بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه باورهای انگیزشی با رفتارهای کمکطلبی ونگرش به درس ریاضی در دانشآموزان بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشآموزان پایه سوم راهنمایی ناحیه 1 شهرخرم آباد در سال تحصیلی 87-88 بود. به همین منظور، تعداد 132 دانش آموز 66 - دختر 66 پسر - از طریق روش نمونهگیری تصادفی چند مرحلهای به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری ، پرسشنامه هدفهای پیشرفت ، ادراک لیاقت ، رفتار کمک طلبی و نگرش به درس ریاضی بود. یافته ها نشان داد که از بین متغیرهای توانایی نسبی ، هدفهای بیرونی ، ادراک لیاقت شناتی و ادراک لیاقت اجتماعی تنها پیش بینی کننده موثر ، پذیرش کمک طلبی و اجتناب از کمک طلبی هدفهای تکلیف مدار بود. همچنین از بین توانایی نسبی ، هدفهای بیرونی ، ادراک لیاقت شناختی و ادراک لیاقت اجتماعی تنها پیش بینی کننده موثر در پیش بینی نگرش به درس ریاضی هدفهای تکلیف مدرا و هدفهای بیرونی بود و درکل سهم هدفهای تکلیف مدار بیش از هدفهای بیرونی بود.
کلمات کلیدی: باورهای انگیزشی ، ادراک لیاقت ، رفتارهای کمکطلبی، نگرش به درس ریاضی، دانش آموزان سال سوم
.1 مقدمه
عوامل متعددی در نگرش به درس ریاضی دانشآموزان نقش دارند. در سال های اخیر نقش باورهای افراد دربارهی ماهیت دانش و دانستن - باورهای انگیزشی - مورد توجه صاحبنظران قرار گرفته است. باورهای انگیزشی یعنی باورهای شخص درباره ماهیت دانش، - هافر پینتریچ1 ، 2010 ؛کاردش و چولز2 ، - 2014 از ابعاد مختلف تشکیل شده است و این ابعادنسبتأ مستقل از یکدیگرند. انگیزش، فرآیندی درونی است که رفتار را در طول زمان فعال کرده، هدایت و حفظ میکند .دانشآموزانی که انگیزهی یادگیری دارند، در یادگیری مطالب از فرآیندهای شناختی عالیتری استفاده میکنند - میر و همکاران 3، . - 2013 باورهای انگیزشی دستهای از معیارهای شخصی و اجتماعی هستند که افراد برای انجام یک عمل به آنها مراجعه میکنند این باورها در برگیرندهی معیارهایی در مورد استدلال افراد جهت انتخاب روشهای انجام تکلیف بوده و به وسیله پیامدهای ناشی از رفتار، همانندسازی با دیگران و سایر عوامل تحت تاثیر قرار گرفته و در موقعیتهای مختلف ممکن است تغییر کنند - منین و همکارا1ن ، - 2015 .
اگر چه عوامل موثر بر باورهای انگیزشی دانشآموزان بسیار فراوان هستند اما میتوان آنها را در چهار عامل - خانوادگی، فردی، آموزشگاهی و محیطی - طبقهبندی کرد - . از جمله عوامل خانوادگی موثر بر باورهای انگیزشی دانشآموزان میتوان به نظارت والدین، انتظار والدین از موفقیت فرزندان، شیوهی فرزندپروری، کیفیت روابط والدین و فرزندان و وضعیت اجتماعیاقتصادی اشاره کرد. انتظارات بیش از حد والدین ممکن است به اعتماد به نفس و خودپندارهی فرزندان آسیب بزند. چنین افرادی به تدریج انگیزهی یادگیری را از دست میدهند و اغلب به گروه مردودشدگان و شکست-خوردگان تحصیلی میپیوندند - منین و همکاران ، . - 2012
عوامل فردی نقش تعیینکنندهای در باورهای انگیزشی دانشآموزان دارند. از جمله این عوامل میتوان به خودکارآمدی تحصیلی، ادراک شایستگی ادراک کنترل اسنادها، اهداف پیشرفت و نگرش نسبت به مدرسه اشاره کرد - بورکوک2 ، . - 2012عامل موثر دیگر در باورهای انگیزشی دانشآموزان، عوامل آموزشگاهی است. از جملهی این عوامل میتوان به روش آموزش، برنامهی درسی یا اهداف و انتظارات، وسایل آموزشی،نظام پاداش و تنبیه، حمایت عاطفی از دانشآموزان، افزایش احترام متقابل، اشتیاق معلم، رفتارهای معلم، افزایش تعاملات معلم و دانشآموزو شیوهی ارزشیابی اشاره کرد. عامل دیگر موثر بر باورهای انگیزشی دانشآموزان، عوامل محیطی است که از آن جمله میتوان به تعامل با دوستان و همسالان، آینده-ی شغلی و فرهنگ و ارزشهای اجتماعی اشاره کرد .تعامل و رابطه با همسالان، یک منبع مهم حمایتی برای رشد نوجوانان محسوب میشود.
