بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش تعیین رابطه باورهای غیرمنطقی با افسردگی ماداران دارای فرزندان معلول ذهنی شهرستان محمودآباد بوده است. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه ماداران دارای فرزندان معلول ذهنی شهرستان محمودآباد بود که از این میان تعداد 175 نفر به صورت نمونه گیری خوشه ای انتخاب شد. داده های پژوهش به وسیله پرسشنامه باورهای غیرمنطقی جونز - 1969 - و پرسش نامه افسردگی بک - بک، استیر و براون، - 1996 جمعآوری شدند. داده های جمع آوری شده به وسیله ضرایب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه و SPSS-20 تجزیه و تحلیل شد.
نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که بین باورهای غیرمنطقی، درماندگی در برابر تغییر، توقع تایید از دیگران، اجتناب از مشکل، بی مسئولیتی هیجانی با افسردگی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد . - P<0/05 - همچنین بی مسئولیتی هیجانی، درماندگی در برابر تغییر، توقع تایید از دیگران و اجتناب از مشکل توانستند 28/8 درصد از پراکندگی افسردگی را پیش بینی نمایند . - P<0/05 - با توجه به نتایج پژوهش می توان نتیجه گرفت که باورهای غیرمنطقی در افسردگی ماداران دارای فرزندان معلول ذهنی نقش دارد.
مقدمه
خانواده به عنوان اصلی ترین نهاد اجتماعی و رکن اساسی تربیت، نقش بسیار مهمی در حفظ و ارتقاء سلامت جامعه و کاهش استرس اعضاء خانواده ایفا می کند. علیرغم این کارکرد، در خانواده هایی که فرزند معلول متولد می شود، خود این واقعه استرس زیادی به خانواده وارد می کند. در کشور ما نیز بر اساس آمارهای موجود، حدود 11 میلیون معلول با معلولیت های مختلف جسمی و ذهنی وجود دارد که با توجه به جمعیت کل کشور، تعداد بالایی را شامل می شوند.
از دیدگاه توانبخشی افراد معلول را به دو گروه عمده معلولین جسمی- حرکتی و ذهنی1 تقسیم می کنند . فرد معلول به شخصی اطلاق میشود که در اثر نقص مادرزادی یا سایر ناهنجاری های جسمی، ذهنی و حسی از انجام یک یا چند فعالیت اساسی در زندگی روزمره ناتوان باشد - زائری، بحرینی، میرزایی، روانی پور و زائری، . - 1396 سلامت روانشناختی خانواده به عنوان کوچکترین واحد اجتماعی، به سلامت تک تک اعضای خانواده وابسته است.
داشتن کودک معلول در خانواده، خسارت ها و آسیب های مادی و روانی مضاعفی را بر خانواده تحمیل می کند. والدین ممکن است از داشتن چنین فرزندانی دچار شوک شده و پیامدهایی همچون افسردگی 1، اضطراب2، پرخاشگری، ترس، خجالت، انکار احساس گناه را برای آنها درپی دارد. برخی از پژوهش ها رابطه بین سلامت روان و داشتن فرزند معلول را تأیید کرده اند - میرصمدی و عبدی، . - 1396 هر چقدر بیماری و ناتوانی مزمنتر و طولانیتر باشد، احساسات منفی نسبت به خود و جهان اطراف بیشتر است.
والدین کودکان استثنایی نسبت به والدین کودکان عادی، باید زمان بیشتری را صرف مراقبت و آموزش کودک خود کنند، در نتیجه این والدین برای انجام فعالیتهای خود ناتواناند و زندگی اجتماعی آنها محدود میگردد. ناتوانی کودک، زندگی اعضای خانواده و مراقبین را نیز تحت تاثیر قرار داده و با بروز مسایلی مانند اختلال در خواب، نقص در تعاملات اجتماعی، مسایل زناشویی، فشارهای مالی، محدودیت زمانی برای رسیدگی به مسایل سلامتی و قرار گرفتن طولانی مدت در معرض استرسهای مزمن مراقبتی میگردد.
