مقاله رابطه بین سلامت روان و اعتیاد به اینترنت در دانش آموزان مقطع متوسطه دوم شهرستان نقده

بخشی از مقاله

چکیده

بیان مسأله: اعتیاد به اینترنت مشکلی است که در جوامع و فرهنگهاي مختلف به چشم میخورد و به طور کلی این اختلال را می توان به عنوان نوعی استفاده کننده از اینترنت که میتواند مشکلات روان شناختی، اجتماعی، درسی و یا شغلی در زندگی فرد ایجاد کند تعریف کرد. روش پژوهش: این پژوهش بر حسب نحوه گردآوري دادهها از نوع توصیفی و از نوع همبستگی میباشد. با توجه به هدف پژوهش آزمونهاي سلامت روانی GHQ_28 و اعتیاد به اینترنت بر روي دانش آموزان مقطع متوسطه دوم شهرستان نقده 219 - نفر - اجرا گردید.

تجزیه و تحلیل دادهها به وسیله نرم افزارهاي Spss 21 انجام گرفت. نتایج: نتایج به دست آمده نشان میدهد که بین عوامل شکایات جسمانی، علایم اضطرابی، علایم افسردگی و سلامت روانی با اعتیاد به اینترنت رابطه معناداري وجود دارد. مقدار ضریب تبیین نشان میدهد که علایم افسردگی تقریباً 13 درصد از اعتیاد به اینترنت را تبیین میکند. بحث: میتوان گفت که تأثیر این عوامل در اعتیاد به اینترنت مثبت میباشد و هرچه دانش آموزان شکایات جسمانی و علایم اضطرابی و افسردگی بیشتري داشته باشند اعتیاد به اینترنت آنها هم بیشتر خواهد شد.

مقدمه

امروزه اعتیاد به اینترنت1 بهعنوان یک اختلال روانشناختی در علم روانشناسی و پزشکی مطرح شده است. بهطوري که متخصصان بالینی مواردي از این اختلال را در کلینیکهاي خود گزارش میکنند و این اختلال، بهعنوان شکل جدیدي از اعتیاد در سالهاي اخیر توجه پژوهشگران را در حوزهروانشناسی، روانپزشکی، جامعهشناسی و حوزههاي علمی دیگر به خود جلب کرده است. اعتیاد به اینترنت مشکلی است که در جوامع و فرهنگهاي مختلف به چشم میخورد.

شیوع این مسئله باعث شده است که شناسایی علل، پیامدها و عوارض آن توسط محققان و متخصصان، پیگیري و مورد پژوهش قرار گیرد - اتکینسون، هیلگارد، . - 1380 گلدبرگ براي اولین بار از اصطلاح اختلال اعتیاد به اینترنت، براي معرفی و شناسایی خصوصیات افرادي که بهدنبال استفاده از اینترنت مشکلاتی را نشان میدهند، استفاده کرد. او اولین کسی بود که گروهی را براي حمایت از معتادان به اینترنت تشکیل داد - بیابانگرد، . - 1379 اعتیاد به اینترنت و فعالیتهاي بیرویه رایانهاي عنوانبه یک مشکل بهداشتی، اخیراً مورد توجه قرار گرفته است و جزء اختلالات روانی طبقهبندي شده است.

اینترنت در همه جا حضور دارد؛ در خانه، در مدرسه، در محل کار و در مرکز خرید و با پیدایش اینترنت و توسعه و گسترش دامنه آن به اقصی نقاط جهان، این فناوري که تا سال 1991صرفاً در اختیار مراکز پژوهشی بود، کاربردهاي جدید و متنوعی پیدا کرد. - دلاور، - 1373 اینترنت یک وسیله ارتباطی بسیار مهم است، و زندگی روزانه ما را در خانه، محیط آموزشی و محیط کار تغییر داده است. - درخشان، - 1371 اینترنت نه تنها کاربردهاي فراوانی در زندگی روزمره بشر امروزه دارد، بلکه واجد ویژگیهاي خاص و منحصر به فردي است که جذابیت آن را صد چندان میکند و ارتباطات از طریق کامپیوتر و اینترنت بخشی از واقعیت زندگی است.

