته است و می تواند بسیاری ازعلائم روان شناختی ازقبیل افسردگی واضطراب را سبک سازد - غفاری و همکاران، . - 1388 حمایت اجتماعی ابعاد گوناگونی دارد آلووی2 و ببینگتن - 2009 - 3 بر این باورند که ابعاد ساختاری و عملکردی اساسی ترین ابعاد حمایت اجتماعی هستند بعد ساختاری حمایت اجتماعی عبارت است از ویژگی های کمی و عینی منبع حمایت و بعد عملکردی حمایت اجتماعی عبارت از ویژگی های کیفی و ذهنی حمایت اجتماعی است.
انسان موجودی اجتماعی است و در طول حیات خویش نیازمند همنوعان خود است. این نیازمندی از جنبه های مختلف و صورت های متفاوتی قابل مشاهده است. شاید بتوان گفت علت همه مشکلات انسانی بویژه مشکلات روانی از نوع روابط و تصورات و احساسات وابسته به آنها سرچشمه می گیرد. حمایت اجتماعی را تحت عنوان معرفتی می داند که باعث می شود فردی باور کند مورد احترام و علاقه دیگران است عنصری ارزشمند و دارای شان بوده و به یک شبکه روابط و تعهدات متقابل تعلق دارد - علی پور و همکاران، . - 1388 شواهد چشمگیری وجود دارد که نشان می دهد حمایت اجتماعی نقش مهمی در سلامت افراد یک جامعه ایفا می کند و انزوای اجتماعی به بیماری منجر می شود.
با توجه به دلایل مذکور و نظر به اهمیت حمایت اجتماعی در کاهش اضطراب و افسردگی در والدین بیماران به ویژه بیماران فنیل کتونوری انجام پژوهشی نظیرپژوهش حاضر درشناسایی نیازها و مشکلات آنها ضرورت داشته زیرا موجب ایجاد شناختی می گردد نه تنها برای والدین بلکه برای کل جامعه مفید خواهد بود والدین با تکیه بر چنین شناختی واستفاده ازاین منبع ارزان تسلی خاطر یافته بهتر خود را با مشکلات موجود تطبیق می دهند و بالطبع بهترمی توانند از زندگی لذت ببرند از این رو با توجه به موارد فوق این تحقیق بدنبال پاسخ به سوال ذیل است:
آیا بین حمایت اجتماعی با افسردگی در والدین بیماران فنیل کتونوری رابطه وجود دارد؟
روش پژوهش
تحقیق موجود یک تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری شامل کلیه والدین دارای فرزند مبتلا به فنیل کتونوری شهرستانهای تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی کرمان می باشد که درطرح ساماندهی و غربالگری شناسایی شده اند. تعداد کل آنها شامل 120 نفر می باشد که با توجه به حجم نمونه روش نمونه گیری به صورت سرشماری - تمام شماری - می باشد. حجم نمونه بر اساس نوع پژوهش که در تحقیقات همبستگی با توجه به تعداد و عوامل هریک از متغیرها، 120 نفر انتخاب شده است که از این تعداد 3 نفر حاضر به همکاری نشدند و 3 نفر هم پرسشنامه ها را ناقص تحویل دادند. بنا براین حجم نهایی نمونه 114 می باشد.
با توجه به این که حجم جامعه محدود بود کلیه اعضای جامعه انتخاب گردیدند بنا بر این روش نمونه گیری به صورت سرشماری - تمام شماری - می باشد. جهت بررسی و توصیف داده ها از شاخصهای آماری نظیر میانگین، انحراف استاندارد و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار تحلیل آماری SPSS-20 انجام شد ابزار پژوهش الف پرسشنامه حمایت اجتماعی فیلیپس: این پرسشنامه به وسیله فیلیپس و همکاران در سال 1986 تهیه شده است.
این مقیاس در برگیرنده 23 سوال است که سه حیطه خانواده، دوستان وآشنایان را در نظر می گیرد، از 23 سوال این مقیاس، 8 سوال به خرده مقیاس خانواده، 8سوال به خرده مقیاس دوستان و 7 سوال به خرده مقیاس آشنایان اختصاص یافته است. در این ابزار چهار نوع نمره قابل محاسبه است: -1نمره حمایت اجتماعی مرتبط با خانواده،-2نمره حمایت اجتماعی مرتبط با دوستان، -3نمره حمایت اجتماعی مرتبط با آشنایان و 4 -نمره کل حمایت اجتماعی، که حاصل جمع سه نمره قبلی ذکر شده می باشد.
