بخشی از مقاله
چکیده
امروزه پیوند کلیه درمان اصلی بیماری نارسایی کلیوی است و تا زمان انجام پیوند لازم است که بیماران تحت درمان با همودیالیز قرار گیرند. علیرغم تاثیر درمانی همودیالیز، شیوه زندگی فرد تحت تأثیر قرار گرفته و باعث مشکلات جسمی، روانی و اجتماعی زیادی می شود. حمایت اجتماعی به عنوان یکی از مکانیسم های مقابله ای دارای قدرت تأثیر بر بهبود وضعیت سلامت و کیفیت زندگی بیماران مزمن می باشد.
بنابراین مطالعه حاضر با هدف بررسی نقش حمایت اجتماعی در زندگی بیماران همودیالیزی انجام گرفته است. جهت دستیابی به این هدف از روش اسنادی-کتابخانه ای استفاده شده است. یافته های حاصل از این مطالعات اسنادی نشان می دهد حمایت اجتماعی امری بسیار ضروری می باشد و می تواند همه جوانب زندگی بیماران همودیالیزی را تحت تاثیر قرار دهد. با توجه به نتایج حاصل از این مطالعه نیز می توان گفت که در مجموع حمایت اجتماعی می تواند به احساس رضایتمندی از زندگی و امیدواری در بیماران همودیالیزی منجر شود و این حمایت های اجتماعی به صور مختلف اعم از مالی و اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و حمایتی، خدماتی می تواند در رفاه حال بیماران موثر واقع شود.
-1 مقدمه
بیماری مزمن، تجربه ای چند بعدی است که موجب از هم گسیختگی و ناتوانی فرد در بسیاری از زمینه های روانی، اجتماعی، اقتصادی و ... می شود. یکی از بیماری های مزمنی که این روزها رشد زیادی داشته است، نارسایی مزمن کلیه است - رویانی و همکاران، . - 80 :1394 درمان اصلی نارسایی کلیوی، پیوند کلیه است، اما با توجه به عدم اطمینان صددرصد ازموفق بودن پیوند کلیه و هم اینکه دستیابی به کلیه پیوندی در بیشتر نقاط جهان آسان نیست، لذا تا زمان پیوند کلیه، بیماران تحت درمان مستمر با همودیالیز1 قرار می گیرند
روش های درمانی از جمله همودیالیز، شیوه زندگی، وضعیت سلامت، نقش های فرد در جامعه را تحت تأثیر قرار داده و در طولانی مدت کاهش استانداردهای زندگی، مشکلات جسمی و روانی و محدودیت در فعالیت های تفریحی، اجتماعی و شغلی را در پی خواهد داشت - رفیعی و همکاران، . - 5 :1388 طولانی بودن دوره درمان و مشکلات فراوانی که در پیش روی آنها قرار دارد باعث احساس تنهایی در فرد بیمار می شود و نیاز به حمایت اجتماعی را در آنها افزایش می دهد - همان: . - 6 پس این حمایت اجتماعی می تواند از بار استرس و مشکلات جسمی و اجتماعی که به آنها وارد می شود بکاهد.
حمایت اجتماعی 1 نیرومندترین نیروی مقابله ای برای رویارویی موفقیت آمیز و آسان افراد در زمان درگیری با بیماری های مزمن و شرایط تنش زا ساخته شده و تحمل مشکلات را برای بیماران تسهیل می کند. حمایت اجتماعی از طریق ایفای نقش واسطه ای میان عوامل تنش زای زندگی و بروز مشکلات جسمی و روانی و هم چنین تقویت شناخت افراد، باعث کاهش تنش تجربه شده، افزایش میزان بقا و بهبود کیفیت زندگی افراد می شود
حمایت اجتماعی شامل ورود حمایتی که افراد مختلف از محیط اجتماعی خود دریافت می کنند و تقریبا هر نوع تعامل اجتماعی ممکن است به عنوان حمایت اجتماعی در نظر گرفته شود. فرض بر این است حمایت اجتماعی دو کارکرد دارد: کارکرد سلامت پایدار که تابع اثر مستقیم بر رفاه افراد است و حمایت اجتماعی به تنظیم مثبت و توسعه شخصیت کمک می کند. به عبارت دیگر، حمایت اجتماعی یک اثر مستقیم در کاهش استرس یا دارای کارکرد میانجیگری
لو2 معتقد است حمایت اجتماعی تأثیرات رویدادهای استرس زا را تعدیل می کند و به تجربه ی عواطف مثبت می انجامد. حمایت اجتماعی با شادابی و سلامت روانی – اجتماعی رابطه ی مثبت دارد
شواهدی که از مطالعات مختلف به دست آمده، نشان دهنده ی این است که حمایت اجتماعی نقش مهمی در حفظ سلامتی افراد بازی می کند و در کاهش آثار منفی استرس های فراوانی که از محیط و جامعه کسب می شود و به تبع آن بر کیفیت زندگی اثر مستقیم خواهد داشت. همینطور با افزایش میزان حمایت اجتماعی از میزان مرگ و میر بیماران همودیالیزی کاسته و بروز ناخوشی های جسمی و روانی در افراد کمتر می شود
در ایران در مورد نقش حمایت اجتماعی در زندگی بیماران همودیالیزی، پژوهش های اندکی انجام شده است. این در حالی است که این بیماران به علت شرایط خاصی که دارند و در هفته چندین ساعت از وقت خود را صرف انجام درمان می کنند و به دلیل هزینه های بالای درمانی که برای آنها وجود دارد، نتوانند به طور کامل از حمایت خانواده و دوستان خود برخوردار شوند و هم چنین به این دلیل نتوانند نقش فعالی را در اجتماع داشته باشند و بنابراین منجر به روابط محدودی با جامعه و دیگران می شود و با برخورداری کافی از حمایت اجتماعی احساس مفید بودن به آنها دست می دهد و این دریافت حمایت اجتماعی به متغیرهای زمینه ای - سن، جنس، وضعیت اجتماعی و اقتصادی و شدت بیماری - بستگی دارد.