یکی از اختلالات و نشانه هایی که در این والدین به وضوح دیده می شود، افسردگی3 است - آزاد یکتا، . - 1392 از طرفی بدیهی است ناراحتی های روانی نه تنها ناسالم و غیرضروری هستند، کهبل این گونه عواطف، معمولاً با تلف کردن انرژی لازم برای یادگیری، در عملکرد اختلال ایجاد می کند و با ایجاد اختلال عاطفی در نظام شناختی تفکر را مختل می کنند. یکی از نظریه های معروف شناختی4 در زمینه اختلالات عاطفی نظریه الیس5 است.
به اعتقاد او رفتارهای ناسازگار تا حد زیادی ناشی از باورهای غیرمنطقی است که بر آنچه برای خودمان توصیه می کنیم اثر میگذارد و در نتیجه رفتار ما را کنترل می کند. باورهای غیرمنطقی باورهایی هستند که بر روان فرد سلطه دارند و عامل تعیین کننده نحوه تعبیر و تفسیر و معنی دادن به رویدادها و تنظیم کننده کیفیت و کمیت رفتارها و عواطف استباورهای غیرمنطقی، باورهایی هستند که حاصل ارزیابی موقعیت اند نه توصیف و پیش بینی آن - شفیع آبادی و ناصری، . - 1392 در این راستا همین طور اوگلسبی و اشمیت - 2017 - 6 در پژوهشی نشان دادند که باورهای غیرمنطقی در اضطراب نقش دارند. پارک و جونگ - 2016 - 7 نیز در مطالعه خود دریافتند باورهای غیرمنطقی کمالگرایی با افسردگی رابطه معناداری داشته است. برزگر، گنجی و شیرجهانی - 1395 - در پژوهشی نشان دادند که باورهای غیرمنطقی با سلامت روان رابطه دارد.
تولد و حضور کودکی با کم توانی ذهنی در هر خانواده ای می تواند به مثابه رویدادی نامطلوب و مشکل زا موجب ایجاد تنیدگی، سرخوردگی و ناامیدی شود. والدین کودکان کم توان ذهنی، با احتمال بیشتری با مشکلات اجتماعی، اقتصادی و هیجانی کهغالباً ماهیت محدودکننده ومخرّب و فراگیر دارند، مواجه میشوند. این وضعیت بدون توجه به نوع فرهنگ و جامعه، شرایط را برای کاهش سلامت روانی و افزایش مشکلات در خانواده فراهم می کند.
نتایج تعداد زیادی از مطالعات بیانگر این واقعیت است که والدین دارای کودکان عقب مانده ذهنی در مقایسه با سایر والدین، اضطراب و فشار زیادی را تحمل می کنند - فایرتون، جاکوبی، بورکی، کلرک و لئونارد8، . - 2015 بدین سان باتوجه به موارد بیان شده در رابطه با افسردگی در والدین کودکان معلول ذهنی و اینکه نفش باورهای غیرمنطقی در افسردگی ماداران دارای فرزندان معلول ذهنی مورد بررسی قرار نگرفته است، در این پژوهش به این پرسش پاسخ داده می شود که آیا بین باورهای غیرمنطقی با افسردگی ماداران دارای فرزندان معلول ذهنی شهرستان محمودآباد رابطه وجود دارد؟
روش پژوهش
روش پژوهش با توجه روش گردآوری داده ها از نوع توصیفی- همبستگی و با توجه به هدف، کاربردی میباشد. جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه ماداران دارای فرزندان معلول ذهنی شهرستان محمودآباد بوده است که حجم جامعه تقریبآ 330 نفر بود. حجم نمونه پژوهش براساس حجم جامعه و با استفاده از جدول مورگان برابر با 175 نفر به دست آمده است. روش نمونه گیری نیز به صورت تصادفی خوشه ای می باشد. بدین منظور ابتدا از ابتدا از بین مراکز دولتی و خصوصی نگهداری و آموزش کودکان معلول ذهنی، تعداد 1 مرکز انتخاب شد. سپس با مراجعه به این مرکز، از بین مادران این کودکان، تعداد 175 نفر انتخاب شدند .
