بخشی از مقاله
رابطه سبکهای فرزند پروری با کمالگرایی فرزندان
چکیده
این پژوهش با هدف تعیین رابطه سبک های فرزند پروری با کمال گرایی فرزندان انجام گرفتـه اسـت. جامعـه آمـاری ایـن
پژوهش شامل کلیه نوجوانان دختر سال دوم و سوم دبیرستان های شهر نورآباد و والدین آنها بوده،که از این جامعـه نمونـهای
به حجم 97 نفردختر انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل مقیاس کمال گرایی مثبت و منفی تـری شـورت و همکـاران((1995،
پرسشنامه اقتدار والدین((1991 بوده است. داده ها با استفاده از SPSS18در دو بخش توصـیفی و اسـتنباطی گـردآوری شـد.
تحلیل داده های این پژوهش در سطح آماری توصیفی با استفاده از روشهای توصیفی مانند میانگین، توزیـع فراوانـی، جـدول،
درصد و انحراف معیـار و در سـطح آمـار اسـتنباطی بـا اسـتفاده از ضـریب همبسـتگی پیرسـون و تحلیـل رگرسـیون چنـد متغیریMANOVA صورت گرفت. نتایج نشان داد که سبک فرزند پروری مقتدرانـه والـدین و سـبک فرزنـد پـروری سـهل گیرانه مادر می توان کمال گرایی مثبت فرزندان را تبیین و پیش بینی کند و همچنین بین سبک فرزند پروری مستبدانه والـدین با کمال گرایی منفی فرزندان رابطه معنی دار وجود دارد.همچنین نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون برای پیش بینی کمال گرایی نیز نشان داد که از بین سبکهای تربیتی ،سبک مقتدرانه بیشترین سهم را در پیش بینی کمال گرایی فرزندان دارا مـی باشـد. در
نتیجه دو سبک مقتدرانه و مستبدانه در قیاس با سهل گیرانه نقش مهم تری در پیش بینی کمال گرایی مثبت یا منفی فرزنـدان دارند.
کلید واژهها: سبک های فرزندپروری ، کمال گرایی فرزندان.
----------------------------------------------------------×
-عضو هیت علمی دانشگاه همدان
×کارشناسی ارشد روان شناسی عمومی-
×
· مقدمه
کمــالگرایــی یکــی از ویژگــیهــای شخصــیتی اســت و نقــش مهمــی را در ســببشناســی، نگهــداری و دوره بــالینی آسیب شناسی های روانی بازی میکند (شافران1 و همکاران، .(2002 سازه کمال گرایی برای نخستین بار بـه عنـوان یـک سـازه
تک بعدی توسط برنز2 تعریف گردید (هیل3 و همکاران، .(2004 بر پایه این تعریف فرد کمال گرا بر این باور اسـت کـه مـی توان با تلاش و کوشش به نتایج کامل دست یافت. اشخاص کمال گرا چون به طور مداوم توقعات و الزاماتی را از خـود مـی
خواهند که نمی توانند به آنها جامه عمل بپوشانند،در نتیجه از عملکرد خـویش رضـایت ندارنـد(علیلو،.(1385آلبـرت الـیس4 نخستین نظریهپرداز شناختی- رفتاری بود کـه کمـالگرایـی را شـرح داد. او کمـالگرایـی را بـه عنـوان یکـی از دوازده بـاور
