بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه باورهای فراشناختی والدین و سبک های والدگری با باورهای انگیزشی و انگیزش پیشرفت تحصیلی انجام شده است. نمونه پژوهش شامل تعداد 169 نفر از دانش آموزان پسر پایه سوم متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی 1394-95 بودند که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. شرکت کنندگان پرسشنامه های والدگری آلاباما - فرم کودکان - ، باورهای فراشناختی و باورهای انگیزشی را تکمیل نمودند. نتایج تحلیل رگرسیون چند گانه پژوهش نشان داد بین باورهای فراشناختی والدین و انگیزش پیشرفت تحصیلی و باورهای انگیزشی فرزندان فرزندان رابطه معنی داری در سطح 0/01 وجود دارد و همچنین بین سبکهای والدگری و انگیزش پیشرفت تحصیلی و باورهای انگیزشی فرزندان رابطه معنی داری در سطح 0/01 وجود دارد واژگان کلیدی : سبک های والدگری، باورهای انگیزشی.
مقدمه
در دو دهه اخیر، کارشناسان تعلیم و تربیت به مقوله های شناخت و انگیزش توجه بیشتری کرده اند. شناخت در برگیرنده پاره ای از تواناییها و اعمال ذهنی از قبیل دانش، درک کردن، تشخیص دادن و تفکر میباشد و انگیزش با مسایلی از قبیل هیجان، نگرش و ارزش گذاری ارتباط دارد. در گذشته بسیاری از پژوهشگران رابطه بین فرآیندهای شناختی و انگیزشی با کنشوری تحصیلی را به طور مجزا بررسی کرده اند، ولی امروزه اکثر روانشناسان به هر دو مؤلفه شناخت و انگیزش و نقش آنها در یادگیری توجه دارند و بر اساس نظریه های جدید مانند یادگیری خودتنظیمی، مؤلفه های شناخت، انگیزش و کنش وری تحصیلی به صورت یک مجموعه در هم تنیده و مربوط به هم در نظر گرفته می شوند - بیانبانگرد، . - 1390
منظور از باورهای انگیزشی1 دسته ای از معیارهای شخصی و اجتماعی است که افراد برای انجام دادن یا پرهیز کردن از یک عمل به آن مراجعه می کنند این معیارهای انگیزشی به دنبال تایید و عدم تایید رفتار فرد به وسیله اشخاص مهم زندگی شکل می گیرد، البته معیارهای درونی ممکن است به صورت های مختلفی مانند همانند سازی2، الگوسازی3، آموزش مستقیم4، تجربه شخصی5، تشویق1 و تنبیه2 و از این قبیل نیز شکل بگیرند - آقازاده، رضایی و محمد زاده ، . - 1388معیارهای شخصی به هر صورت که شکل بگیرند؛ زیربنای خودانگیزی به شمار می روند و افراد بدون داشتن معیارهایی که بتوانند در مقایسه با آنها عملکردشان را اندازه گیری کنند ماخذی برای سنجش قابلیت هایشان ندارند - بندورا 3، . - 2001 نگرش ها و باورهای انگیزشی دانش آموزان بر رفتارهای آنها در دوران تحصیل تاثیر می گذارد - کدیور، - 1390 و در مجموع باورهای انگیزشی به عنوان تعیین کننده های انگیزشی در یادگیری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان از اهمیت خاصی برخورداند.
هر خانواده ای شیوه ای خاص در تربیت فردی و اجتماعی فرزندان خویش به کار می گیرد این شیوه ها سبک های والدگری نامیده می شوند و متاثر از عوامل مختلف از جمله عوامل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ... می باشد - ولفسان4، . - 2004 سبک والدگری مجموعه ای نگرش های والدین نسبت به کودک است که منجر به ایجاد جو هیجانی می شود که در آن جو رفتارهای والدین بروز می نماید. در واقع والدگری فعالیتی پیچیده است و در برگیرنده رفتارهای خاصی است که فرزند را تحت تاثیر قرار می دهد - کوپر و جاناتان5، . - 2009به بیان نظریه پردازان، سیستم خانواده همانند بدن انسان است که هر جزء بر جزء دیگر اثر می گذارد و فرزندان دراین سیستم به عنوان یکی از اجزاء محسوب می شوند که هم ازاجزاء دیگر اثر می پذیرند و هم بر اجزاء دیگر اثر می گذارند - دالزل و همکاران6،. - 2007
به اعتقاد دارلینگ و استنبرگ - - 1994 سبک های والدگری از موضوعات مورد علاقه برای روانشناسان تربیتی می باشد و نتایج اغلب تحقیقات موید بر تاثیر معنا دار سبکهای والدگری بر عملکرد فرزندان دارد. سبک های والدگری منظومه ای از نگرش ها درمورد کودک، نحوه برقراری ارتباط با کودک، روش نگهداری کودک و جو عاطفی حاکم بر فضای رفتاری والدین است . علاقه به تاثیر رفتار والدین بر رشد کودک پیامد طبیعی تئوری رفتار گرایی و فرویدی بود. رفتارگرایان کودک علاقمند بودند به این که چگونه الگوهای تقویت محیطی که کودک در تماس با آن است منجر به رشد می شود. نظریه پردازان فرویدی در مقابل بحث می کردند که تعیین کننده های اساسی رشد، زیستی هستند و به صورت اجتناب ناپذیری با آرزوهای والدین و خواسته های اجتماعی درتعارض می باشد - بریمانی و همکاران،. - 1392
دیدگاه تحول اجتماعی بر خانواده و سبک رفتاری والدین تاکید دارد. مطابق این دیدگاه، رابطه ی معناداری میان کیفیت و ثبات سبک والدگری با مسایل رفتاری و هیجانی فرزندان وجود دارد - عبدی شاهپورعابدی، . - 1391 مارتینز و گارسیا - 2007 - در مطالعه خود نشان دادند که سبک والدگری رابطه معناداری با عزت نفس فرزندان دارد و همچنین تحقیقات نشان داده است که سبک فرزند پروری والدین بر انگیزش درونی و پیشرفت تحصیلی فرزندان تاثیر دارد - زوبریک7،. - 2005 فرایک - - 1991 از جمله محققانی است که در تعریف سبک والدگری هم به ابعاد مثبت و هم به ابعاد منفی آن توجه نموده است. این محقق در برخورد با مفهوم والدگری به مولفه های والدگری مثبت، تنبیه بدنی، نظارت ضعیف، اعمال اقتدار و آگاهی از برنامه یکدیگر اشاره دارد.