ابراهیمی قوام در فرم اصلی تغییراتی ایجاده و آن را در ایران مورد استفاده قرار داده است. وی پرسشنامه حمایت اجتماعی را برروی یک گروه 100نفری از دانشجویان و یک گروه 200 نفری از دانش آموزان اجرا نمود و به ضرایب پایایی 0.90 و0.70 دست یافت. در فرمی که ابراهیمی قوام در ایران مورد استفاده قرار داده است، به هریک از گزینه های "بلی" یا"خیر" با توجه به مضمون جمله ها ارزش 1یا صفر تعلق می گیرد. به این ترتیب دامنه احتمالی نمره های به دست آمده بین صفر تا 23 می باشد.
ب - پرشنامه افسردگی بک: این آزمون ابتدا در سال 1961 از سوی بک معرفی شد، درسال 1971 مورد تجدید نظر قرار گرفت و در سال 1978 منتشر گردید. این آزمون در مجموع از 21 ماده مرتبط با نشانه های مختلف تشکیل می شود و از آزمودنی خواسته می شود شدت نشانه ها را بر اساس یک مقیاس از 0 تا 3 درجه بندی کند. آزمون از نوع خودسنجی بوده و برای تکمیل آن بین 5 تا 10 دقیقه زمان لازم است. برای درک ماده ها داشتن توانایی خواندن در سطح 5 یا 6 کلاس کافی است.
دامنه نمره ها حداقل 0 تا حداکثر 63 قرار می گیرد. به طور معمول نمره افراد افسرده از نظر بالینی و افراد ناسازگار غیر بیمار در دامنه 12تا 40 قرار می گیرد. نمره برش 18تقریباٌ 92 درصد از بیماران مبتلا به افسردگی اساسی را به درستی طبقه بندی می کند. ضریب همبستگی درونی این تست بین 0/73 تا 0/93 با میانگین 0/86 است. ضریب اعتبار حاصل از بازآزمایی بر حسب فاصله بین دفعات اجرا و نوع جمعیت در دامنه 0/48 تا 0/86 قرار دارد.
نتیجه ارزیابی روایی محتوایی، همزمان و تمیزی و تحلیل عاملی به طور کلی مطلوب بوده است. در پژوهش-های زیادی که درمورد افسردگی در داخل کشور ایران صورت گرفته استفاده شده است. این پرسشنامه در فرم های 13 آیتمی و 21 آیتمی به کار گرفته و نتایج تحقیقات نشان می دهد که این آزمون دارای روایی و اعتبار خوبی است. ضریب همبستگی بک با مقیاس درجه بندی همیلتون برای افسردگی 0/73 و با مقیاس MMPI، 0/74، بوده است.
جدول 2 نشان می دهد ضریب همبستگی بین حمایت خانواده با افسردگی پدران بیماران فنیل کتونوری 0/53 و در مادران 0/43 می باشد و در سطح P<0/01 رابطه منفی و معناداری بین این دو متغیر وجود دارد. ضریب همبستگی بین حمایت دوستان با افسردگی پدران بیماران فنیل کتونوری 0/32 می باشد و در سطح P<0/05 رابطه منفی و معناداری و در مادران 0/19 می باشد که این رابه معنی دار نیست.
ضریب همبستگی بین حمایت آشنایان با افسردگی پدران بیماران فنیل کتونوری 0/28 می باشد و در سطح P<0/05 رابطه منفی و معناداری و در مادران 0/38 می باشد که بین این دو متغیر وجود دارد. ضریب همبستگی بین حمایت اجتماعی کل با افسردگی پدران بیماران فنیل کتونوری 0/56و در مادران 0/48 می باشد و در سطح P<0/01 رابطه منفی و معناداری بین این دو متغیر وجود دارد. بر اساس این یافته ها و معنی دار بودن رابطه حمایت اجتماعی کل و مولفه های آن با افسردگی والدین بیماران فنیل کتونوری نتیجه می گیریم که فرضیه صفر رد و فرضیه پژوهش مبنی بر بین حمایت اجتماعی و مولفه های آن با افسردگی والدین فنیل کتونوری رابطه وجود دارد، تایید می شود.
بحث و نتیجه گیری
پژوهش حاضر با هدف رابطه بین حمایت اجتماعی با افسردگی والدین بیماران فنیل کتونوری انجام شد. نتایج نشان داد که ضریب همبستگی بین حمایت خانواده با افسردگی مادران بیماران فنیل کتونوری -0/43 می باشد و در پدران 0/53 می باشد که در سطح P<0/01 رابطه منفی و معناداری بین این دو متغیر وجود دارد. این یافته ها با نتایج تحقیقات البرزی و البرزی - 1385 - ، ویمر و پالمر - 2003 - و سندبرگ1 و همکاران - 2009 - همسو می باشد. در تبیین این یافته ها می توان اشاره کرد که حمایت اجتماعی ابعاد گوناگونی دارد. آلوری وبینگتن - 1987 - بر این باورند که ابعاد ساختاری و عملکردی، اساسی ترین ابعاد حمایت اجتماعی هستند.