غیرمنطقی اساسی تعریف کرد که منجر به پریشانی روانشناختی میشود. الیس کمالگرایی را چنین شرح مـیدهـد: »پـذیرش این باور که فرد باید، کاملاً شایسته، لایق و باهوش بوده و در تمام امور ممکن پیشرو باشد به جای این باور که یک فرد بایـد خود را به عنوان موجودی ناکامل بپذیرد یعنی موجودی که با محدودیتهای عمـومی انسـانهـا مواجـه و جایزالخطـا اسـت« (الیس، .(1987 رویکردهای متفاوت در مورد کمال گرایی، آن را سازهای تک بعدی یا چند بعدیمعرفی کـردهانـد. در رویکـرد چند بعدی این سازه از مؤلفه های درون شخصی شامل انتظارات بالای فرد از خود، بین شخصی شامل انتظارات بالای فـرد از دیگران و اجتماعی شامل انتظارات بالای دیگران از فرد تشکیل شده است (هویت و فلت، .(1991 هاماچـک(1978) 5 کمـال گرایی را به دو گروه بهنجار و عصبی تقسیم بندی می کند. او کمال گرایان بهنجـار را افـرادی مـیدانـد کـه از کارهـای دقیـق احساس لذت میکنند و در موقعیتهای مناسب و بجا چندان وسواسی نیسـتند. چنـین افـرادی مثـل همـه بـه دنبـال پـذیرش و
معاشرت با دیگران هستند و احساس مثبت آنها باعث ایجاد تقویـت احسـاس خـوب آنهـا مـیشـود. کمـال گرایـان عصـبی محدودیت فعالیت خود را برای رسیدن به معیارهای بالا در نظر نمیگیرند. چنین افرادی بیشتر به دلیل تـرس از شکسـت بـه
پیش میروندو برای عالی بودن کار نمیکنندو به همین دلیل از خود یا عمل خود راضی نیستند.
مفهوم کمال گرایی که توسط هویت وفلت (1991) پیشنهاد شده و شواهد تجربی ازآن حمایت کـرده انـد شـامل سـه بعـد است: کمال گرایی خود محور که به انتقاد گری و تحمیل خواستههای سخت گیرانه بر خود اشـاره دارد؛ کمـال گرایـی دیگـر
محور که بر اساس آن فرد از دیگران انتظار بالا دارد. کمال گرایی دیگر محـور تمایـل بـه داشـتن انتظـارات بـالا و ارزشـیابی
انتقادی از دیگران است. که داشتن انتظارات کمال گرایانه از اشخاصی است که برای فرد اهمیت دارند، مثـل انتظـارات کمـال
گرایانه والدین از فرزندان. هویت وفلت (1991) کمال گرایی دیگر محور را سازش نایافته، مرتبط با سرزنش دیگـران، فقـدان
اعتماد و احساس خصومت نسبت به دیگران میدانند. کمال گرایی جامعه محور شـامل: - 1 پـذیرش ایـن حقیقـت اسـت کـه دیگران تقاضاهای کمال گرایانه نسبت به شخص دارند-2 اینکه این تقاضاها مناسب و در خور فرد هستند و فرد بایـد آنهـا را
رعایت کند. تری شورت، اوئنز و اسلید( 1995) 6 دو نوع کمال گرایی مثبت و منفی را متمایز کردهاند. کمال گرایـی مثبـت بـه
آن دسته از شناخت ها و رفتارهایی گفته می شود که هدفشان کسب موفقیت ها و پیشرفت های سطح بالا به منظور دسـتیابی بـه
پیامدهای مثبت است و کمال گرایی منفی بـه شـناخت هـا و رفتارهـایی گفتـه مـیشـود کـه هدفشـان کسـب موفقیـتهـا و
پیشرفتهای سطح بالا به منظور اجتناب یا فرار از پیامدهای منفی است (به نقل از بشارت، .(1384
بسیاری از محققان بر نقش خانواده و محیط اجتماعی در ایجاد و رشد کمال گرایی در فرزندان اتفاق نظر دارنـد و اعتقـاد
دارند که کمال گرایی ریشه در تجربه های دوران کودکی به خصوص رابطـه والـدین کـودک دارد (انـس، کـو کـس، کـلا را7، .(2002 این محققان کمال گرایی را یک سبک بین شخصی شخصیت میدانند که در واکنش به تعامـل بـا مـراقبین بـه وجـود
میآید. از جمله ویژگیهای خانواده که در رشد کودکان در جنبه های متفاوت موثر است مـیتوانسـبک هـای فرزنـد پـروری8
والدین9 را نام برد.