انقلاب در تکنولوژي کامپیوتر و ارتباط از طریق اینترنت در فرهنگ امروزي نقش فزایندهاي دارد و تکنولوژي اینترنت و کامپیوتر بر تمام افراد و در سنین مختلف تأثیر گذاشته است. شاید بتوان گفت که در دنیاي امروز تکنولوژي اینترنت و کامپیوتر، اثر بخشترین ابزار به حساب میآیند و تکنولوژي اینترنت و کامپیوتر در تمام حوزههاي علمی، تجاري، تعلیم و تربیت، فرهنگ، سیاست و غیره تأثیرگذار بوده است. - رشیدپور، - 1354 کامپیوتر و نفوذ گسترده تکنولوژي اینترنت در دنیاي امروز باعث شده که هر کسی به نحوي با این تکنولوژي درگیر شده و با آن سر و کار داشته باشد . این تقاضاي فزاینده به تکنولوژي اینترنت براي بسیاري از افراد با مشکلات عمده بهداشت روانی و ارتباطات اجتماعی ناسالم، همراه بوده است.

- رنجبر حداد، - 1383 مسئله استفاده مفرط و آسیب شناسانه از این فناوري و اعتیاد به اینترنت، توجه روانشناسان و سایر محققین را به خود جلب کرده است.شناخت بیشتر و بهتر این عوامل میتواند به برنامهریزان تعلیم و تربیت، کارگزاران آموزش و پرورش، معلمان و مشاوران تربیتی آموزشگاه کمک نماید تا در برخورد با اینگونه دانشآموزان با آگاهی و شناخت بیشتري عکسالعمل نشان دهند و ضمن مقابله با این معضل آموزشی و بهکار گیري شیوههاي صحیح در رفع آن میزان خسارت به سلامت روان دانشآموزان را تا سر حد امکان کاهش دهند و بدین طریق از خسارتهاي سنگین مالی و فرهنگی ناشی از آن جلوگیري کنند.

به طور کلی این اختلال را میتوان به عنوان نوعی استفاده کننده از اینترنت که میتواند مشکلات روان شناختی، اجتماعی، درسی و یا شغلی در زندگی فرد ایجاد کند تعریف کرد - رئوفی و همکاران، . - 1386 اسامی گوناگونی که به این پدیده داده شده نشانگر تفاوت دیدگاهها در مورد آن است؛ استفاده جبري از کامپیوتر، استفاده پاتولوژیک از اینترنت، وابستگی به اینترنت، اعتیاد به اینترنت و جنون اینترنت؛ این نامها نشانگر یک نوع کشمکش بین افرادي است که اختلال را بر اساس استفاده غیر طبیعی یا پاتولوژیک کامپیوتر تعریف میکنند و آنان که کانون توجهشان روي صرف استفاده از اینترنت است - شاو و بلک، . - 2008 وجود اختلالات همراه دیگر می تواند در انتخاب روشهاي درمانی اختصاصی کمک کننده بوده و در عین حال در بعضی موارد زمینه شروع اختلال اعتیاد به اینترنت را توجیه کرده و در مشاوره بیماران موثر واقع گردد.

متخصصان باید در مورد سابقه روانپزشکی بیمار شامل داروها، بستريها و یا روان درمانیها سؤال کنند. تشخیص اختلال دو قطبی باید رد گردد، چرا که برخی از بیماران ممکن است در زمینه فاز مانیاي بیماري به استفاده بیش از حد از اینترنت بپردازند. در عین حال شرح حال پزشکی بیمار در مورد حساسیتهاي دارویی، جراحیها و بیماريهاي پزشکی و فیزیکی ممکن است منجر به یافتن توجیهی دیگر براي رفتار بیمار گردد و از تجویز دارو یا روشهاي درمانی غیر ضروري جلوگیري کند یا در برخی موارد از تجویز داروهایی که ممکن است در بیماري ارگانیک فرد منع مصرف داشته باشند، نیز جلوگیري نماید - شاو و بلک، . - 2008