حمایت همسالان با عزت نفس فرد در ارتباط است . اثرات شرایط و عوامل فرهنگی و اجتماعی در انگیزش تحصیلی دانشآموزان در خور توجه است - منین و همکاران ، . - 2015 .تصور داشتن شغلی در آینده که ارزش اجتماعی داشته باشد، عزت نفس دانشآموز را زیاد میکند،بر عکس،اگر جامعه به افرادش بگوید که به آنها نیازی ندارد و اشتغالشان امکانپذیر نیست، در آنها احساس تردید و سرخوردگی ایجاد میشود و دچار بیانگیزگی و کاهش عزت نفس میشوند - بورکوک ، . - 2012 نتیجه گیریهای ساده سازی شده، عملکرد ضعیف و اعتماد بیش از اندازه را پیش بینی می کند. باور در دانش قطعی - باوری که دانش قطعی و غیر قابل تغییر است - نتایج مطلق نادرست در تکالیف کامل کردنی را پیش بینی می کند. از اینرو می توان گفت که باورهای انگیزشی می توانند بر انگیزش یادگیرندگان تاثیر داشته باشند. دوئک و لگت - 2008 - 3
گزارش کردهاند که اگر دانشآموزان بر این باور باشند که توانایی یادگیری آنها قابل تغییر است تکالیف مشکل را بعنوان تکالیفی در نظر میگیرند که بایستی با آنها درگیر شوند، بنابراین سعی میکنند تا علاوه بر اتخاذ راهبردهای یادگیری مناسب، در فعالیت حل مسئله برخورد بهتری از خود نشان دهند. دانشآموزان با استفاده از مهارتهای یادگیری خود نظم داده شده میتوانند موقعیتها را به نحوی ترتیب دهند که به یادگیری و عملکرد تحصیلی بهتری نائل شوند از جمله راهبردهای یادگیری مؤثر و مناسب، کمکطلبی یا جستجوی کمک از دیگران است. غالباً دانشآموزان با موقعیتهایی مواجه میشوند که در آن موقعیتها نمیتوانند خواستههای خود را برآورده کنند و برای انجام تکالیف خود به کمک دیگران نیاز دارند. در چنین موقعیتهایی دانشآموز باید از نیاز خود به کمک آگاه باشد - فرا شناخت - تصمیم به جستجوی کمک بگیرد - انگیزش - و راهبردهایی را برای استفاده از کمک دیگران به کار گیرد - ریان و پینتریچ، . - 2011
رفتار کمکطلبی در ادبیات پژوهشی تحت دو عنوان اجتناب از کمکطلبی و پذیرش کمکطلبی مورد بررسی قرار گرفته است. اجتناب از کمکطلبی به رفتاری اشاره میکند که در آن دانشآموز نیازمند به کمک، از کمک گرفتن خودداری میکند. برعکس، پذیرش کمکطلبی به رفتاری اشاره میکند که در آن دانشآموز اشارهها - سرنخها - و توضیحاتی را در مورد راهحل مسئله درخواست میکند و این امر موجب میشود دانشآموز مسائل را بهتر حل کند - ریان و پینتریچ ، . - 2011 ایمزو آرچر - 2013 - 1 در پژوهشهایی پی بردند که دانشآموزان با جهتگیری تبحری تمایل بیشتری به استفاده از فعالیتهای خود نظمدهی از قبیل استفاده از راهبردهای شناختی، برنامهریزی، نظارت و کمکطلبی دارند. افراد در موقعیت جهتگیری هدفی معطوف به تکلیف نسبت به جهتگیری معطوف به خود کمک بیشتری را جستجو کرده و کمکی که بزرگسال تقاضا میکند کمتر به خاطر فعالیتهای معطوف به خود است. نتایج پژوهش ریان و پینتریچ - 2011 - اهمیت ارتباط مؤلفههای شناختی، انگیزشی و اجتماعی دانشآموزان در رفتار کمکطلبی را نشان میدهند.