تحقیقات زیادی سبک های فرزند پروریوالدینرا مؤلفه اساسی در رشد فرزنـدان دانسـته و اذعـان مـیدارندکـه ایـن مؤلفـه بـا پیامدهای مهم شـناختی، اجتمـاعی و رفتـاری و هیجـانی ارتبـاط دارد (دریسـکول، راسـل و کروکـت10، .(2008 سـبک هـای
فرزندپروری، الگوهای استاندارد تربیت فرزند هستند که با آداب و پاسخ های معین والـدین بـه رفتارهـای فرزنـدان مشـخص
میشود (کوپلن، هاستینگر، لاگاس ـ سگین و ماولتون11، .(2002 دارلینگ و استینبرگ (1993) سبکهای فرزندپروری را یکـی از ویژگی های والدین میدانند که با تعدیل اعمال خاصی که والدین انجام میدهند و تغییر تجربـه پـذیری فرزنـدان در فراینـد اجتماعی شدن، بر کوشش های والدین بر اجتماعی کردن فرزندان تأثیر می گذارند. آنان سبک های فرزنـدپروری والـدین را بـه عنوان مجموعه نگرش های والدین نسبت به فرزندان تعریف میکنند که در ارتباط با فرزندان بیان میشوند و فضای هیجانیای را میسازند که در آن رفتارهای والدین ابراز می شوند. این رفتارهـا، رفتارهـای خـاص و رفتارهـای هـدف دار کـه از طریـق هرکدام از والدین برای انجام وظایف والدینی خود اعمال میشوند و همچنین رفتارهای غیرهدفمند والدبن، شـامل ژسـتهـا، تغییر در آهنگ صدا یا بیان ارتجالی هیجان ها را شامل می شوند. گسترده ترین تیب شناسی فرزند پروری مورد استفاده در غرب
تیب شناسی بامریند است . بامریند سه سبک فرزند پروری را با عناوین اقتداری12، آمرانه13و سهل گیر14مـورد شناسـایی قـرار
داده است (نقل از ماندارا15، . (2003 چندین مطالعه شواهد تجربی فراهم کرده اندکه از فرض به وجود آمدن کمـال گرایـی در
خانواده های انتقاد گر و آمرانه حمایت میکنند (رایس، اشبی وپرسور1996؛ فلت، هویت وسینگر، . (1995 مک کرنی وبس (به
نقل از انس و همکاران، (2002 کمال گرایی را نتیجه ارتباط با والدین مزاحم، کنترل گر و تنبیه کننده دانستند. کریداک، چـارچ
و سندز (2009) دریافتند که کمال گرایی کارکردی و غیرکارکردی هر دو با سبک های فرزندپروری آمرانه والدین رابطه دارد و
توسط آن پیش بینی می شود. انس و همکاران (2002) به مطالعه رابطه کمال گرایـی والـدین و فرزنـدپروری خشـن بـا کمـال
گرایی سازش یافته و سازش نایافته و رابطه آن با افسردگی در دانشجویان پرداخته اند. آن ها دریافتند فرزندپروری خشن که بـا
ویژگی های انتقادگری، بیش کنترلی، فقدان مراقبت و انتظارات افراطی مشخص میشود فقط با کمال گرایی سازش نایافته رابطه داشت و با کمال گرایی سازش یافته رابطه نداشت. کاوامورا و همکـاران (2002) در نتـایج مطالعـه خـود دریافتنـد کـه ادراک داشتن والدین آمرانه و خشن با سطح بالای نگرانی در مورد اشتباهات و تردید در مورد اعمال که هردو مؤلفههای کمال گرایی
سازش نایافته اند، رابطه داشت. سویننس و همکاران (2005) در تحقیقی که رابطه کمال گرایی و کنترل روان شناختی والدین با
کمال گرایی فرزندان را مورد بررسی قرار میداد، نشان دادند که والـدینی کـه بـا اسـتانداردهای بسـیار بـالا و توجـه زیـاد بـه