ناستی زایی - 1388 - با بررسی ارتباط سلامت عمومی با اعتیاد به اینترنت به این نتیجه رسید که: اثر اینترنت بر میزان افسردگی و اضطراب چه در زمینه افزایش و چه کاهش آن بستگی شدید به نوع استفاده و زمان اختصاص داده شده به آن دارد لذا باید در زمینه استفاده مناسب از اینترنت فرهنگ سازي و آموزش صحیح در سطح خانواده و جامعه انجام شود . محققان بر این باورند که استفاده افراطی از اینترنت میتواند با اختلالات روان شناختی از قبیل اعتیاد یا افسردگی در ارتباط باشد و اعتیاد به جستجو در اینترنت می تواند ضربات جدي را به سلامت مغزي انسانها وارد کند - قاسم زاده و همکاران، . - 1386

بین اعتیاد به اینترنت با اختلالات روانی - افسردگی، اضطراب، اختلال در کارکرد جسمانی و اختلال در کارکرد اجتماعی - - سلیمانی و غلامحسین زاده، - 1389 و اضطراب رابطه معناداري دارد - عزیزي نژاد و سیدعباس زاده، . - 1389 افراد معتاد به اینترنت افسردگی - ناستی زایی، 1388؛ باقري بنجار، - 1389 بیشتري به نسبت افراد عادي یا کاربران عادي دارند. در مجموع سلامت عمومی کاربران معتاد به اینترنت نسبت به کاربران عادي در معرض خطر بیشتري قرار دارد. - ناستی زایی، . - 1388 بین اعتیاد به اینترنت و سلامت روان و مؤلفههاي آن رابطه معناداري وجود دارد - محمديفر و همکاران، . - 1389 بین اعتیاد به اینترنت و سلامت روانی رابطه معناداري وجود ندارد - آهنگر انزایی، . - 1389 اما بین استفاده آموزشی از اینترنت و متغیرهاي اضطراب، افسردگی، مشکلات اجتماعی و شکایات جسمانی رابطه معناداري مشاهده نشد - عزیزي نژاد و سید عباس زاده، . - 1389

روش پژوهش

این پژوهش بر حسب نحوه گردآوري دادهها از نوع توصیفی و از نوع همبستگی میباشد. با توجه به آنکه به دنبال تبیین و توصیف رابطه بین متغیرهاي مورد مطالعه بدون دخالت پژوهشگر میباشد از روش همبستگی استفاده شد. در پژوهش حاضر نیز تلاش شده است تا رابطه بین عاملهاي آزمون سلامت روانی با اعتیاد به اینترنت - متغیر ملاك - مورد بررسی قرار گیرد. براي بررسی اعتبار آزمونهاي مورد مطالعه از روش آلفاي کرونباخ و براي بررسی رابطه بین متغیرهاي مورد مطالعه از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. تجزیه و تحلیل دادهها به وسیله نرم افزارهاي Spss 21 انجام گرفت.

جامعه آماري و نمونه مورد مطالعه: از بین دانش آموزان مقطع متوسطه دوم پسر شهرستان نقده 890 - نفر - که در سال تحصیلی -95 1394 در یکی از دبیرستانهاي این شهرستان مشغول به تحصیل بودند 219 نفر به روش نمونهگیري تصادفی در دسترس اتخاب شدند. پاسخنامه 7 نفر به علت ناقص بودن مورد تجزیه و تحلیل قرار نگرفتند.