تاناک و همکاران - 2010 - 2 ارتباط بین اهداف پیشرفت و گرایشها نسبت به کمکطلبی را بررسی کرده و نشان دادند که آن اهداف مهارتی مفید و سودمند بودند که با پذیرش کمکطلبی رابطه مثبت و با اجتناب از کمکطلبی رابطه منفی داشتند. کارابنیک - 2013 - 3 در پژوهشی میزان جستجوی کمک دانشآموزان و منظور آنها از کمک گرفتن و اهداف کمک گرفتن، منابع کمک کننده مورد ترجیح، انگیزههای مرتبط با کلاس و استفاده از راهبردهای یادگیری را ارزیابی کرده و نشان دادند که دو گروه دانشآموز در این ارتباط میتوان تقسیمبندی کرد: - 1 - دانشآموزان سازگار با کمکطلبی که دارای نگرش به درس ریاضی و گرایشهای مهارتی بالاتر بودند. - 2 - دانشآموزان اجتناب کننده از کمکطلبی که گرایشهای مهارتی و عملکرد ضعیفتری داشته، مضطربتر بوده و نگرش به درس ریاضی پائینتری داشتند.
بارتلوم و استاهل - 2009 - 4 تأثیر استفاده از تسهیلات کمکی در محیط های آموزشی متقابلی - ILES - بر پایه کامپیوتر را بررسی کرده و نشان دادند که مجموعهای وسیع از عوامل احتمالی وابسته به یادگیرنده نظیر دانشقبلی، جهتگیری انگیزش، علاقه، توانایی ارزیابی خود، و باورهای انگیزشی با رفتارهای کمکطلبی و عملکرد رابطه مثبت و معنیدار دارند. کیتسانتاس و چوو - 2005 - 5 تفاوت چگونگی عادت کمکگرفتن دانشجویان را در محیطهای یادگیری متفاوت از لحاظ ساختاری مورد پژوهش قرار دادند و پیبردند که دانشجویانی که دار دورههایی با یک جزء کامپیوتر آنلاین شرکت کرده بودند موارد زیادی از عادت کمکگرفتن از خود نشان میدهند بخصوص از معلمها و نیز در کمکگرفتن احساس خطر کمتری میکنند تا دانشجویانی که در محیطهای یادگیری سنتی شرکت کرده بودند. همچنین دانشجویان گزارش کردند که ترجیح میدهند از ابزار الکترونیکی برای کمکگرفتن استفاده کنند چون فکر میکنند این ابزار مؤثرتر هستند.
حجازی و پاکدامن - 1395 - تأثیر اهدف پیشرفت و سطح توانایی بر رفتار و نگرش کمکطلبی تحصیلی را مورد پژوهش قرار داده و دریافتند که دانشآموزان در شرایط تکلیف درگیر بیشتر اقدام به کمکطلبی نموده و هدف از آن را بهبود یادگیری و رسیدن به موفقیت بیان میکنند در مقابل، در شرایط خود درگیر دانشآموزان کمتر به جستجوی کمک پرداخته و هدف از اقدام به کمکطلبی را دشواری تکلیف بیان میدارند همچنین سطح توانایی دانشآموزان بر ماهیت کمکطلبی تأثیر میگذارد اما بر میزان کمکطلبی تأثیر معنیداری ندارد و دانشآموزانی که بیشتر به جستجوی کمک اقدام میکنند در انجام مسایل بعدی به صورت انفرادی و مستقل به موفقیت بیشتری نایل میشوند.