شکست ها مشخص می شوند، بیشتر احتمال دارد، درگیر پذیرش مشروط، القای احساس گنـاه و سـبک فرزنـدپروری مداخلـه کننده شوند. بر اساس نظر هویت و فلت (1991) که معتقدند کمال گرایان اغلب انتظارات غیر واقع بینانـه از دیگـران دارنـد و آنان را به شیوه ی انتقادی ارزیابی می کنند، چرایی فرافکنی آرزوها و استانداردهای شخصی والدین به فرزندان در قالب شیوه ی فرزند پروری کنترل گرایانه توجیه میشود.. شیوههای فرزنـد پـروری والـدین یکـی از سـازههـای فراگیـر اسـت (دارلینـگ و
استنبرگ) که بیانگر روابط عاطفی و نحوه ارتباط کلی والدین با فرزندان است و عـاملی مهـم بـرای رشـد کودکـان بـه شـمار
می آید (برند و همکاران، (2009 .شناخت رابطه سبک های فرزند پروری والدین با کمـال گرایـی فرزنـدان عـلاوه بـر پیشـبرد نظریه های مربوط به کمال گرایی و شخصیت، به دست اندر کاران تعلیم و تربیت کمک میکند تا بـه صـورت کـاربردیتـر بـا آموزش شیوههای مناسب فرزند پروری از به وجود آمدن این سازه مرضی تا حدودی پیشگیری کنندبا توجه به پیشـینه مـذکور در سبب شناسی کمال گرایی فرزندان، یکی از بهترین گزینه ها، بررسی رابطه سبکهای فرزندپروری و ویژگیهـای شخصـیتی والدین در چارچوب روابط والدین ـ فرزندان است. عدم بررسی رابطه سـبکهـای فرزنـد پـروری و ویژگـیهـای شخصـیتی والدین با کمال گرایی فرزندان در ایران، و نبود پژوهشی که به طور منسجمی به بررسی این رابطه پرداخته باشد و ناهمـاهنگی یافته های پژوهش های انجام شده پژوهشگر را با این سئوال مواجه میکند که رابطه سبک های فرزنـد پـروری و ویژگـیهـای شخصیتی والدین با کمال گرایی فرزندان چگونه است؟
· روش شناسی
جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آمـوزان دختـر دبیرسـتانی سـال دوم و سـوم کـه در سـال 92-93 در دبیرسـتان هـای
شهرستان دلفان مشغول به تحصیل به همراه والدین آنها بوده است.در این تحقیق با در نظر گرفتن افت احتمـالی آزمـودنی هـا 120 نفر در ابتدا وارد تحقیق شدند که نهایتا،با توجه به وجود نواقصی در برخی پاسخنامه ها،(به علت غیبت برخـی از دانـش آموزان وامتناع برخی از آنان از پاسخگویی به سوالات ) پاسخنامه 97 نفر از دانش آموزان و والدین آنان مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. آزمودنی ها با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. بدین صـورت کـه در دوره دبیرسـتان از بـین
دبیرستان های شهرستان دلفان دو مدرسه به صورت تصادفی انتخاب شدند در مرحله بعد از بین کلاس های هـر مدرسـه سـه
کلاس بصورت تصادفی انتخاب و نهایتا از بین کلاس ها 120 نفر انتخاب شـدند تـا پرسشـنامه هـا بـر روی آنهـا اجـرا شـود
.وضـــعیت تحصـــیلات والـــدین دیپلم(پـــدر:27/8،مـــادر:(38/1،لیســـانس(پدر:28/9،مـــادر،(11/3،فـــوق لیســـانس
وبالاتر(پدر:6/2،مادر:.(3/1میانگین سن پدر:34تا(48/5)42،43تا51سال((41/2،52تا60 سال(.(10/3میانگین سن مـادر:25 تـا 34 سال((15/5،35 تا 44 سال((64/9،45تا .(190/6)54