این محقق در مطالعه خود پیرامون سبک شناسی یا گونه شناسی خانواده پرداخته است به اعتقاد این محقق والدین به نسبت متفاوتی از تنبیه و یا نظارت بر رفتار فرزندان استفاده می کنند و سبک والدگری مثبت در خانواده ها متفاوت می باشد و پیامد به کارگیری هریک ازاین گونه رفتارها نیز متفاوت می باشد - عبدی شاهپورعابدی، . - 1391اما این سوال مطرح می شود که هریک از این ابعاد مختلف والدگری در چگونه خانواده هایی ظهور پیدا می کند؟ سامانی و عبداله زاده - 2008 - در مطالعه خود نشان دادند که خانواده های سالم به لحاظ مسایل هیجانی - افسردگی، اضطراب و استرس - در مقایسه با دیگر گونه های خانواده از مشکلات کمتری برخوردار هستند. به طور کلی نقش و تاثیر خانواده بر شکل گیری شخصیت به طور عمده در دو محور تاثیر سبک والدگری و باورهای والدین مورد توجه واقع شده است - دالزل و همکاران، - 2007 بر این اساس در پژوهش حاضر بررسی نقش سبک های والدگری بر باورهای انگیزشی فرزندان مورد بررسی قرار خواهد گرفت .
روش
پژوهش حاضر پیرو طرحی از نوع توصیفی-همبستگی بود که به بررسی رابطه سبک های والدگری با باورهای انگیزشی پرداخت. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر پایه سوم متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی 1394- 95 بودند. نمونه پژوهش با توجه به فرمول کوکران شامل تعداد 154 نفر از دانش آموزان پسر پایه سوم متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی 1394-95 بودند که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش از پرسشنامه های والدگری آلاباما - فرم کودکان - و باورهای انگیزشی بود.پرسشنامه والدگری آلاباما - فرم کودکان - : این پرسشنامه 42 سؤالی را شلتون و همکاران - 1996 - ، برای اندازه گیری پنج حوزه والدگری تهیه کردند.
این پنج حوزه شامل تنبیه بدنی، نظم و انضباط ناپایدار، نظارت ضعیف، درگیری و فرزندپروری مثبت است. پرسش ها در مقیاس 5 درجه ای لیکرت از هرگز تا همیشه تنظیم شده. در مطالعه اسائو، ساساگاوا، فرایک وفرایک - 2006 - ضریب آلفای کرونباخ این پرسشنامه 0/64 گزارش شده است و نسخه فارسی پرسشنامه فرزند پروری آلاباما در ایران توسط سامانی هنجاریابی و ضریب آلفا برای عوامل این مقیاس دردامنه 0/71 تا 0/93 گزارش شده است. پایایی عوامل موجود در این پرسشنامه به شیوه بازآزمایی با فاصله زمانی یک هفته در دامنه 0/68 تا 0/89 بود.پرسشنامه باورهای انگیزشی: این پرسش نامه براساس نظریه شناختی – اجتماعی بندورا که جیکنز مورگان آن را تهیه کرده ا ند - جیکنز و مورگان . - 1999
اولین نسخه شامل 53 سوال بوده که به وسیله سه گروه - استاد، معلم و دانش آموز - آماده نمود ومورد ارزیابی قرار گرفت در مرحله بعد سوالات نامناسب حذف شد و یک آزمون 30 سوالی و با مقیاس 4 درجه ای لیکرت شامل کاملا موافقم ، تا حدودی موافقم ، تا حدودی مخالفم و کاملا مخالفم ارایه شد. این پرسشنامه 30 پرسش دارد ودارای 3 خرده مقیاس است. استعداد و کوشش و بافت. چهار گزینه برای هر سوال وجود دارد، به گزینه کاملا موافقم نمره 4، تا حدودی موافقم نمره 3 و تا حدودی مخالفم نمره 2 و کاملا مخالفم نمره 1 تعلق می گیرد. حداقل 30 و حداکثر 120 نمره می توان از این آزمون به دست آورد. در ضمن سوالات 24، 23، 22، 20، 19، 15 و 5 به صورت معکوس نمره گذاری می شوند. پایایی و روایی، سازنده ابزار پس از اجرای پرسشنامه روی 900 نفر به ضریب پایایی پرسش نامه را %82 و ضریب پایایی در هر یک از خرده مقیاس های استفاده کوشش و بافت را به ترتیب %78 به %66 و %77 گزارش کرده است.
یافته ها
جدول 1 نتایج رگرسیون جهت بررسی رابطه بین سبکهای والدگری و باورهای انگیزشی فرزندان