ابزار پژوهش: براي اندازه گیري متغیرهاي مورد مطالعه از آزمونهاي زیر استفاده گردید. الف: آزمون سلامت روانی :GHQ_28 این آزمون اولین بار توسط گلدبرگ در 1972 براي غربالگري اختلالات روان شناختی غیرسایکوتیک در مراکز درمانی و سایر جوامع طراحی شده است. گلدبرگ و هیلر در سال 1979 فرم 28 سؤالی آن را از طریق اجراي روش تحلیل عاملی بر روي فرم بلند آن طراحی کردند - مدیر گلستان، . - 1381 این آزمون به بررسی وضعیت روانی فرد در یک ماهه اخیر میپردازد و داراي 4 عامل به شرح زیر است: عامل :A علائم جسمانی - شکایات جسمانی - ، عامل :B علائم اضطرابی و اختلال خواب - اضطراب و بیخوابی - ، عامل :C اختلال در کارکرد اجتماعی و عامل :D علائم افسردگی تشکیل شده است.

مدت زمان لازم براي اجراي آزمون بهطور متوسط حدود 10 تا 12 دقیقه است - امین پور و زارع، . - 1394 اعتبار آزمون: براي محاسبه اعتبار آزمون محققان از روشهاي مختلفی استفاده کردهاند، مهري و صومعه کوچک - 1390 - اعتبار آن را به روش آلفاي کرونباخ 0/91، شجاع و همکاران - 1390 - با همین روش 0/85، صادقی و همکاران 0/91 - 1389 - ذکر کردهاند. ضریب اعتبار با استفاده از روش بازآزمایی و آلفاي کرونباخ برابر با 0/88 به دست آمد در این مطالعه اعتبار این آزمون با استفاده از روش آلفاي کرونباخ براي کل آزمون 0/875 به دست آمد.

روایی آزمون: روایی این آزمون در مطالعات ابراهیمی و همکاران - 1386 - ، نوربالا و همکاران - 1387 - و بشارت - 1388 - مورد تأیید قرار گرفته است. نمرهگذاري آزمون: در تمامی سؤالها، به گزینه اصلاً نمره صفر، در حد معمول نمره 1، بیشتر از حد معمول نمره 2 و خیلی بیشتر از حد معمول نمره 3 در نظر گرفته میشود. در این آزمون نمرة پایینتر نشاندهندة سلامتی و نمرة بالاتر حاکی از عدم سلامتی و وجود ناراحتی یا اختلال روانی در فرد است.

ب: آزمون اعتیاد به اینترنت: براي اندازهگیري اعتیاد به اینترنت آزمودنیها از آزمون اعتیاد به اینترنت یانگ که 20 سؤال دارد استفاده شد. این آزمون 6 گزینهاي بوده و به گزینههاي به ندرت 1 نمره، گاهی اوقات 2 نمره، اغلب 3 نمره، بیشتر اوقات 4 نمره و همیشه 5 نمره و شامل حال من نمیشود - هرگز - 0 نمره داده میشود. در این آزمون نمره بالا نشان دهنده اعتیاد به اینترنت بیشتر است. اعتبار این آزمون توسط زارع و امین پور - 1390 - با استفاده از روش آلفاي کرونباخ براي کل آزمون اعتبار 0/945 به دست آوردند. خزال و همکاران - 2008 - با روش آلفاي کرونباخ اعتبار 0/93 به دست آوردند. در این مطالعه اعتبار آزمون با استفاده از روش آلفاي کرونباخ 0/937 به دست آمد.

روش تجزیه و تحلیل دادهها

تجزیه و تحلیل دادهها در دو بخش توصیفی و استنباطی انجام شد. تحلیل توصیفی دادهها براي محاسبه شاخصها شامل فراوانی، میانگین، انحراف استاندارد، نمودار و محاسبه شاخصهاي توصیفی و بخش آمار استباطی، شامل آزمون فرضیهها بود. براي بررسی و تجزیه و تحلیل دادههاي مربوط به فرضیههاي پژوهشی از آزمون t استودنت و ضریب همبستگی پیرسون با استفاده از نرم افزار SPSS21 استفاده شد. شاخصهاي توصیفی میانگین، میانه، انحراف استاندارد، حداقل و حداکثر نمره براي کل آزمودنیها به دست آمد، نتایج در جدول 1 نشان داده شده است.