ابزارهای گردآوری اطلاعات،مقیاس کمال گرایی مثبت و منفی (PANPS) و پرسشنامه اقتدار والدین (PAQ) می باشد.مقیاس
کمال گرایی مثبت و منفیتری شورت و همکاران (1995) یک آزمون 40 سئوالی است که 20 ماده آن کمال گرایی مثبت و 20
ماده دیگر آن کمال گرایی منفی را میسنجد. پرسش ها در مقیاس 5 درجهای لیکرت، کمال گرایی آزمودنیهـا را از نمـره یـک
تا نمره پنج در دو زمینه مثبت و منفی میسنجند. حداقل نمره آزمودنی ها در هر یک از مقیـاسهـای آزمـون 20 و حـداکثر آن 100 خواهد بود. در فرم فارسی این پرسشنامه (به نقل از بشارت (1384 آلفای کرونباخ پرسش های هریک از زیر مقیاس ها در یک نمونه 212 نفری از دانشجویان به ترتیب 0/90 و 0/87 برای کل آزمودنیها؛ 0/91 و 0/88 برای دانشجویان دختر و 0/89
و 0/86 برای دانشجویان پسر برآورد شد که نشان دهنده همسانی درونـی بـالای مقیـاس مـیباشـد. ضـرایب همبسـتگی بـین
نمره های 90 نفر از آزمودنی ها در دو نوبت با فاصله چهار هفته برای کل آزمودنیها 0/86، برای آزمـودنیهـای دختـر 0/84 و
برای آزمودنی های پسر 0/87 محاسبه شد که نشانه پایایی باز آزمایی رضایت بخش مقیاس میباشد. اعتبار مقیاس کمال گرایی مثبت و منفی از طریق محاسبه ضریب همبستگی بین زیر مقیاس های این آزمون با زیر مقیاسهای پرسشنامه سـلامت عمـومی (گلدبرگ، 1927؛ به نقل از بشارت، (1384 و مقیاس عزت نفس کوپراسمیت و با روش تحلیل مؤلفههای اصلی آزمون بررسی شد. ضرایب همبستگی بین زیر مقیاس های کمال گرایی مثبت و منفی به ترتیب با نشانههای بدنی – 0/32 و 0/33 ؛ اضـطراب
و بی خوابی – 0/41 و 0/39 ، نارساکنش وری اجتماعی – 0/54 و 0/57 ؛ افسردگی – 0/58 و 0/63 و با نمره کل پرسشـنامه سلامت عمومی – 0/46 و 0/48 محاسبه شد. ضرایب همبستگی بین زیر مقیاس های کمال گرایی مثبت و منفی بـه ترتیـب بـا
عزت نفس 0/44 و – 0/52 بدسـت آمـد (بشـارت، .(1384پرسشـنامه اقتـدار والـدین (PAQ) ایـن پرسشـنامه شـیوههـای
فرزندپروری را بر اساس نظریه بامریند به سه سبک اقتداری، آمرانـه و سـهل انگـاری تقسـیم مـیکنـد (بـوری، . (1991 ایـن
پرسشنامه از 30 سئوال تشکیل شده است: 10سئوال مربـوط بـه سـبک فرزنـدپروری اقتـداری، 10 سـئوال مربـوط بـه سـبک
فرزندپروری آمرانه و 10 سئوال مربوط به سبک فرزندپروری سهل گیر این پرسشنامه بر اساس مقیاس پنج درجه ای لیکرت از
کاملاً موافقم تاکاملاً مخالفم تنظیم شده است . حداقل نمره فرد در هر یک از زیرمقیاس ها 10 و حداکثر نمره فرد در هر یک
از زیرمقیاس ها 50 است . یوری (1991) ضریب پایایی این پرسشنامه را با روش بازآزمایی برای سبک اقتداری مادر ( ./78) ، برای سبک اقتداری پدر ( ./92) ، برای سبک آمرانه مادر ( ./86) ، برای سبک آمرانه پدر ( ./85) ، برای سبک سهل گیـر مـادر ( ./81) و برای سبک سهل گیر پدر ( ./77) بدست آورده است. وی برای مشـخص کـردن روایـی پرسشـنامه از روش روایـی افتراقی استفاده نموده و نتایج آن بدین صورت است که سبک آمرانه مادر با سبک سهل گیر رابطـه معکـوس (- ./38) ، سـبک