برای رعایت اصول اخلاقی و به منظور جلب همکاری شرکت کنندگان، پیش از اجرای آزمون اطلاعاتی درباره موضوع و هدف پژوهش تا آنجا که در نتایج پژوهش تأثیرگذار نباشد به شرکتکنندگان داده شد؛ و پس از جلب اطمینان شرکتکنندگان، در مورد اینکه اطلاعات آنها به هیچ عنوان بصورت فردی مورد تجزیه و تحلیل قرار نخواهد گرفت و آنها مختار خواهند بود که در پژوهش شرکت کنند و هر زمان که خواستند میتوانند از پاسخگویی خودداری نمایند، به پرسش نامه پاسخ دادند.
پرسشنامه باورهای غیرمنطقی جونز : - IBQ-40 -
پرسشنامه باورهای غیرمنطقی جونز 40 سوالی - IBQ-40 - در سال 1969 توسط جونز و بر اساس نظریه الیس طراحی شد.این پرسشنامه یکی از پر استفادهترین ابزارهای اندازهگیری باورهای غیر منطقی در جهان است. نسخه اصلی این پرسشنامه 100 سوال بسته را شامل میشود . فرم کوتاه 40 سئوالی این آزمون در ایران توسط عبادی و معتمدین در سال 1384 طراحی گردید. آنها پس از تحلیل پاسخ نامههای آزمودنیها، 60 ماده از 100 ماده آزمون را حذف کردند و یک ساختار چهار عاملی به دست آوردند.
این چهار عامل عبارت بودند از:درماندگی در برابر تغییر، توقع تایید از دیگران، اجتناب از مشکل و بیمسئولیتی هیجانی.شیوه نمره دهی پرسش نامه به صورت طیف لیکرت 5 درجه ای از =1 به شدت مخالف ... =2 تا حدی مخالف ... =3 نه مخالف و نه موافق ... =4 تا حدی موافق ... = 5 به شدت موافق می باشد که حداقل نمره 40 و حداکثر 200 می باشد. همسانی درونی 10 عامل آزمون باورهای غیرمنطقی را بین ./45 تا ./72 ، ضریب آزمون باز آزمون را معادل ./92 و روایی همزمان آن را با مشکلات روانپزشکی ./61 گزارش کرده است و پایایی آزمون باورهای غیرمنطقی را با استفاده از آلفای کرونباخ به ترتیب برابر با ./81 درصد و 0/ 70 درصد و از طریق تنصیف 0/85 درصد و ./73 درصد گزارش کرده اند - بغنی، . - 1394
برای سنجش پایایی آزمون و همسانی درونی عامل های استخراج شده برای نسخه 40 ماده ای این پرسش نامه از ضریب آلفای کرونباخ و دو نیمه سازی استفاده کردند. ضریب آلفای کرونباخ کلی این آزمون برابر با ./75 به دست آمد و برای عامل-های درماندگی در برابر تغییر، ./80 توقع تایید از دیگران، ./81، اجتناب از مشکل، ./73 و بی مسئولیتی هیجانی، ./75 درصد بدست آمد. همچنین پایایی از روش دو نیمه سازی برای کل آزمون ./76 درصد و برای عامل ها به ترتیب، ./82 درصد، ./84 درصد، ./74 درصد، و ./72 درصد به دست آمد. روایی سازهای این پرسش نامه در پژوهش عبادی و معتمد 1384 - ؛ به نقل از بغنی، - 1394 مورد تایید قرار گرفته است. همچنین آنها از روایی همگرا نیز استفاده نمودند. روایی همگرای این آزمون با فرم بلند 100 سوال در حدود ./87 درصد گزارش شد.