در ایران بر طبق گزارش انجمن حمایت از بیماران کلیوی، از مجموع 40 هزار بیمار کلیوی، بیش از 15 هزار نفر دیالیزی هستند که هر سال حدود 1500 نفر آنها بر اثر عوارض این بیماری جان خود را از دست می دهند - شفیع پور و همکاران، . - 170 : 1388 مسلم است که این تعداد از بیماران با توجه به مشکلات جسمی و روانی عدیده ای که برای آنها به وجود می آید، در صورت عدم برخورداری از حمایت اجتماعی لازم دارای مشکلاتی دوچندان می شوند.
با توجه به رشد چشمگیر بیماران همودیالیزی در کشور و در پی آن عوارض و مشکلات همراه و با توجه به اهمیت چشمگیر حمایت اجتماعی در کاهش این م شکلات در زندگی این نوع از بیماران، مطالعه حا ضر به برر سی نقش حمایت اجتماعی در زندگی بیماران همودیالیزی می پردازد.
-2 مبانی نظری
هاوس حمایت اجتماعی را دارای سه بعد حمایت ابزاری، عاطفی و اطلاعاتی می داند. حمایت عاطفی شامل عشق و محبت و همدلی است. حمایت اطلاعاتی یعنی انتقال اطلاعات یا راهکارها به فرد برای سازگاری و مقابله با مسائل و مشکلاتی که با آن ها مواجه شده است.
لیندیز2 رایج ترین تعریف از حمایت اجتماعی را ارائه داده است. او در این تعریف بر کیفیت و در دسترس بودن روابط با افرادی تأکید می کند که منابع حمایتی را در مواقع نیاز فراهم می کنند و معتقد است اقوام، خانواده، دوستان، آشنایان و. . . ، خدماتی عینی را فراهم می کنند که موجب احساس دوست داشته شدن، عزت نفس و ارزشمند بودن فرد می شود و به این طریق او خود را جزئی از شبکه ی ارتباطی می داند.
لیندیز بیان می کند که حمایت اجتماعی برای هر فرد ارتباط امنی را ایجاد می کند که احساس محبت و نزدیکی از ویژگی های اصلی این ارتباط است. نیاز های افراد از طریق منابعی تأمین می شود که جامعه در اختیارشان می گذارد. افراد بر اساس روابط اجتماعی و نوع پیوندهایی که دارند از منابع حمایتی برای رفع نیاز هایشان استفاده می کنند
ساراسون3، حمایت اجتماعی را مفهومی چند بعدی می داند که هر دو بعد واقعی و تصوری را در بر می گیرد. حمایت اجتماعی یعنی این احساس که شخص مورد توجه دیگران است و دیگران برای او ارزش قائل اند و این که او متعلق به یک شبکه اجتماعی است
ملاک حمایت اجتماعی، رابطه اجتماعی است و برقراری روابط اجتماعی مثبت به حمایت اجتماعی بیشتری منتهی می شود. حمایت اجتماعی بر دسترس بودن و کیفیت روابط با افرادی که منابع حمایتی را در مواقع مورد نیاز فراهم می کنند، تاکید دارند
کسلر4 و همکاران بین دو نوع از حمایت اجتماعی تمایز قائل می شوند: حمایت اجتماعی ساختاری و حمایت اجتماعی کارکردی. حمایت اجتماعی ساختاری بر جنبه های ساختاری روابط اجتماعی دلالت می کند. این جنبه ها به طور کلی عبارتند از: ترتیب و برنامه زندگی - بدین معنی که آیا شخص به تنهایی زندگی می کند یا با دیگران - ، فراوانی تعاملات اجتماعی، مشارکت در فعالیت های اجتماعی یا درگیری در شبکه اجتماعی - گروهی از افراد که ممکن است سطوح متنوعی از تماس با یکدیگر داشته باشند - . حمایت اجتماعی کارکردی نیز اصولأ به کارکردهای متعددی که حمایت اجتماعی ممکن است فراهم کند اشاره دارد. از جمله این نوع حمایت می توان به ابراز حالات روانی مثبت یا حمایت عاطفی، اظهار موافقت با عقاید و یا احساسات شخص، ابراز احساس تشویق آمیز و دلگرم کننده و یا کارکردهای دیگر مانند تأمین مشورت، ارائه اطلاعات و تأمین کمک های اطلاعاتی اشاره کرد
-3 روش تحقیق
در این تحقیق از روش اسنادی –کتابخانه ای استفاده شده است. در این روش محققان از مهم ترین ابزار خود یعنی فیش برداری استفاده می کنند. ابزار جمع آوری اطلاعات محققان در این روش، همه اسناد همانند کتاب، فرهنگ نامه ها، جدیدترین مقالات فارسی و انگلیسی در پایگاه های معتبر اطلاعاتی و.... است. محققان با مراجعه به همه منابع شناسایی شده از قبل، مطالب مهم و مورد نیاز خود را در فیش های تحقیق، البته با ذکر دقیق مشخصات منبع مورد استفاده، می نویسند. اطلاعات جمع آوری شده که در فیش ها ثبت شده اند با یک نظم منطقی دسته بندی شده و با یک دسته بندی مناسب و منطقی ثبت می شوند.
